भांगरभूंय | प्रतिनिधी
फाटलीं कितलीं वर्सां जालीं तुमी लोककला आनी लोकसंगीताच्या मळार वावुरतात?
हांव सात वर्सां पिरायेचो आसतना ‘जागोर’ उत्सवांत वांटो घेतालों. म्हणल्यार आतां सुमार पांच दशकां हांव ह्या मळार वावुरतां. आमच्या वेलगां गांवांत वर्सुकी जागोर जाता थंय हांव वांटो घेतालों. म्हज्या बापायन म्हाका उर्बा दिवन हे कलेच्या मळार तेन्ना मांडार चडयिल्लो.
ही संकल्पना मुखार व्हरची अशें कित्याक दिसलें आनी कोणाचो तेंको मेळ्ळो?
त्या वेळार लोककला, लोकनाच, लोकसंगीत, शिगमो अशे उत्सव जाताले. मात जाय तितली प्रतिश्टा मेळूंक नाशिल्ली. जात्रा, कालो आनी हेर वर्सुकी उत्सवां वेळार हे प्रकार सादर जाताले. पूण तितले पुरतेच ते आशिल्ले. हांवें तेन्ना पळयिल्लें म्हजो बापूय, आजो आनी गांवचे हेर जाण्टे लोक तांचे भितर बरी प्रतिभा आशिल्ली आनी कलेची जाण तांकां आशिल्ली. पूण हे कलेक फावो तितलो मान-सन्मान मेळूंक नाशिल्लो. तुजी मूळ जाप दितना, हांव अशें म्हणटलो की हें सगळें आपसूक घडून आयलें. म्हाका 1991 वर्सा राज्य युवा पुरस्कार फावो जालो. ताच्या आदीं म्हजें काम सुरू जाल्लें. तेन्ना हांवें आमच्या गांवांत ‘कला संगम’ नांवाचो एक पंगड स्थापन केलो. हातूंत म्हज्या गांवच्या बरोबर शेजारच्या गांवचे तरणाटेय आपलें योगदान दिताले. आमचो पंगड लोककला सादर करपाक लागलो आनी उपरांत देशभर कार्यावळी करपाची संद आमकां मेळ्ळी.
देशांत कार्यावळी करता करता तुमी विदेशांतय कार्यावळी केल्यो, हें कशें घडून आयलें?
देशांत कार्यावळी करताना म्हाका बऱ्या बऱ्या कलाकारांक मेळपाची आनी लोककला आनीक खोलायेन जाणून घेवपाची आनी शिकपाची संद मेळ्ळी. भास्कर चंदावरकर, पं. जितेंद्र अभिषेकी, राजस्थानाचे उगमराज सारक्या कलाकारांक मेळपाची आनी तांचे कडल्यान शिकपाची संद मेळ्ळी. थंयच्यान म्हाका हे संकल्पनेक व्हड स्वरूप दिवपाचें येवजलें आनी उपरांत ‘रंगमेळ’ हें पथक स्थापन केलें. हातूंत लोकनाच, लोकगीतां, लोकसंगीत अशे कितलेशेच प्रकार आमी हाताळ्ळे आनी लोकांक ते आवडले.
गोंयांत पाश्चात्य सगिताचोय प्रभाव आसा, देखून लोकसंगीत मुखार व्हरतना तें एक आव्हान कशें दिसलें ना?
ही गजाल खरी तेन्ना गोंय हें एक पाश्चात्य संस्कृतीचें केंद्र अशें समजताले. ताची खंत म्हाका आशिल्ली. पुर्तुगेज राजवटीचो आमचेर प्रभाव आसा अशें कांय लोक मानताले. मात हें चित्र बदलपा खातीर आमी नेटान काम केलें आनी आमची संस्कृती लोकां मुखार दवरली. आमी देशांत जंय जंय गेले थंय थंय आमी आमची संस्कृती दाखयली. हातूंत आमकां खूब येस मेळ्ळें. राजपथाचेर लेगीत आमी लोककला सादर करून पयलें इनाम मेळयलां. तेन्ना लोकांक दिसून आयलें की गोंयांत कितें तरी वेगळेंपण आसा. हातूंतल्यान आमकांय उर्बा मेळ्ळी आनी उपरांत आमी विदेशांतय कार्यावळी केल्यो. देशांतल्या कितल्याशाच राज्य उत्सवांनी आमी गोंयची लोककला सादर केल्या.
त्या वेळार तुमकां गोंय सरकारा कडल्यान उर्बा बी मेळ्ळी?
हय! तेन्नाचे पर्यटन मंत्री पांडुरंग राऊत आनी मुख्यमंत्री रवी नाईक हांणी खूब उर्बा दिली. ह्या राजकी फुडाऱ्यांनी तेन्ना खूब तेंको दिलो आनी जेन्ना हेर राज्यांनी सादरीकरण करपाची संद आसताली ती आमकां दिली. उपरांत आमी सिंगापूर, मलेशिया, हाँगकाँग, थायलंड, नेपाळ, पुर्तुगाल, कुवेट ह्या देशांनी वचून सादरीकरण केलें. गोंयची लोककला सादर करपाचो एक वेगळोच आनंद ह्या माध्यमांतल्यान मेळ्ळो.
एका दशका आदल्या काळा कडेन तुळा केल्यार, लोककलेचें स्थान आयज खंय मेरेन आसा अशें दिसता?
हे बाबतींत हांव अभिमानान सांगूंक शकतां की आमचे लोककलेचें स्थान उंचेल्या पांवड्यार पावत आसा. कित्याक तर तरणाटे भुरगे लोककलेंत आयजूय वांटो घेतात आनी सादरीकरणां करतात. तांकां हातूंत रुची आसा हें दिसून येता. घुमट आरती, लोकनाच, अशा प्रकारांत कितलींशींच पथकां तयार जाल्यांत. ते आपले परीन वांटो घेतात. तांचे भितर उर्बा दिसता ते खातीर लोककलेक केन्नाच वायट दीस येवचे नात, फकत आमची निजाची लोककला तिगोवन दवरपाक सातत्य जाय आनी शिकपाची वृत्ती जाय.
आमची लोककला, लोकनाच, लोकसंगीत शिक्षणीक अभ्यासक्रमांत येवचें अशें दिसता?
खरें म्हणल्यार लोककला नवे पिळगेक समजतली आनी तांचे भितर आवड तयार जातली जाल्यार अभ्यासक्रमांत तिचो आसपाव करपाक जाय. इतलेंच न्हय तर विद्यापिठ पांवड्याचेर संशोधनां जावंक जाय आनी ताचेर वावर जावंक जाय. ‘जागोर’ य अभ्यासक्रमांत येवंक जाय. ते शिवाय भुरग्यांक ते विशीं कळचें ना. शाळेंतल्यानच ही आवड तयार जावंक जाय.
जागोराच्या माध्यमांतल्यान कितें संदेश मेळटा अशें दिसता?
जागोर हो आदिवासी लोकांची एक परंपरा… आमची एक वेगळी संस्कृती आसा. तशेंच तो मनरिजवणीचोय एक भाग आसा, जंय शक्ती आनी संवसाराच्या निर्मात्या बद्दल आशिल्ली श्रद्धा आनी भक्तीभाव हातूंतल्यान दिसून येता…. म्हणून तर आमी नमन गायतना म्हणटात…
‘‘आदिवन नमन पयल्या जाणा,
जेणी रचिल्या हो सर्वयजाणा,
आदिवन नमन धरतरे माये,
आदिवन नमन सांतेरी माये,
आदिवन नमन चान सुर्याक,
आदिवन नमन मांडागुरू… नमन…’’
जागोराचो मांड हो एक पवित्र जागो आसता. ह्या जाग्यावयल्यान आमी देवाचो उगडास करतात आनी ताका होरायतात. थंय मांडागुरूचें अस्तित्व आसा आनी ताची सासाय आसा. ताच्या माध्यमांतल्यानच आमचें जीवीत मुखार वता… ते खातीर आमची श्रद्धा आमी ह्या माध्यमांतल्यान दाखयतात.
आमची परंपरा, संस्कृती मुखार व्हरपाक सरकारान कितें करचें अशें दिसता?
सरकार आमच्या लोककलाकारांच्या योगदानाची दखल घेताच. पूण आमची लोककला सगळ्या लोकां मेरेन पावपाक जाय आनी लोकांनीय सुचोवण्यो करपाक जाय.
एके वटेन लोककला आसा आनी दुसरे वटेन राजकारण आसा, जाल्यार एकूच कितें तरी निवडपाचें आसल्यार तुमी कितें निवडटले?
हांवें जरीय राजकारणांत काम केलां, तरीय हांव अशे परिस्थितींत लोककलेचीच निवड करतलों. म्हाका लोककलाकार म्हूण जगपाक चड आवडटलें. आतां जेन्ना लोककलाकारांच्या कल्याणा विशींचो प्रस्न येता तेन्ना ताका सरकारी माध्यमांतल्यान करचें पडटा… येवजण्यो सुचोवपाच्यो आसल्यो जाल्यार राजकारण्यां परस आमी चड बरे तरेन त्यो सुचोवंक शकतात… हे खातीर राजकारणाचो उपेग जाला…
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
