‘फादू’न म्हाका जीणेची शांतीकाय दिली: सोनिया

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

फादूच्या उतरांची हांव गझल ह्या प्रकारा कडेन तुळा करीन. जशी गझल खोल आनी अर्थपूर्ण आसता, तशेंच फादू. तातूंत मोग, देव, मांय, गीतकाराक आवडपी जागो, आदलो मोग, आनी जीणें भोगिल्लीं दुख्खां हांचे संदर्भ मेळटात.

गोंय हें संगीत मळार फामाद. कितल्याशाच कलाकारांनी राष्ट्रीय आनी आंतरराष्ट्रीय पांवड्यार नांव मेळयलां आनी गोंयचेंय नांव व्हड केलां. गायक आनी संगीतकार रॅमो फेर्नांडीस हांणी तर आपले कलेंतल्यान गोंयचे नांव संवसारभर पावयलें. अशीच एक गायिका, फोंडेंची सोनिया शिरसाट हांणी ‘फादू’ गायन प्रकारांतल्यान एक वेगळेंपण मेळयलां. सर्गेस्त डॉ. शशिकांत शिरसाट आनी सर्गेस्त मारिया एलीस पिन्हो ए शिरसाट हांची धूव सोनियाक तिचे आवयन ‘फादू’ ची वळख करून दिली आनी आवयचे मजतीन तिणें आपलो फादू खातीर उच्चार सुदारलो. आपूण ‘फादू’ गावंक शकता असो विस्वास जेन्ना तयार जालो, तेन्ना सोनिया ह्या संगितांत रमलें आनी तांणी हो संगीत प्रकार जिवो दवरपा खातीर यत्न सुरू केले.
राजधानी पणजेंतल्या माद्रागोआ, फादू आनी मांडो, हांगाच्या ल्हानशा कुडींत आसूं वा सिदादे दे गोंयचें पुर्तुगेज रेस्टॉरंट आल्फामा – नोइट दे फादू आसूं, जेन्ना सोनिया शिरसाट थंय ‘फादू’ गायता तेन्ना प्रेक्षक मंत्रमुग्ध जातात आनी ह्या संगीत प्रकाराच्या मोगान पडटात. तांच्या संगीत प्रवासा विशीं आमच्या प्रतिनिधीन तांकां कांय प्रस्न केले, तेन्ना सोनिया सांगता:-
सोनियाबाय, तुमच्यो ‘फादू’च्यो नेमान कार्यावळी खंय जातात आनी तुमच्या सांगाताक कितले संगीतकार आसतात?

• हॉटेल सिदाद दे गोंयच्या आल्फामा – नोइट दे फादू हांगा एकेच कडेन नेमान कार्यावळ जाता. ती कार्यावळ 2007 वर्सा सावन, म्हयन्यांतल्यान एक फावट चलता. दरेक म्हयन्याच्या पयल्या शुक्राराक ही कार्यावळ जाता. तशेंच पणजेंतल्या माद्रागोआ, फादू आनी मांडो, ह्या सुवातेचेरूय कार्यावळ जाता. मोग, देव, आवय, जिणेंत भोगिल्ले त्रास आनी दुख्ख हांचें सार सांगपी ‘फादू’ ह्या उदासीन आनी भावपूर्ण अभिव्यक्तीची संवेदनशीलतायेची जतनाय घेवपी फ्रांझ शुबर्ट कोट्टा, ऑरलँडो द नोरोन्हा, कार्लूस मिनेझीस, शेरविन कुर्रया आनी डॉ. अॅलन अॅब्र्यु सारके संगीतकार (गिटारवादक) म्हज्या वांगडा आसतात.
  फादू ह्या प्रकारा विशीं आमकां सांगशात?
  फादू हो एक खूब वेगळो कलाप्रकार, तो हेर खंयचेंय गीत गावपा सारको न्हय. तातूंत खूब अर्थ आसता आनी तो खूब खोल आसता. हांव जेन्ना फादू सादर करतां तेन्ना हांव शारिरीक नदरेन थंय आसतां, पूण म्हजो आत्मो खंय तरी दुसरेच कडेन आसता. हांव इतलें तातूंत बुडून वतां… ताका लागून हो एक वेगळो अणभव आसा.
  फादू हो संगीत प्रकार पुर्तुगालच्यान गोंयांत कसो पावलो, हाचे विशीं आमकां सांगशी?
  फादूचो जल्म लिस्बनांत 1830 वा 40 च्या सुमाराक जालो आसूं येता आनी तो 1890 वर्सा वा घडये ताचे पयलीं, पुर्तुगेज वसाहत आसतना गोंयांत पावलो. ताचे विशीं कसलीच कागदपत्रां वा नोंद ना, पूण जे लोक पुर्तुगालाक वैजकी आनी कायद्याचें शिक्षण घेवपाक गेले, ते परत आयले तेन्ना तांणी हो प्रकार हाडला आसूं येता. तशेंच पुर्तुगालांतले जे लोक हांगा आयले तांणी लेगीत तो हाडलो आसतलो. आदीं फादूचे ग्रामोफोन रेकॉर्ड आशिल्ले आनी रेडियोचेरूय फादू वाजयताले. अशे तरेन तो लोकां मदीं आशिल्लो आनी अजून आसा.
  संगीत आनी फादून तुका कितें दिलें वा तुवें हे कलेंतल्यान कितें मेळयलें?
  फादून म्हाका शांतताय दिली. व्यापक समज आशिल्लें आनी एक बरें मनीस केलें. कारण फादूक खोल अर्थ आशिल्लें गीत आसता. जेन्ना आमी गीतांत वतात तेन्ना गीतकार आपले जिणेंतल्यान कसो गेल्लो आसूंक जाय वा ताणें कसलें आनी कितलें दुख्ख सोंसलां आसतलें हें आमकां पळोवंक मेळटा. जेन्ना सावन हांव फादू समजूंक आनी गावपाक लागलें तेन्ना सावन म्हजी सरभोंवतण खूब व्हड जाली. फादू वरवीं म्हजी जिणे कडेन पळोवपाची पद्दत बदलल्या. हांव फाटल्या सतरा वर्सां सावन म्हयन्यांतल्यान एक फावट हॉटेल सिदाद दे गोंयांत नेमान फादू गायतां.
  तुमचे आतां मेरेन खंय खंय फादूचें सादरीकरण जालां?
  भारतभर आनी संवसारीक पांवड्यार 19 देशांनी सादरीकरण केलां. लक्झेंबर्ग, कॅनडा, सिंगापूर, मकाव, पुर्तुगाल, पॅरिस आनी हेर कितल्याशाच विदेशांनी कार्यावळी जाल्यात. देशांत कितलेशेच कडेन म्हज्यो कार्यावळी जाल्यात.
  फादू हो प्रकार तिगून उरचो म्हूण तुमचे यत्न चल्ल्यात?
  हय! हो एक खूब बरो संगीत प्रकार आशिल्ल्यान आनी तो आयकतकच मनाक शांती मेळिल्ल्यान तो तिगपाकच जाय. हे खातीर आमी ताचो प्रसार करतात आनी जांकां उमेद आसा तांकां शिकयतां. आतां मेरेन म्हजे कडेन सुमार 300 भुरगीं हो प्रकार शिकतात. तातूंतल्यान म्हाकाय खूब खोस मेळटा. गोंय विद्यापीठांत लेगीत आमी हे विशींचे वर्ग घेवपाचीं आसात. थंय कोणेंय येवन हो प्रकार शिकूं येता.
  फादू ह्या प्रकारा कडेन तुमकां आवड कशी निर्माण जाली?
  फादूची वळख म्हाका म्हजे आवय कडल्यान जाली. ती घरांत उमेदी खातीर गायताली. हांव तें आयकतालें. मागीर पणजे अशेच एके कार्यशाळेंत गायलें तेन्ना थंयच्या आयोजकांनी म्हाका म्हजो आवाज खूब बरो आसा अशें सांगलें. अशें करून म्हाका उर्बा मेळ्ळी आनी आवय कडल्यान हांव उच्चार शिकपाक लागलें. तिचो आदार खूब मेळ्ळो आनी आयज येस मेळोवंक शकलें.
  म्हणल्यार तुमी फादू शिकपाचें प्रशिक्षण बी घेवंक ना?
  ना. फादू खातीर हांवें केन्नाच प्रशिक्षण घेवंक ना, कारण तांत्रीक वा परंपरेन पुर्तुगालांतूच फादू शिकपाक कसलोच मार्ग ना, कारण कोणतरी फादू गायकच म्हूण जल्माक येता अशें तांचें मत आसा. थंय अभ्यासक्रम, ग्रेड परिक्षा वा गुरू तुमकां मेळना. पूण कालांतरान तुमी फादूचो सराव करूंक शकतात आनी गावपाक शकतात.
  फादूचें गीत आमच्या खंयच्या प्रकारां कडेन लागीं आसा अशें दिसता?
  फादूच्या उतरांची हांव गझल ह्या प्रकारा कडेन तुळा करीन. जशी गझल खोल आनी अर्थपूर्ण आसता, तशेंच फादू. तातूंत मोग, देव, मांय, गीतकाराक आवडपी जागो, आदलो मोग, आनी जीणें भोगिल्लीं दुख्खां हांचे संदर्भ मेळटात.
  तुमी जेन्ना देशांत वा विदेशांत सादरीकरण करतात, तेन्ना लोकांचो प्रतिसाद कसो आसता?
  जेन्ना हांव सादरीकरण करता तेन्ना सदांच खूब बरो प्रतिसाद मेळटा. कारण हांव फादू राज्यांतलें न्हय तर भारतांतलें आसा. हे खातीर प्रेक्षकां कडल्यान तोखणाय जाता. हांव अशा कला प्रकारांत आसा, जें मुळांत आमचें नाशिल्लें. ते खातीर लोकांक तातूंत वेगळेंपण दिसता.