भांगरभूंय | प्रतिनिधी
फाटल्या वर्सा मार्च 2023 त एका पुस्तक प्रकाशन कार्यावळी निमतान कोची गेलों. केरळांतल्या कोंकणी कवींच्या कवितांचो प्रातिनिधीक स्वरुपाचो संग्रह ‘काव्य धनुष’ (केरळांतुलीं कवनां) आमच्या शणै प्रकाशनान प्रकाशीत केल्लो. केरळांतल्या 94 कवींच्या 165 कवितांचो हो संग्रह. आर एस भास्कर, बालकृष्ण मल्ल्या आनी चित्तरंजन नायक हांच्या अथक प्रयत्नांनी उबो जाल्लो हो संग्रह. कवी केरळांतले, कविता पुंजावन ताचेर काम करपी केरळांतले, मुखपृश्टाचो चित्रकार आनी टायप सेटींग करपी केरळांतलो, संपादक केरळांतले. फक्त प्रकाशन संस्था गोंयची. देखून विचार केलो ह्या संग्रहाचें प्रकाशन कवी सांगाताक केरळांत जावचें. कोचींत दर म्हयन्याक कोंकणी केंद्र गोश्रीपूर कवी संगम कार्यावळ घडोवन हाडटा. कोचीचे कांय कवी दर म्हयन्याक कोंकणी केंद्रा वतीन एकठांय येवन हें कवी संमेलन घडोवन हाडटात. तांच्या कवी संगमाची पन्नासावी कार्यावळ जावची आसली. हीच संद घेवन ताचे सांगाताक काव्य धनुषचें प्रकाशन करचें अशें थारलें. आनी तेच खातीर कोचीक वचपाचें थारायलें.
कोची गोंयकारांक परकी न्हय. जाय ते जाण सुटये दिसांनी कोचीक भोंवडी करून येतात. तशें कोची म्हाकाय परकी न्हय. हांव पयलोच कोची पावलों तो 1978 च्या सुमाराक. आमची कॉलेज टूर दक्षीणेक गेल्ली. ह्या वाठारांतल्या बांद, पूल, सिमेंट कारखान्यांक भेट दीत आमी कन्याकुमारी मेरेन गेल्ले. येतना त्रिवेंद्रम, अर्नाकुलम अशे पेणे करीत गोंया परतुपाचे. अर्नाकुलम लागसार बोटी बांदपाचो कारखानो आसा. लांकडाचो बेस बरो उपेग करून ह्यो बोटी बांदपाचें काम चलता. ह्या जाग्याक भेट दिवन तांचे काम पळेले उपरांत आनी लागींच आशिल्ल्या कोची वाठाराक भेट दिली. आमकां हांगासरलीं नुस्त्या जाळीं पळोवचीं आसलीं. दर्या वेळेर माचण उबें करून ताचेर जाळें उबें करून दर्याचे देगेरूच नुस्तें धरतात तें पळोवंक मजाच दिसता. नुस्तें धरपाची एक वेगळीच पद्दत. ही चीनाची पद्दत म्हणपाचें नुस्तें धरप्यां कडल्यान कळ्ळें. तीं जाळीं आनी तांची नुस्तें धरपाची पद्दत तोखेवपा सारकीच.
हें सगळें पळेत आनी ताचेर उलयत आमी लागींच बशिल्ले. इतल्यान आमच्याच वयाचे कांय भुरगे थंय पावले. तें थंय पांय मेकळे करूंक आयिल्ले आसूंक जाय. आमी बशिल्ले थंय लागींच तेय बसले. उलयतां उलयतां तांचे लक्ष आमचेर गेलें. आमचें उलोवप आयकून म्हर्यांत येवन तांणी आमी खंयचे म्हणपाची वासपूस केली. तेय कोंकणीच उलयताले. उलोवपाची पद्दत इल्ली वेगळी आसली. पूण ती कोंकणी म्हणून कळटाली. आमी गोंयच्यान आयल्यात म्हणपाचें आयकून तांच्या तोंडार खोशी पळोवंक मेळ्ळी. ते खंयचे म्हणपाचें विचारतकूच ‘आमी हांगचेच कोचीचे’ म्हूण जाप मेळ्ळी आनी आमी अजापले. कोची हो केरळांतलो एक वाठार. केरळांत मल्ल्याळम सोडून कांयच आयकूंक येनासलें. होटॅलांनी बी सामके हाल जाताले. कोणाकूय कितेंय विचारतले वा सांगतले म्हणल्यार मोन्यांच्या कुरवांनी सांगचें पडटालें. वेटरांक इंग्लींश हिंदी कांयच कळनासलें. अश्या ह्या वाठारांत अकस्मात कोंकणी कानार पडप म्हणल्यार रेंवांटांत उदक मेळिल्लेवरी दिसलें.
पूण कोचीचे लोक कोंकणी कशे उलयतात तर? आमकां दिशिल्लें, ‘आमी कांय तेंप गोंयांत आशिल्ले’ बी म्हणपाचें सांगतले हे. पूण तांची जाप आयकून आमी अजापले आनी एकेवटेन खोशीय जाल्ले. तांणी म्हणलें, ‘आमची मातृभाशा ती, कोंकणी.’ आपणाली मातृभाशा कोंकणी म्हणपाचें तांणी सांगलें आनी आमकां आमी गोंयाच पाविल्लेवरी दिसलें. फाटले वीस बावीस दीस कोंकणी कानार पडूंक नाशिल्ली. आमी आपसांत कोंकणी उलयताले तितलेंच. पूण दर एका गांवांत जंय आमी वताले, एक वेगळी भास कानार पडटाली. आनी आयज इतल्या दिसां उपरांत केरळच्या ह्या वाठारांत कोंकणी कानार पडटाली. उलोवपाची शैली जरी वेगळी आसली तरी आमकां ती आमचीचशी दिसताली. म्हजी कोचींतली ही पयली भोंवडी आनी पयलो गोड अणभव. ताचे पयलीं कोचींत कोंकणी बी आसा म्हणपाचें खबरूच नाशिल्लें. उपरांत कोंकणी चळवळी कडेन पावलों आनी कोंकणी परिशदे निमतान कोचींत वचप जालें तेन्ना कोची चड बरी समजूंक पावली.
पूण कोची कडेन इश्टागतीचें नातें जमपाक आनी कोचीकार म्हजे लागींचे जावपाक निमीत जालें ‘शेनाय’. एयशीं ते पंच्यायशीं मजगतीं म्हजेर इल्लो कोंकणीचो चडूच भार आयिल्लो म्हणल्यार जाता. त्या समयार शेनाय नांवान भुरग्यां खातीर एक म्हयनाळें शणै प्रकाशन वतीन सुरू केल्लें. मासीक सुरू केलें म्हणून जायना. ताका चार लोकांचो हातभार लागूंक जाय. लेखकांनी बरोवंक जाय, वाचकांनी वाचूंक जाय तरूच मासीक चलपाचें. आनी अश्या वेळार शेनायाक हातभार लावंक मुखार सरले ते कोचीचेच कोंकणी मोगी तरणाटे. तेन्ना तरणाटेच आसले ते. (स.) प्रा. एन एन आनंदन आनी पय्यनूर रमेश पै हांणी बरीच तकालस घेतली. मासिकाक वांगडी मेळोवन दिलेच ते भायर साहित्यूय मेळोवन दिलें. आयज आनंदन आमचे मदीं नात पूण तांची याद आसा आनी आसतली. पय्यनूर रमेश पैमाम केन्नाय मेळटा तेन्ना मुजरत ह्या गजालींची याद काडटात. कोची जरी पयस आसलें तरी तें आमच्या काळजांत आसा म्हणल्यार अतिताय जावची ना.
एका काळार आयिल्ल्या संकटाक लागून ह्या लोकांक गोंय सोडून वच्चें पडलें. वतना तांकां सगळें हांगाच सोडून वच्चें पडलें. पयलीं कर्नाटक आनी उपरांत कांय जाण मुखार कोचीक पावले. हातांत कांयच नासलें. फक्त धर्म बुडचो न्हय, देव बाटचो न्हय म्हणून हे लोक स्थलांतरीत जाल्ले. घरदार, भाटबेंस सगळें सोडचें पडलें. तरी तां हार मानली ना.
चलता
अभयकुमार वेलिंगकार
9423884687
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
