भांगरभूंय | प्रतिनिधी
मीठ नाशी भाजी आनी घर नाशी शेजी-, भाज्जेंत चड मीठ पडल्यार ती खावंक नज जाता, तेच प्रमाण शेजान्नीचीं प्रस्थ चड वाडूंक दिल्यार आपल्या घरांतली शांतीकाय इबाडटा. दोनूय गजालींचो जाय तितलोच उपेग करचो हें सांगपी ही म्हण.
‘मीठ मेळना आनी पीठ गिळूंक जायना’, पिठांत मीठ घालेबगर ती भाकरी खावंक जायना. निकटे पीठ काय खावंक जायना. अर्दकुटी सामुग्री आसतगीर काम सारकें जायना हें सांगपी ही म्हण.
‘मीठाची केली वाण, लोणच्याची केली घाण’, इल्लीशी काटकसर करपाखातीर लोणच्यांत जाय तितलें मीठ घालप ना आनी त्या खातीर सगळें लोणचेंच इबाडून वचप. थोडीशी काटकसर केल्ल्यान सगळेंच काम इबाडून वता हें सांगपी ही म्हण.
‘नावडटीचे मीठ अळणी’, मीठ कोणय वाडल्यार तें खारुच आसतलें. पूण आपल्याक आवडना त्या व्यक्तीन वाडल्यार तें खाराच्या बदला अळणी लागता. ना आवडुपी मनशान कसलेंय बरें काम केल्यार लेगीत तांतूंत खोडी काडपी मनीस आसतात हें सांगपी ही म्हण.
‘मिठ नासतना सगलेंच अळणी’, खाण जेवणांत मीठ नासल्यार ताका रुच येना आनी तें खावं नज जाता. मुखेल गजाल नासत तर बाकीच्यो सगळ्यो गजाली आसून कांयच फ़ायदो ना हें सांगपी ही म्हण.
‘मिठकारय रडटा आनी नाल्लकारय रडटा’, दर्यादेगेर मीठ पिकलें ना वा माडांक नाल्ल लागले नांत जाल्यार दोगय रडटात. समदुख्खी.
‘तेलवालीन इबाडलें, मिठवालीन जोडलें, जमनीर सांडिल्लें तेल एकठांय करपाक येना, पूण जमनीर पडिल्लें मीठ एकठांय करपाक जाता. हें सांगपी ही म्हण.
मिठाचेर आदारिल्ले साबार वाक्प्रचार कोंकणींत आसात.
मिठाचो खडो घालप- काम इबाडप.
तोंडांत मिठाचो खडो धरप- तोंडांतल्यान ब्र काडप ना.
मिठाक जगप- केल्ले उपकार विसरप ना.
पिठांत मीठ घालप- खूप व्हडल्या गजालींत इल्ली भर घालप.
मीठ सांसवा उंवाळप- दिश्ट काडप.
मिठाची गुळणी करप: ओग्गी रावप.
घाल मीठ, कर नीट- रुच पळोवन मीठ घालप.
मीठ मेळना, पीठ गिळना- म्हातारपणाची अवस्था.
घोवाचें पीठ, बायलेचें मीठ: दोगांय जोडपी.
शिता आदीं मीठ खावप- हुतहुतेपणां.
मीठ आसा तर पीठ ना- गरिबीची अवस्था.
घायार मीठ चोळप- भोगता तातूंत आनीक त्रास करप.
मीठ मिरसांग लावन सांगप- अतिशियोक्ती करप.
मीठ घालप ना- किंमत दिवप नां.
आमच्या पुर्वजांनी, वाडवडिलांनी मीठ तयार करपाची ही संस्कृताय कांय कुटुंबानी आयज मेरेन सांबाळून दवरल्या. फ़कत तीन चार म्हयन्याचो हो धंदो अर्थिक नदरेन आतां परवडना. नवी पिळगी ह्या धंद्यांत पडूंक सोदिना. आतां पाकिटांतल्यान मेळपी मिठाक चड मागणी आयल्या. पूण दर्याच्या उदकापासून तयार केल्लें हें मीठ आरोग्याक बरें म्हण सगळे तज्ञ सांगपाक लागल्यात. तेच बराबर दर्या लागसार आशिल्लीं शेतां पुरोवन थंय व्हडल्यो व्हडल्यो इमारती उबारपाक लागल्यात.
देव आनी राक्षसांनी समुद्र मंथन करुन अमृत काडलें अशी एक कथा आमच्या पुराणांत आसा. मीठ हेंच तें अमृत न्ही मूं? त्याच खातीर ‘मिठाक देठांविणे अमृत’ अशें आमच्या उमाण्यांत एका म्हळां तें खरें आसूं ये. तें उमाणे अशें:
‘अर अर म्हण्टले,
उदक परतलें
देंठाशिवाय अमृत पिकलें.’
जाप-मीठ
‘मात मात मिरयो मिठाक घाल चिरयो’ अशें एक लोकगीतूय आमच्या भाशेंत घोळटा.
हे आसलें आमच्या कोंकणी लोकसंस्कृतायेंतलें ‘मीठ’.
(सोंपलें)
सखाराम शेणवी बोरकार
9923306751
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
