भांगरभूंय | प्रतिनिधी
कोंकणी भाशा मंडळान 1986 वर्सा कोंकणी व्याकरण प्रकाशीत केलें. तेन्ना चड करून क्रियापदांनी आनी सर्वनामांनी तीं अनियमीत आसुनूय प्रमाणीत म्हणून कशीं कितें घोळटात ते विशीं प्रस्न पडिल्लोच. पूण ताची जाप सोदूंक बसनासतना तेन्नाचे एकंदर परिस्थितींत कोंकणी व्याकरणाचें पुस्तक चड गरजेचें दिसलें आनी म्हणून हो विशय तसोच उरलो. पूण ते विशीचें चिंतन दिसांचे दीस, म्हयन्यांचे म्हयने आनी वर्सांचीं वर्सां चलत आशिल्लें. तातूंतल्यान जें कितें समजून आयलें तें कोंकणी संवसारा मुखार दवरचें अशें दिसलें आनी तशें तें हांगा सांगतां.
–
1. क्रियापद :
1.1 आसप
धातूपूर्व रूप आस-
धातू आस-
पूर्णकाळी धातू मुळावण आसल-
रुपां :
(i) अतिपूर्ण काळी रूप आसल- लें आसललें (घोळटा)
ह्या रुपांत ‘ल’ हो पूर्णकाळी धातूविशेशणाचो वांटो जाल्ल्यान तो आस- ह्या धातू बाराबर आसपाची गरज आसा. पूण ह्या रुपांत तो स्वतंत्रपणान घोळून ‘लें’ कडेन गेल्ले भशेन दिसता. ताका लागून हें रूप आस. ल. लें अशें जाता.
(ii) अतिपूर्ण काळी रूप आसल- लें आसल्लें (घोळटा)
ह्या रुपांत हातूंतल्या सक ‘लें’ ओडूंक जमना आनी म्हणून आस- हातूंतलो ‘स’ ल्लें कडेन ओडिल्लो दिसता.
(iii) अतिपूर्ण काळी रूप आशिल्लें.
आसल्लें हातूंतल्या सक ल्लेंक आपले बाराबर ओडपाक जमना म्हणून सचें ‘शि’ जालें. (कोंकणींत स इकारी जाता तेन्ना सिचें शि जाता, जशें तुळस तुळसी तुळशीचें पान. रास रासी नाल्ल राशीर काडप.) आनी हें आशि- ल्लेंक आपले बाराबर ओडून घेता (प्रमाणीत म्हणून घोळटा).
1.2 क्रियापद : येवप
धातूपूर्व रूप येव-
धातू ये-
रुपां : येयलें/ आयलें. येयलें (घोळटा).
हें लागीं लागीं नेमान चलिल्लें दिसता, मात तें येवलें अशें जावपाची गरज आशिल्ली. पूण वच्या जाग्यार य जावन येयलें अशें जालां. अशें रूप फकत सकर्मक क्रियापदांनी जाता; अकर्मक क्रियापदांनी जायना. जशें, आवय भुरग्याक लायता. शेतकार शेत रोयता. पाडेली कोयती खोयता.
आयलें (घोळटा)
हें आ खंयच्यान आयलें?
(i) हिंदी- आया (आना)
मराठी – आले (येणे)
कोंकणी – आयलें (येवप)
(ii) हेच भशेन, हिंदी – गया (जाना)
मराठी – गेले (जाणे)
कोंकणी- गेलें (वचप)
(i) हातूंत तिनूय भाशांनी ‘आ’ खंयच्यान आयला?
(ii) मूळ क्रियापदा कडेन संबंद नाशिल्लो तिनूय भाशांच्या रुपांनी ‘ग’ खंयच्यान आयलो? आवागवन अशें उतर आसा. ताचो अर्थ असो: संवसारांत जल्म घेवप आनी संवसारांतल्यान वचप; परत जल्म घेवप, परत वचप. अनादिकाळा पसून चलत आयिल्ले हे प्रक्रियेक आवागवन अशें नांव आसा.
आवागवन
आयलें हातूंतलो ‘आ’ हो आवांतलो आ आसा आनी गेलें ह्या उतरांतलो ‘ग’ हो गवनांतलो ग आसा. होच ‘आ’ कोंकणींत आयलें ह्या रुपांत स्थीर जाला. ह्या रुपांत य हें सकर्मक क्रियापदांतलें अक्षर कशें आसा. कारण, हें रूप अनियमीत आसा. आयलें हेंच रूप आज प्रमाणीत म्हणून घोळटा.
क्रियापद : वचप
(i) वर्तमानकाळ : वयता (घोळटा)
हें रूप वचता अशें जावंक जाय आशिल्लें. तें तशें जायनासतना ‘च’ चे सुवातेर ‘य’ येवन वयता अशें जालां. पूण हे आदीं म्हणलां तशें, य हें सकर्मक क्रियापदांच्या रुपांनी येता आनी वचप हें अकर्मक क्रियापद. तेन्ना ‘य’ थंय कित्याक आसा हें कळपाक मार्ग ना.
(ii) वता
हें रूप प्रमाणीत म्हणून घोळटा. हें रूप वयता हातूंतलो य गळून जाता.
1.3. क्रियापद : घालप
धातूपूर्व रूप : घाल
धातूः घाल-
पूर्णकाळी रूप : घातलां (घोळटा)
ह्या रुपांत धातू घाल- हातूंतल्या दोनूय अक्षरां मदीं त बसलां. तें तशें कित्याक बसलां हाचो पत्तो लागना.
घालां हें रूप प्रमाणीत म्हणून घोळटा. घाल- धातूक लां लागून घाल्लां जावपाचें सोडून तें घालां अशें जालां. हें रूप प्रमाणीत म्हणून घोळटा.
1.4 क्रियापद – म्हणप
धातूपूर्व रूप : म्हण-
धातू : म्हण-
पूर्णकाळी रूप : म्हणलां
हें रूप प्रमाणीत म्हणून घोळटा.
म्हटलां (घोळटा)
ह्या रुपांत ‘ण’ चे सुवातेर ट आयलें. तें तशें कित्याक आयलें? चड करून ण अक्षराक तितली घटसाण नाशिल्ल्यान तेच वळेरेंतलें ट आयलां जावंक जाय.
म्हळें (घोळटा)
हें रूप अशें कशें जालें? म्हणलें हातूंतलीं ण आनी लें हीं अक्षरां एकठांय जावन ळें अशें जालां जावंक जाय.
2. सर्वनाम
तेका/ ताका अशीं दोन रुपां घोळटात.
सर्वनाम : तो
ताका हें रूप प्रमाणीत म्हणून घोळटा.
वाग वागा- वागाक
राजा राजा- राजाक
दुदी दुदया- दुदयाक
म्हारू म्हारवा- म्हारवाक
कोलो कोल्या- कोल्याक
तो त्याका ताका
त्याका हातूंत दोन स्वर दिसतात. ए आनी आ. म्हणून तेका आनी ताका अशीं दोन रुपां जाल्लीं दिसतात. पूण अ, आ, इ, उ अशा स्वरांनी सोंपपी सगलीं उतरां सामान्यरुपांत आ जातात. ए परस आ हो प्रभावी स्वर म्हणून ‘ताका’ हें रूप मानून घेतलां.
3 (i) भाशेंत जायते कडेन, चड करून क्रियाविशेशणांनी, विंगडविंगड रुपां दिसतात. हीं रुपां ते ते भाशेचे लये प्रमाणें जातात. देखीक, तुजें तें तुजें. म्हाजें तें म्हाजेंच. अशें न्हू?
तुजें तें तुजें. म्हजें तें म्हजें. अशें न्हय?
(ii) तेचें भाशण आयकोन हिंगा बोसलेले सोगले उठोन गेले.
ताचें भाशण आयकून हांगा बशिल्ले सगले उठून गेले.
आज कोंकणी एका वैभवकाळांतल्यान वता. पेडणें धरून काणकोणा मेरेन तमाम भुरगीं कोंकणी शिकतात. पिएचडी मेरेन शिकतात. कितलींशींच जाणां कोंकणींत बरयतात. हाका कोंकणीचो वैभवकाळूच म्हणूंक जाय. अशा वेळार कोंकणीक दिश्ट लागूंक फावोना. पूण कोंकणींत कांय थळां अशीं आसात जीं कांय जाणांक अस्वस्थ करतात. ती अस्वस्थताय वच्ची आनी कोंकणीच्या महोत्सवांत तांणी आनंदान आनी सुखान जियेवन फाटल्या ६० वर्सांच्या प्रयत्नांनी जोडिल्ल्या ह्या पर्वकाळांत आपणें वांटेकार जावचें ह्या उद्देशान, आनी कोंकणी विश्वा कडेन एक लागणूक म्हणून हें विश्लेशण केलां.
सगल्यांच्या काळजांत खोस आनी आनंद आसचो अशी इत्सा आसा. खंयूय कसलीय गफलत जाल्ली आसत जाल्यार माफी आसची.
– सुरेश जयवंत बोरकार
पर्वरी
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
