भांगरभूंय | प्रतिनिधी
पुर्तुगेजांच्या जुल्मी राजवटींतल्यान 19 डिसेंबर 1961 ह्या दिसा गोंय मुक्त जालें. पूण आपलें स्वमिमानाचें घटक राज्य घडोवपाक आमकां आमच्याच भावभयणां कडेन झुजचें पडलें. तातूंत गोंयच्या स्वतंत्र राजकी अस्मिताये खातीर 16 जानेवारी 1967 ह्या दिसा जाल्ल्या ‘जनमत कौला’चो आनी संविधानीक अस्मिताये खातीर 29 जुलय 1985 ते 4 फब्रुवारी 1987 मजगतीं जाल्ल्या ‘555 दिसांच्या राजभास आंदोलना’चो आसपाव मुखेलतायेन जाता. ह्यो दोनूय घडणुकांचो एक प्रत्यक्ष साक्षिदार म्हणजे साहित्यसाधक एन. शिवदास.
आयज ते आपले जैतिवंत जिणेंतलो 75 वो वाडदीस मनयतात. एन. शिवदास हांच्या व्यक्तिमत्वाचीं साबार तांसां अशीं मेजूं येतात:
एन. शिवदास – कोंकणी चळवळीच्या आंदोलन पर्वांतले एक खडेगांठ फुडारी
16 जानेवारी 1967 ह्या दिसा जाल्ल्या जनमत कौला वेळार वट्ट 14 वर्सांचे तरने पिरायेर कुमार शिवदासान गोंय शाहीर उल्हास बुयांव हांच्या ‘जय गोमंतक कला पथकां’तल्यान गोंयच्या स्वतंत्र राजकीय अस्मिताये खातीर चलिल्ल्या आदोलनांत वांटो घेतलो. विलिनिकरणवादी गोंय महाराष्ट्रांत विलीन करपा पासत शाहीर अमर शेख सारख्या प्रसिद्ध मराठी गायकांक गोंयांत हाडून महाराष्ट्र आनी विलिनिकरणाचो प्रचार वाद्यावृदांच्या सांगातान करताले. तांचो बरोच प्रभाव गोंयच्या हिंदू समाजाचेर जावंक लागिल्लो अशा वेळार उल्हास बुयांव आनी हेरांनी ‘जय गोमंतक कला पथक’ निर्माण करून गोंयकारांक जागे करपाचें इतिहासीक कार्य केलें.
मुक्त गोंयांत 1985, 86 आनी 87 त 555 दीस घडिल्ल्या राजभास आंदोलनांत ‘के.पी.ए.’ विरूध्द ‘म.रा.प्र.स.’ ह्यो संघटना सक्रीय आशिल्ल्या. त्या वेळार एक युवा फुडारी म्हूण शिवदासबाबान कोंकणी राजभास जावपाक जाय म्हूण दोळे दिपकावपी कार्य केलें. ते भायर अखील भारतीय कोंकणी परिशद, कोंकणी भाशा मंडळ, कोंकणी लेखक संघ, गोवा कोंकणी अकादेमी अश्या विंगड विंगड भाशीक आनी साहित्यीक संस्थांनी तांणी दोळदिपकावपी कार्य केलां तें गोंयकार विसरूंक शकना.
समतेचो पुरस्कार करपी समाजीक कार्यकर्तो
एन. शिवदास हांणी गोंयांतल्या कितल्याश्याच सामाजीक विशयांक त्या त्या समयार निर्भिडपणान वाचा फोडल्या. तातूंत ‘देवळे खुली करा’ ही तांची चळवळ भोव मोलादीक. दलीत संवेदनेक न्याय दिवपाक महाराष्ट्रांत ‘दलीत पेंथर’ सारखी संघटना उबारपी नामदेव ढसाळ हांच्या कार्याचो उगडास करून दिवपी हें कार्य.
गोंयांत जायत्या वर्सां सावन आनी आयज लेगीत जाती कातींच्या नांवार समाजीक भेदभाव चलता. तो भेदभाव समाजीक समतेक बादीकार हाडटा ही तांची खंत. ते परिस्थितीचेर शिवदासबाबान खूब तळमळीन बरयलां. ते फकत बरोवन रावूंक ना तर समाजांतल्या उर्बेवंत कार्यकर्त्यांक घेवन तांणी धर्मीक आनी जातीय भेदा विरुध्द समाजीक क्रांतीची ज्योत पेचोवपाचो यत्न केला. देव ही भावर्थाची संकल्पना. देव सगळ्यांक सारको. देवाक जात पात कांय लागूंक फावना. हें तांचें म्हणणें. कांय आपसुवार्थी लोकांनी एक काळार देवळांचो मालकी हक्क आपल्याच गटांक दिवन उडयलो. हें कर्तूब समाजीक समतेक आडखळ हाडटा. हातूंत बदल जावंक जाय. उच्चवर्णीय समाजा वांगडाच हेर समाजाकूय देवळांत गर्भकुडींत प्रवेश आनी स्वताच्या हातांतल्यान देवकार्य करपाचो हक्क मेळचो हे पासत तांणी समविचारी वांगड्यांक घेवन आनी हातांत लेखणी घेवन लढो उबारला.
पूण प्रत्यक्षांत हे चळवळीक फाव तितलो प्रतिसाद मेळ्ळो ना ही खंतीची गजाल आसा. पूण 75 वर्सांचे पिरायेचेरूय ते हे संबंदी आशावादी आसा. एक ना एक दीस गोंयांत धर्मीक आनी जातीय आडखळी नानपयत जावन समतेचो पुरस्कार करपी समाज व्यवस्था प्रस्थापीत जातली ही आशा तांणी सोडूंक ना. देखून आयजूय ते हो लढो आपले साहित्यसाधनेंतल्यान फुडें व्हरता. तांची ‘म्हाजन’ ही कादंबरी ताची उत्कृश्ट देख आसा.
भुरग्यांच्या सर्वांगीण उदरगतीक तळमळपी एक विद्यार्थीप्रीय शिक्षक
शिवदासबाबांचो जल्म 17 मार्च 1949, ह्या दिसा नागेशीं बांदोडें हांगां जालो. सद्द्या ते फार्मागुडी फोंडें हांगा रावता. पदव्युत्तर पांवड्या मेरेनचें तांचें शिक्षण इंग्लिशींत जालें. एक शिक्षक म्हूण तांणी 1979-80 आपलें विद्यादानाचें पवित्र कार्य करपाक सुरवात केली. सुरवेक सांताक्रूज हायस्कूल – सांतक्रूज, सेंट मेरी हायस्कूल – वार्कें, अवर लेडी ऑफ दिवार हायस्कूल – दिवाडी, रोजरी हायस्कूल – फातोड्डें अश्या विंगड विंगड स्कुलांनी सुमार तीस वर्सां विद्यादानाचें पवित्र कार्य तांणी केलां. तांच्या ह्या साबार कलागुणांचो फायदो तांणी आपले बरे विद्यार्थी घडोवपात केलो.
‘A good teacher teaches from heart, Not from the book’ वयलीं उतरां शिक्षक शिवदासबाब लागता. ते जंय जंय शिकोवपाक गेल्यात थंय थंय तांणी एक विद्यार्थीप्रीय शिक्षक म्हूण नामना जोडल्या. भुरग्यांची सर्वांगीण उदरगत जावची म्हूण ते काळजांतल्यान आपले विद्यादानाचें कार्य करीत गेल्याक़. इग्लिश आनी कोंकणी ह्या विशयांतल्यान तांणी भुरग्यां मदीं संस्कार, स्वभिमान, आमविश्वास आनी आत्मसन्मान जागयला. कोंकणी शिक्षणांत आनी अभ्यासक्रमांत काळाप्रमाण नवनवीन तशेच सकारात्मक बदल हाडपाचे काम तांणी विविध शिक्षणीक मंडळाचेर वावर करताना केला.
सर्वसामान्याची व्यथा आनी कथा मांडपी प्रतिभावंत साहित्यकार
एन. शिवदास हांणी आपल्या साहित्यीक प्रवासांत कविता, कथा, नाटक, बालसाहित्य, वैचारीक गद्य साहित्य अशें तरेकवार साहित्य प्रकार कुशळतायेन हाताळ्ल्यात. ‘पिसांट, फॉरेन जावंय, बंड (नाटक), गळसरी, महारूख, भांगरसाळ, शीवकथा (कथा संग्रह), नकलामी, गर्भदान (नवलिका), बाबू, झरो जालो महासागर (बालसाहित्य), देवळे खुली करा (समाजीक आनी वैचारीक), भगदाड (मराठी कादंबरी), सार्थ दुख्खार्थ (कविता झेलो), लाटा मांडवीच्या, धर्मायण (लेख संग्रह), ओ बाबूश, म्हाजन (कादंबरी) अश्या एकपरस एक साहित्यकृतींतल्यान तांणी समाजांतल्या तरेकवार प्रस्नांन निर्भिडपणान वाच फोडल्या. कांय कडेन मनशांचीं आनी समाजगटांचीं ढोंगी तशेंच सुवार्थी म्होंवाळीं पिजून तांणी वास्तवतेचें पोजडें रूप वाचकांक दाखयलां. एक बंडखोर बरोवपी म्हूण तांणी जंय जंय अन्याय पळयलां थंय थंय आवाज उठयला. तेपासत कांय फावटी तांणी नश्टीं अबसरणां आंगार घेतल्या. पूण कसलेंय संकश्ट उबें रावलें तरीय आपले लेखकाचे लागणुकेक ते खंयच फाटीं सरूंक ना हें म्हत्वाचें.
एन्. शिवदास हांकां ताच्या साहित्यीक वावरा खातीर साबार पुरस्कार फाव जाल्यात. तातूंत, साहित्य अकादमी पुरस्कार (भांगरसाळ, 2005), कला आनी संस्कृती संचालनालयाचो राज्य सांस्कृतीक परस्कार, महाराष्ट्र राज्याचो तुका म्हणे पुरस्कार (भगदाड, 2007) हें मुखेल.
एन शिवदास हांणी हेर कांय मळांचेरूय आपलें योगदान दिवपचें कार्य केलां. पूण तांकां तातूंत व्हडलेशें यश येवंक पावूंक ना. तातूंत राजकारण हे मळ म्हत्वाचें. तांणी विंगड विंगड राजकी पक्षांनी वावर केला. नेतृत्न न्हय तर कतृत्वाक फुडो करपी निस्वार्थी राजकारण करपाचो तांचो स्थायिभाव घडयें पक्क्या राजकारण्यांक मानवलो नासुंयें म्हूण ते ह्या मळार कुशीकूच उरले अशें म्हणचें पडटा.
कोंकणी रायटर फायटर जावन वावूरल्यात त्या पंगतींतले एन. शिवदास. तांचें पुराय जिवीत म्हटल्यार एक धगधगतें होमखण कशें. शुन्यांतल्यान आपली जीण घडयताना तांणीं जायतीं वादळां पळयल्यात आनी पचयल्यात. पूण आपल्या तत्वां कडेन तांणी केन्ना तडजोड केली ना. तांचेर आनी तांच्या साहित्याचेर जे जे आरोप प्रत्यारोप जाले त्या फातरांचे चिरे करूंन तांणी आपली समाजीक लागणूक आनी साहित्यीक साधनेचे देवूळ उबारलें.
75 वर्सांची पिराय हुपताना समतेचो पुरस्कार करपी ह्या बंडखोर वृत्तीच्या साहित्यसाधकाक बरी भलायकी तशेंच नितळ निर्मळ जीण मेळूं आनी तांणी आपलो हो समाजीक वा साहित्यीक वावर असोच फुडो व्हरूं हीच प्रार्थना.
डॉ. हनुमंत चोपडेकार
8805152539
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
