पावसफुलां – भावनीक विचार जागोवपी काव्य

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

खेत्र्याक मनीस भियेतात, तशे पावसाच्या रूपाकूय भियेतात. पावसाचें अस्तित्व भिकारी, शिकारी, सोयरो, सांवार, हुंवार अश्या वेगवेगळ्या सभावगुणांनी जाणवता तरी पावस कसो कितें, अशें कुंवाडेंय कवीक पडटा.

गरमेंत शितळसाण दिवपी खुबश्यो संवेदना आसतात. जश्यो वताच्या रखरखांत पानां झडोवन तांबड्याच फुलांनी गच्च फुलिल्लो गुलमोहर. पयसुल्ल्यान कानार सादपी कोगळेचो कुहूकुहू आवाज आनी ह्याच रखरखांत घरांत बसून पावसाची प्रतिक्षा करतना पावसा वयल्यो कविता आनी गितांय वातावरणांतली गरमी अळंग देवयता. मनाक अरळ शितळसाण दिता.
पावस म्हजो आवडटो ऋतू देखून पावसा वयल्यो कविताय म्हाका भावतात. डॉ. राजय रमेश पवार हांचो ‘पावसफुलां’ हो कविता संग्रह हांवें हे आदीं वाचिल्लो. आतां पावसाच्यो कविता सोदतना तो परत हाताक लागलो आनी वाचतकच पावस शेनता तश्यो मनांत भावना शेनूंक लागल्यो.
‘पावसफुलां’ ह्या नांवांतूच पावसाचें रूपक आमकां पळोवंक मेळटा. फुलां जेन्ना, खास करून वोंवळां वा पारजत अळंग गळटा तेन्ना आमचे मनांत फुलांचो पावस झडटा. असोच कितें तरी विचार येता. पावस शेनतना, झुरमुरतना पडपी थेंबेय जेन्ना उबत उबत येतात तेन्ना ते थेंबे म्हणल्यार पावसरूपी फुलांच अशें दिसूंक लागता. फुलांचो पावस आनी पावसाचीं फुलां दोनूय मनांक सूख दितात.
डॉ. पवार हांच्या पावस फुलां ह्या कविता झेल्यांत एकसठ कविता आसात. तांचो हो कविता संग्रह 1995 वर्सा उजवाडाक आयला. म्हणटकच तांच्यो ह्यो कविता तीन दसकां फाटल्यो अशें म्हणूं येता. ह्या कविता झेल्यांत वेगवेगळ्या आशय-विशया वयल्यो कविता आसात. विशय आनी तांचो आशय काळाचे व्हांवतेंत बदलत आसता. तीस दसकां आदीं कवी राजय पवार हांच्या मनाक स्पर्श करून गेल्ले विशय तीन दसकां उपरांत तशेच आसतले वा त्योच भावना आयजूय कविच्या मनांत त्याच रूपांत आसतल्यो अशें आमच्यांनी म्हणूं नजं. पूण कविता जर पावसाची आसत जाल्यार पावस हो अनंत काळाचो सांगाती जाल्ल्यान पावसाविशींच्यो भावना, संवेदना कवी आनी वाचक हांचे नदरेन एकूच आसूं येता काय कितें, हो एक अभ्यासाचो विशय जावं येता.
हेच पासत हांवें पावसफुलांतल्यो पावसाचो संदर्भ आशिल्ल्यो मोजक्योच कविता मनांत घोळयत पावस अंतरमनांत खेळयला. कविता संग्रहांतली सुर्वेचीच कविता ‘पावसफुलां’. ही कविता वाच्चे आदीं दिशिल्लें हे गरमेंत ही कविता पावसाची थंडाय दितली. एक शितळसाणेची संवेदना मनाक लाबतली. पूण कविता जेन्ना वाचून सोंपता तेन्ना ही कविता म्हणल्यार प्रेमकविता न्हय जाल्यार विरहगीत म्हणपाचें भावता. पावस खंयचीय गजाल रूजवणांक हाडपाचें प्रतीक. पावसाची फुलां झडचीं तीं फळोवपाकूच. हांगां कविचो पावस कविच्या दोळ्यांतल्यान व्हांवता तेन्ना तीं पावसफुलां वेगवेगळीं रूपां घेता आनी हीं रूपां कवी आनी ताची प्रेमिका हांचे संदर्भांत वेगळीं थारतात.
कवी जेन्ना आपले मोगिकेक फुलां भेटयता तेन्ना तिचो हात थरथरता. हें थरथरप प्रेम संवेदनेचें कांय मोग न्हयकारपाचें ? पूण कविच्या मनांत मोग रूजचो म्हूण पावस शिरशिरता. उपरांत मोगिकेचीं पावलां वेगळे दिकेन वतात, तिचे गळ्यांत फुलांचो पावस पडटा आनी कवी विरहान दोळ्यांत दुकां हाडटा तेन्ना ताचे पासत ती पावसफुलां थारतात. पावस अशे तरेन विरहाचें अचकीत रूप घेतां.
ह्या संग्रहांतली ‘पावस’ ही दुसरी कविताय विरहाचीच भावना उक्तायता. हे कवितेंत कवीन पावसाचे वेगवेगळे संदर्भ घेवन मनीस आनी पावस हांचे भितरले भावनीक नातें उक्तायल्लें दिसता. ही कविता मनशा भितरले संभ्रम दाखोवंक प्रस्न घेवन येता. ‘तें आयलें देखून पावस पडलो काय पावस पडलो म्हूण तें आयलें ?’ असो प्रस्न करतनाच कवी पावसाक आपल्या दोळ्यांतल्या दुकांचो पावस म्हणपाचें सांगपाक फाटीं रावना. हे कवितेंत कवीन पावस, कुपां, जोगूल, दोळे ह्या प्रतिकांचो वापर केला. तांच्या प्रेमसंबंधाची भासाभास, आनी तातूंतल्यान जाल्लो मोगाचो शेवट आनी विरह ह्यो गजाली काव्यरूपांत पावसाच्या संदर्भांतल्यान कवीन स्पश्ट केलां.
‘पावळेंतलो एक थेंबो’ ही आनीक एक कविता विरह घेवन येता. पावसफुलां हे कवितेंत कवी आपले मोगिकेक फुलां भेटयता, तीं फुलां काळांतरान मोगिके खातीर फुलांपावस जातात. आनी कवी पासत दुकांचीं पावसफुलां जातात. पूण ‘पावळेंतलो एक थेंबो’ हे कवितेंत कवी पावळेंतलो थेंबो एकमेकांच्या मोगा खातीर वापरता. हांगां पावळी हें बंधनाचें प्रतीक. घराची पावळी आपले मोगिकेन हुपची न्हय हे पासत कवी पावळेंतलो एक थेंबो जपून दवरता. पूण कवी स्वताच पावळी हुपता आनी मोगिकेक सतोवन रडयता. देखून मोगिका पावळी हुपता. त्योच यादीं कवीक पावसांत ‘पावळेंतलो एक थेंबो’ दीत रावता.
‘दुकां’ हे कवितेंत गरिबाच्या घरांत पावस झिरपता तो पावस न्हय तर ते खोपीची दुकां अशीं एक समर्पक कल्पना हे कवितेंत कवीन उक्तायल्या. पावस हेरां पासत खोशयेचो आसता. पूण खोपींत रावतल्या पासत पावसाचें रूपांतर खोपीच्या दुकांनी जाता म्हणपाची भावना कवी हे कवितेंतल्यान मांडटा.
‘पोरसूं’ ही कविता कविच्या मनांतल्यो प्रेमभावना उक्तावपाक पावसाचोच संदर्भ घेवन येता. कविच्या कानार जेन्ना आपले मोगिकेचो आवाज सादता तेन्ना ताच्या मनांत पावस झडटा आनी काळजाच्या पोरसांत फुडाराचे रूख जावपी कितलींच खोशयेचीं रोपलां किल्लतात. पूण तो आवाज सादपाचो जेन्ना बंद जाता तेन्ना कविच्या जिवितांतलो पावसूय शेणटा. आनी काळजांतलें पोरसूंय खंयचे खंय ना जाता. पावसाची प्रतिमा हे कवितेंत वेगवेगळे आशय घेवन येता आसली तरी शेवटाक पावस आनी कविता हो विशय विरहानूच सोंपता म्हणपाचें दिसता.
‘अंतर’ ही ह्या कविता संग्रहांतली लग्न जाल्ले धुवेची कुळाराची ओड दाखोवपी एक भावूक अशी कविता. हे कवितेंत कुळाराचे यादींक तशेंच तिच्या मनांतल्या यादिंच्या भावनांक दिल्ली पावसाची उपमा ह्यो दोनूय गजाली कवितेचें आनी पावसाचें नातें खुबूच गडद करता. पावस हांगां मानवी सभावाचें एक रूपक कशें दिसूंक लागता आनी मनाच्यो भावना पावसाच्या वेगवेगळ्या रूपांतल्यान कवी कश्यो नकसूद उक्तायता ताची झलक पळोवंक मेळटा.
पावसफुलां ह्या संग्रहांतली निमाणी कविता ‘पावस असो, पावस कसो’ ही पळोवंक विनोदी ढंगांतली त्रोसात्मक कविता कशी दिसता पूण पावसाच्या वेगवेगळ्या रूपांची सांगड कवीन मानवी प्रवृत्ती आनी प्रकृती कडेन घालून मनीसकुळयेचें सभाववैशिश्ट मुदयेर थीक कशें उक्तायलां. पावसाचीं जितलींय रूपां पावसाळ्यांत दिसतात तीं सगळीं मनीस जातीच्या करण्यांनी आस्पावतात. मंत्री लोकांक तिश्टायता तसो पावसूय तिश्टायता. खेत्र्याक मनीस भियेतात, तशे पावसाच्या रूपाकूय भियेतात. पावसाचें अस्तित्व भिकारी, शिकारी, सोयरो, सांवार, हुंवार अश्या वेगवेगळ्या सभावगुणांनी जाणवता तरी पावस कसो कितें, अशें कुंवाडेंय कवीक पडटा.
पावस मनशाकूच न्हय तर पुराय सृश्टीक गरजेचो. पावस कविच्या मनांत काव्य रूजयता. असो हो पावस हुंबऱ्यार येवन रावला. ताचेच प्रतिक्षेंत आसतना ‘पावसफुलां’ कविता संग्रहांतल्यो पावसावयल्यो कविता आनी हेर विशयावयल्योय कविता मनांत विचार, भावना आनी संवेदना जागोवन गेल्यो.

मानसी प्रे. धाऊस्कार
8788595022