भांगरभूंय | प्रतिनिधी
ब्रिटीश सरकारान फारपेटांत मरण आयिल्ल्यांचो आंकडो 379 अशें जाहीर केलें. एका अदमासा प्रमाण 1500 परस चड लोकांक मरण आयिल्लें.
आयच्या दिसा म्हणल्यार 13 एप्रिल 1919 क अमृतसरांतल्या जलियनवाला बागांत जाल्ल्या हत्याकांडाक 105 वर्सां जातात. ह्या दिसा जनरल डायरान 20 हजार लोकांच्या जमावाचेर फारपेट केलो. सांजवेळा 4:30 वरांचेर. जालियनवाला बाग तीन वटेन बंद आशिल्लो एक जागो आशिल्लो. थंयच्यान भायर वचपाक फकत एकूच अशीर मार्ग आशिल्लो. ब्रिटीश जनरल डायर हाणें ह्या फाटपेटाच्यो वट्ट 1600 परस चड फैऱ्यो मारल्यो. तातूंत जायते नागरीक, भुरगीं आनी जाण्टे लोक मेले. हे घडणुके उपरांत, ब्रिटीश सरकारान अधिकृतपणान जाहीर केलें की 379 जाणांक मरण आयलें. पूण एका अदमासा प्रमाण हो आंकडो 1000 परस चड आशिल्लो. देशभरांत तिडकीचें ल्हार आयलें. डायराच्या सोदांत कांय तरणाटे आशिल्ले. तातूंत उधमसिंग नांवाचो एक तरणाटो ह्या हत्याकांडांत जखमी जाल्लो. ताणें 13 मार्च 1940 दिसा पंजाबाचो गव्हर्नर मायकल अडव्हायर हाका मारलो. 31 जुलय 1940 दिसा उधमसिंगाक फांशी जाली. जालियनवाला बागेची ही अशी काणी.
जालियनवाला बाग ही पंजाबांतल्या अमृतसर शारांतली एक सुवात. ब्रिटीश सरकारान 1918 वर्सा चेम्सफोर्ड सुदारणा जाहीर केली. ह्यो सुदारणा जाहीर जातकच देशभर तिडक पातळ्ळी. उपरांत रोलॅट कायदो चालीक लायलो. लोकांक ह्या कायद्याची पुराय खबर नाशिल्ली. हाचेर श्रीनिवास शास्त्री आनी महात्मा गांधी हांणी खर टिका केली आनी ते उपरांत आंदोलन सुरू जालें.
लोकमान्य तिळक आनी महात्मा गांधी हांकां ब्रिटीश सरकारान पंजाबांत येवपाचेर बंदी घाली. हे बंदीक लागून उज्यांत तेल ओतिल्ल्याची भावना निर्माण जाली. 6 एप्रिल 1919 दिसा अमृतसरांत हरताळ पाळ्ळो. तातूंत 11 एप्रिल 1919 दिसा सरकारान पंजाबाचे फुडारी किंचलू आनी सत्यपाल हांच्या भाशणांचेर बंदी घालपी आदेश काडलो. पुराय अमृतसर शार सैन्याच्या हातांत दिलें. पूण ह्या दोनूय फुडाऱ्यांनी हो आदेश पाळ्ळो ना. ह्या दिसा आयतार आनी शीख लोकांचो बैसाखी उत्सव आशिल्लो. जालीयनवाला बाग 6 ते 7 एकर आशिल्लो. लश्करी सत्तेक भीक घालीनासतना लाला हंसराज आनी किचलू हांणी 13 एप्रीलाक जालियनवाला बाग हांगा भौशीक बसका जातली अशें जाहीर केलें. ह्या दिसा ब्रिटीश सरकारान बसकेचेर बंदी घाल्ली, खास करून ही नोटीस सगळे कडेन लावंक नाशिल्ली. अशे परिस्थितींत जालियनवाला बाग हांगा बसका सुरू जाली आनी हे सुवातेर अमानवी फारपेट सुरू जालो.
फकत पयल्या धा मिनटांनी 1650 परस चड फैऱ्यो मारल्यो. जायत्या जाणांनी जीव वाटावपा खातीर लागसारचे बांयंत उडी मारली. तातूंत जायत्या जाणांक मरण आयलें. 120 कुडी बांयंतल्यान भायर काडल्यो. उपरांत ब्रिटीश सरकारान फारपेटांत मरण आयिल्ल्यांचो आंकडो 379 अशें जाहीर केलें. एका अदमासा प्रमाण 1500 परस चड लोकांक मरण आयिल्लें. आयज लेगीत जालियनवाला बाग हांगाच्या फळ्याचेर 2000 परस चड लोकांक मरण आयिल्ल्याची नोंद आसा. जखमी लोकांचोय आंकडो हजारांनी आशिल्लो. हाचेर कळस म्हळ्यार ब्रिटीश सरकारान वीज आनी उदकाची पुरवण बंद केली. उपरांत देशांत राश्ट्रीय भावना उंचाबळ जाली. ह्या हत्याकांडाचो परिणाम ब्रिटीश संसदेंतूय दिसलो. ब्रिटीश संसदेन डायराआड 247 ते 537 मतांनी मतदान केलें. चर्चिल हाणें इतिहासांतली सगळ्यांत काळी घडणूक अशें म्हणलें. ह्या घडणुके उपरांत कवी रवींद्रनाथ टागोर हांणी ब्रिटीश सरकाराच्यो सगल्यो पदव्यो सोडल्यो.
जालियनवाला बाग हत्याकांडा उपरांत भारतीय राश्ट्रीय काँग्रेसीन 1920 उपरांत राश्ट्रीय स्मारक करपाचें थारायलें. ह्या स्मारका खातीर 1923 वर्सा एक ट्रस्ट स्थापन जालो. बेंजामिन पोलक ह्या अमेरिकन मनशा कडेन ह्या स्मारकाची रचना करपाचें काम आशिल्लें. स्मारक पुराय जाले उपरांत पयलेच खेपे राष्ट्राध्यक्ष राजेंद्र प्रसाद आनी प्रधानमंत्री पंडित जवाहरलाल नेहरू हांच्या हाजिरेंत 13 एप्रिल 1961 दिसा ताचें उक्तावण केलें. आयज लेगीत ह्या स्मारकांत फारपेटाचीं चिन्नां आसात. लोकांनी उडी मारली त्या बांयचेरूय तीं चिन्नां आसात. बांयंक संरक्षित स्मारक म्हूण जाहीर केलां. 14 ऑक्टोबर 1997 दिसा ब्रिटीश साम्राज्याची राणी एलिझाबेथ हिणें आपलो दुसरो पूत राजकुंवर फिलीप हाचे कडेन हे घडणुके विशीं श्रद्धांजली ओंपिल्ली आनी ब्रिटीशांची चूक मान्य केल्ली. जालियनवाला बाग हत्याकांड हो भारतीय स्वातंत्र्य संघर्शाचो रक्ताळ असो इतिहास. ह्या हत्याकांडाच्या हुतात्म्यांक काळजा सावन श्रद्धांजली.
शांताराम वाघ
9623452553
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
