घुड

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

भांडी जात्रा, देवा परब, दसरो, म्हानम कन्न घुडातले कोंबे सरताले. तेतुत आनी कोणालो कोंबो सांगणेचो उरलार ती सांगणी पावैत म्हणलार त्या कोंब्याक दोळ्यांत तेल घालन्न राखचे पडताले.

गेल आयतारची गजाल. भायर झिळमीळ जाल्ले. आतात खंय तरी पावसां सुरवात जाल्ली. सकाळ्यांत मातर पावसां शेळाव्यात न्हिंद्या म्हणलार बरोबर स वाजतना वयल वाड्या वयली घनश्यामा बायल आमगेर हजर. येयीलीत म्हागेल भयणीक वसयते येयला.
” अगो, आमगेल कोंबो तुमगेल घुडात बी येयल गो ? तुमगेल कोंबे बरा ? तीन दिवस जाले पोर घुडा येयल ना ? ” भयणीन म्हणले ” अगे, आत्या फाटल्यान कुकडां गेली आनी तो घुड बी गेलो. खरं दिसना तर मागील दारां वचुन पळय. फाटले वाटेन पावसांन निसरट जाला. त्या कोंब्या पायांन तु निसरन्न पडशी. “
हे सांग नाका ती वेळ काडनास्तना मागील दारा गेली आनी हात हालेते येयली. तिगेल चुक ना. आत आमगेर कुकडां नात तर घुड खंय उरतलो ???? पुण घुड आसा अर्ध मोडीलो. आत्याल याद ती तो पुराय मोडत तेन्न मोडु म्हण दवरला. ह्या पावसांत तर तो सपशेल जमनीर घालन्न घेतलो हे मात नक्की.
घनश्यामा बायल येवन गेल खरी पुण ते पयलीचे दिवस याद हाडन्न गेली. आमगेल वाड्यार प्रत्येक घरा कणकणी कोंबेल घुड उरतालोच. तो नाशिल घर पळोवु मेळचे अप्रुप म्हणलार हरकत ना. जास्ती लोकांगेर हातीन मातेन बनयलोत्त घुड उरतालो. ना म्हणले तरी वीस तीस कुकडां प्रत्येक घरा प्रत्येक घुडा कणकणी उरतालीत. त्या काळार कोणागेर व्होड घुड आनी जास्ती कुकडां तेमी श्रीमंत अशें म्हागेल बाल मनाक दिसताले. ती याद जालार म्हागेल म्हाकात हांसो येता आज.
आमगेर आत्यान त्या काळार हातानच व्होडली इटंगी कन्न् त्या इटंगगेक बरी चिकट तांबडी माती मान्न बरो व्होड घुड केल्लो. बरो घटमुट म्हणलार हरकत ना. काका घरा मुकाल्ले वाघ मामाले लाकडां मिल्लार कामा वयतालो तेन्ना घुडाक वयर छप्पर करुक लांब रुंद तळसफळी हाडन्न दिल्लो. आत्यान तर एक गंवड्यांक फाटी घालन्न घुड केल्लो अशें म्हणलार कोण ना म्हणचो नाशीलो. पयली आत्या शेंवतु मावशेंन दिल्ल्या पांजीतच कुकडां पोसताले. जशी तेमगेल संसत वाडली म्हण मागीर घुडाची गरज निर्माण जाली.
आत्यान बांदतानात दोन घुड बांदिले. कारण एक घुडात सरसकट सगळे कुकडांक तर एक घुडात फक्त कोंबेक रवाण्यांक बसोवुक. इतले दोन घुड उरले तरी घुडातलें काय कोंबे घरा लागी आशील्या रिठ्यां रूखार चडन्न बसताले. तेमकां मागीर दिवेलावणेर हांबुडन्न हाडन्न घुडात घालत म्हणलार आत्या बरा म्हाक नाक शेवट जातालो. केन्न केन्ना शेजाराले जास्त कन्न कोंबे आमगेल कोंबे फाटल्यान आमगेल घुडात येताले हे सहसा पयली कळन्न येनाले. शेजाऱ्याक संवशय येयल्यार मागीर घुडात चिमणे दिवो घालन्न सोदचे पडताले. केन्न केन्ना शेजाऱ्याली कुकडां बी आमगेल घुडात येवन ताती घालताली. हे मागीर ती घुडात येवन रवाण्या पडताली तेन्न कळताले.
वाण्या दवरचे ससार आनी घुडात कुकडां वाडतल म्हण आनंद तर एक बाजुन घुडात कुकुडशें जातल म्हण भंय. तरी कीतले सांभाळले तरी कुकुडश्यां मार ही जातालीच. पुराय आंग रात म्हण ना दिस म्हणना हुळहुळुन बुड्डून घेवचे पडताले. घेsss मागीर घुडात धुकटी, लींगोडी पालो, जावु श्यामाल दुकानातले वायट जाल्ले सायकला टायर हाडन्न घुडात जळयताले. तेन्न ही कुकुडश्यां मार कमी जाताली. तेन्न ही कुकडां नाका आनी ही कुकुडश्यां मार नाका अशें जाताले. पुण त्या कुकडां पायानत चार पैशे हाती येताले हे तितलेत खरे.
दर मे म्हयनो लागी येयल की घुड मातर घडमुठ करच पडतालो. गांवात लागीत भळो आशिल कारणान पावसां दिसांत गांवात कोले, काटमांजर, मुंगुस हेमगेल येणे जाणे वाडताले. घुडाची मातर खाच उघडीली उरली तर हेमी रातोरात घुड खाली करताले. म्हण घुडाक परत माती मारन्न घट करचे पडताले. घुडा दाराक दोन दोन दात्या पाव लावचे पडताले. अश केल्यार पावसां दिवसांत कुकडां शाबुत उरताली.
एक एक पटी गिमाळ्यात गरमी वाडली की कुकडां रोग येतालो आनी फक्त आठ दिवसांत घुडा घुड खाली जातालो. तेन्न मन एकदम सुन्न जाताले. ही मोनी जनावरां सुद्दा मनश्यांक जीव लायतात. पयली लोकांकडे घड्याळ नाशिली तरी घुडातले कोंबो लोकांक कामां धंद्या वचुक वेळार उठोवचे काम करताले. कुकडां ना तरी उजवाडचे रावता ??? घुडातले कोब्यां साद हो गांवचे लोकांलो हक्काचो वेळार उटचो आलाराम आशिलो. भांडी जात्रा, देवा परब, दसरो, म्हानम कन्न घुडातले कोंबे सरताले. तेतुत आनी कोणालो कोंबो सांगणेचो उरलार ती सांगणी पावैत म्हणलार त्या कोंब्याक दोळ्यांत तेल घालन्न राखचे पडताले. एक एक पटी वया वयली तलगां सुध्दा राखची पडताली कारण दिसां उजवाडे गांवातले पटे ह्या ल्हान तलगाक आंबुडन्न व्होन्न नात्त करताले.
आज गांव सुधारु लागला नळ्यां घर वचुन शैल्पा घरा येयली. सगळे सुधारले. घरातले ती पिळगी केन्न की फाटी पडली. पोन्ने घरा बरा भितोडे आशिले कुकडां घुड बी केन्नात ना जाले. वाड्यार थोडी नळ्यां घरा उरली तरी घुड ना. गांवात पेट्या सवकळ वाडील्यान ते कुकडांत दवरनात. आज बाजारात गांवटी कुकडां म्हणकीत कुकडां मेळतात तेजेरच भांड, म्हातन, देवा परब, जोगोवणी चलता. हे सगळे पैशै दिलार मेळतना तो घुड आनी कोणा जाय. पुण कुकुडश्यां कडल्यान आमी पुराय आंग बुड्डुन घेताले खरे पुण ते त्या काळावलें स्वर्ग सुख आताचे पिळगेच्या नशिबात नात्त. आज तर तरेची घड्याळी येयलात मनश्यांक उठोवुक थंय ह्या कुकडांली आनी त्या घुडाची कोणा गरज उल्ला ???

संदेश बांदेकर
9480790172