भांगरभूंय | प्रतिनिधी
गोंयचे पयले मुख्यमंत्री दयानंद बांदोडकार हांची 112 वी जयंती काल जाली. सन्मानान तांकां ‘भाऊसाहेब’ म्हणटात, पूण गोंयकारांचे ते ‘आमचे भाऊ’ आशिल्ले. लोक तांकां आपुलकेन भाऊ म्हणून उलो मारी. म्हणून ह्या लेखांत ‘भाऊ’ असोच उल्लेख केला.
नवे पिळगेक भाऊचे कारकिर्दी विशीं व्हड जाणविकाय दिसून येना. मुळावे शाळेंत भाऊसाहेब बांदोडकार गोंयचे पयले मुख्यमंत्री आशिल्ले इतलीच म्हायती मेळटली. गोंयचे उदरगतीची बुन्याद घालपाची जापसालदारकी तांच्या भुजांचेर सोंपयली आनी भाऊन आपली योग्यताय पटोवन दिली. खर्या अर्थान ते गोंयचे शिल्पकार आशिल्ले. आयज गोयांत जो आधुनिक विकास दिसता तो भाऊन घालून दिल्या मुळाव्या साधन सुविधांच्या आदाराचेर आसा.
19 देझेंब्र 1961 दिसा गोंय मुक्त जालें आनी गोंयच्या इतिहासांत नवें क्रांतीकारी पान उगडें जालें. पूण 20 देझेंब्र 1963 दिसा भाऊच्या गळ्यांत मुख्यमंत्रीपदाची माळ पडली, तोच गोंयकारांच्या जिवीतांतलो खरो भाग्याचो दीस आशिल्लो. भाऊ हे आर्डिनरी (Ordinary) मनीस, तांच्या जाग्यार ‘ऍक्स्ट्रा-आर्डिनरी मॅन’ आयिल्लो जाल्यार गोंयची समाजीक परिस्थिती पुर्तुगेज पारतंत्र्याच्या काळांतल्या परस वायट जावपाची. भाऊचे कारकिर्दीच्या तेंपार आमी भुरगे. तरणाटेपणाच्या हुंबर्यार पावल दवरून उबे आशिल्ले. राजकारण म्हणजे कितें, हें निकतेंच कळपाक लागिल्लें. राजकी, समाजीक परिवर्तनाच्या वातावरणाचो समज घेवपाची आनी विचार करपाची बुद्दीची तांक वाडपाक लागल्ली.
पयले वेंचणुकेंत काँग्रेसीचे सगले म्हालगडे धडाधड कोसळले आनी मगो पार्टी वेंचून आयली. दयानंद बांदोडकार हें नांव तेन्ना नवेंच आशिल्लें. पयले मुख्यमंत्री म्हणून सोंपेपणीं तांकां येवकार मेळलो ना. हिंदू धर्माच्या सभावा प्रमाणें जाती वयल्यान आनी शिक्षणा वयल्यान कुचित्रीपणाची नदर तांकां चुकली ना.
पयले खेपे म्हाका भाऊचें दर्शन म्हाळशेच्या देवळांत जालें. सादारण 68- 69 वर्स आसूंये. म्हार्दोळा देवळांत भाऊलो कोजागरी उत्सव नेटान जातालो. गायन आनी फोग हें उत्सवाचें खाशेलें आकर्शण. म्हजो इश्ट म्हाका वांगडा घेवन गेलो. देवळांत पंडित जितेंद्र अभिषेकींचें गायन आशिल्ले. भाऊ खाब्यांक तेकून बशिल्ले. तांची लांब- रूंद देहयश्टी, तांबडोगुंज मुखडो, शिंवाच्या आकाराच्यो नाकपुड्यो. तांचे वयली म्हजी नदर कशीच हालना जाली. लागीं लागीं 50 वर्सां जालीं. आजूनय तें चित्र म्हज्या दोळ्यां मुखार आसा. भाऊ म्हाळसा देवीचे भक्त. देवीन तांकां कितलो लागीं केल्लो? देवी जाणां! पूण भाऊ संबंद गोंयच्या ग्रामस्थांचे देव जाल्ले.
भाऊ चड शिकूं नाशिल्ले जावये. पूण मुख्यमंत्री म्हणून आपली जापसालदारकी खंयच उणें पडूंक दिली ना. तांची पयसुल्ली नदर, येवजणी चालीक लावपाची तांची कल्पकता खंयच्याय शिकिल्ले मनश्याक लजेक घालपा सारकी आशिल्ली. गोंयच्या धर्मीक आनी समाजीक एकचाराक खंयच बादा येवची ना हाची जतनाय घेवन तांणीं आपले काम बरे तरेन सांबाळलें. तांच्या पयल्या मंत्रीमंडळांत चार मंत्र्यां मदीं दोन क्रिस्तांव आशिल्ले.
शिक्षणाचो हक्क हो समाजाच्या उदरगतीचो पयलो पांवडो आसा आनी भारतीय समाजान सकयल्या जातींच्या लोकांक शिक्षणा सावन कशे पयस दवरिल्ले हें भाऊन स्वता भोगिल्लें. तांणी गोंयच्या प्रत्येक गांवगिर्या वाठारांनी मुळाव्यो शाळा सुरू केल्यो. ज्या गावांनीं माध्यमिक शाळांची सोय नाशिल्ली थंय सरकारी स्कुलां उगडलीं. तरणाट्या रगताची गरज ओळखून मुखेल शारांनी कॉलेजां सुरू केलीं. पुर्तुगेज राजवटींतल्या मेडिकल कॉलेजीचो पांवडो वयर काडपाक खाशेले लक्ष दिलें. ते आज भारतांतले एक नामनेचे मेडिकल कॉलेज म्हणून वळखतात. सरकारी पांवड्यार इंजिनिअरींग कॉलेज सुरू केलें. संबंद भारत देशान देख घेवपा सारकें गोंयांत शिक्षणाच्या सुविधांचे जाळें निर्माण जालां. ताची बुन्याद भाऊन घाली. घरा लागीं उच्च शिक्षणाच्यो सुविधा आशिल्यान आमचे सारके उणें उत्पन्न आशिल्ले आनी भोवजन समाजाचे लोक शिकपाक पावले. दोतोर जाले, इंजिनेर जाले, आदोगाद, प्रोसोर जाले. आमदार, मामलेदार, अधिकारी जाले. गोंयच्या एस. सी, एस. टी. आनी भोवजन समाजाचीं संमेलनां जातात. व्हड आवाजान आनी सडेतोड भाशेंत आपले विचार आनी संवेदनां माडूंक शकले. शिक्षणान तांकां तांच्या अधिकारांची जाणविकाय करून दिल्ल्या. भोवजन समाजान नवे पिळगेक भाऊच्या प्रामाणिक यत्ना विशीं जाणविकाय करून दिवपाक जाय.
फकत शिक्षणाच्या सोयी करून भागनाशिल्ले. शिक्षणाचो उपभोग घेवपाक नोकर्यो निर्माण करपाक जाय. ही जाणविकाय दवरून भाऊन तीन व्हड कारखाने गोंयांत हाडले. आयजय ते गोंयच्या उदरगतीक आनी देशाच्या अर्थकरणाक हातभार लायतात. त्या उपरांत खंयच्याय राजवटीक तसो उद्योग हाडपाक शक्य जालें ना.
मुळाव्या गरजा मदीं विजेचें मोल ओळखून तांणीं खेड्यांपाड्यांत वीज पावयली. तशेंच भौशीक बांदकाम खाते आनी शेती खात्यांक उर्बा दिवन मोठ्या नेटान गोंयची उदरगत चालीक लायली. दुसरे वटेन रोजगारी वाडली. भाऊच्या उदरगतीचीं फळां भोगपी पयली पिळगी आयज सुशेगात निवृत्ती जिवीत जगतात. त्याच पिळगींतलो हांव एक.
त्या तेंपार पर्यटन वेवसायाची उदरगत निकतीक जावपाक लागिल्ली. गोंयचो अर्थीक फुडार मिना खणींचेर चड तेंप उरचो ना, हें तांचे पयसुल्ले नदरेक दिशिल्लें. बोंडला आनी मयें पर्यटन स्थळां हीं भाऊच्या कल्पक बुद्दीचीं निशाणी आसा.
मुंडकार आनी कुळ कायदो हे भाऊचे गोंयच्या समाजीक कामाचें व्हड यादस्तीक. भाटकारांचे आश्रीत जावन आनी दयेचेर जिवीत जगपी भोवजन समाजाक हक्कान रावपाक घर आनी कसपाक जमीन मेळ्ळी. भोवजन समाजाच्या विस्वासाक आनी मोगाक भाऊ जागले. जर त्या वेळा मुख्यमंत्रीपदाचीं सुत्रां ऍक्ट्राआर्डनरी लोकांच्या हातांत गेल्ली तर गोंयचे समाजीक चित्र वेगळें दिसपाचें. 5- 6 वर्सां फाटल्या राजवटींत भाऊचो समाजीक परिवर्तनाचो वावर उरफाटे दिकेन वचपाक लागिल्लो. मुंडकार कायद्यांत बदल करपाची मिजासपणा करून, ताचो लाब गरिबांतल्या तोंडांतल्यान काडून घेवपाचे यत्न जाले. मोपा विमानतळाक भाऊचे नांव दिवप सभावीक आशिल्लें. पूण ‘मनोहर’ अशें अर्दकुटें नांव दिवन वादाक आडवाट सोदून, भोवजन समाजाक फटोवपाचो डाव सादोवन घेतलो. असलीं कारस्थानां करपाक मनुवादीं लोकांचो हजारांनी वर्सांचो इतिहास गवाय आसा.
जे तरेन भारतीय स्वातंत्र्य चळवळींतल्या राष्ट्रीय नेत्यांच्या चारित्र्याचेर घाण शेंवटींटात, तांच्या पेनांतली दुस्वासाची शाय इतिहासाचें विकृतीकरण करून भाऊचें नांव गोंयच्या इतिहासांतल्यान खोडून काडपाक फाटीं- फुडें पळोवची ना. भाऊच्या कार्याची याद करून तांकां अभिवादन करूया.
विज्ञानदूत श्रीकांत शंभू नागवेंकार
9096512359
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
