संशोधनसार : एक संदर्भ पुस्तक

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आमकां कन्नड लिपी येना हें मान्य, पूण जें कितें आमकां देवनागरी लिपयेंत मेळ्ळां ताचो उल्लेख जावप खूपच गरजेचें थारता. इतिहास, साहित्यीक इतिहास आपल्या समग्र रुपान आयल्यारच पुराय चित्र तयार जाता. जर एकांगी जाता तर अनर्थ जाताच.

संशोधनसार ह्या पुस्तकाचें बरोवपी आसात, प्रा. सुशांत नायक. राजू बलनायक, आर. बी. प्रॉडक्शन, मडगांव, हांणीं डिसेंबर 2017 त ह्या पुस्तकाची उजवाडावणी केल्ली. बरोवप्याक पयलींच परबीं की प्रकाशकान वितरकाचें नांव लेगीत दिलां. सामान्यपणें हांवें पळयलां की आमचें लक्ष वितरण वेवस्थे कडेन वचना. पुस्तक बरोवप्यान बरयलें, प्रकाशकान उजवाडायलें म्हूण प्रस्न सुटनात, पूण पुस्तक लोकां मेरेन पावूंक जाय हें लेगीत तितलेंच महत्वपूर्ण आसता. कोंकणीच्या मळार आमचे कडेन पुस्तकाची वितरण वेवस्था आसा काय ना? जर आसा तर ती कितली वेवस्थीत आसा हाचेर विचार जावंक जाय.
‘संशोधसार’ पुस्तकांत पयलो लेख ‘कोंकणी भाशे खातीरचीं कम्प्यूटर अणकारांतलीं आव्हानां आनी आडखळीचेर’ आसा. दुसरो लेख ‘कोंकणी भाशेच्या व्याकरणांतलीं आव्हांनाचेर आनी बाकीचे स लेख साहित्यीक आस्वादकीय प्रक्रियेचेर आदारून आसात. खरें म्हणल्यार ह्या पयल्या लेखा विशीं हांवें कितेंय बरयलें जाल्यार तें फकत शाब्दीक अर्थाचेंच आसतलें. कारण कम्प्यूटर अणकारा विशीं हांव तितली डिजीटल माहिती दिवंक सक्षम जावंक ना. म्हाका ह्या टेक्नीकल गिन्याना बद्दल थोडी भोव माहिती आसा. ही म्हजी मर्यादाच म्हणूं येता, पूण खंयचीय भास, आयज जर टेक्नीकली सक्षम जायना, तर ते भाशेचो विकास जावंक पावचो ना. हें आमी समजून घेतल्यार बरें. लेखक प्रा. सुशांत नायक म्हणटां तें म्हाका शंभर टक्क्यांनी खरें दिसता. तांचो हो लेख कोंकणी भाशे खातीर खूपच महत्त्वपूर्ण थारता.
‘संगणकी अणकारांतल्यो मुळाव्यो प्रक्रिया अर्थात कम्प्यूटर अणकारा’ खातीर मूळ तीन प्रक्रिया आसात-

  1. भाशेचो शब्दसंच- Language Corpus
  2. उतरांचे उच्चारणीक लेबलीकरण- POS Tagging with BIS Tag Set
  3. रुपकात्मक विश्लेशण- Morphological Analysis. (पान संख्या 27)
    फुडें आपल्या लेखांत बरोवपी देखी दिवन आपलें विचार मांडटात ते विश्लेशण टेक्नीकली वेवस्थीत जालां हातूंत मातूय दुबाव ना. आडखळीं आनी आव्हानां पेलूनच कोंकणी भास कम्प्यूटरीय जावंक पावतलीं.
    कोंकणी मोगी मनशान भाशीक आनी लिपीच्या वादाक सोडून तिका काळा वांगडा चलोवप गरजेचें थारता. लेखकाचें अभिनंदन. म्हाका एक प्रस्न पडटा, हिंदी- कोंकणी वा कोंकणी हिंदी कम्प्यूटरीय अणकार करताना जर असलीं वाक्यां आयलीं तर ताचो अणकार कितलो Accurate जातलो –
    हिंदी- कथाकार प्रेमचंद ने, सामाजिक बदलाव को रेखांकित किया है।
    हांगा कथाकार म्हळ्यार कथा आनी कादंबरीकार दोनूय आसा, पूण कोंकणी भाशेंत कथाकार म्हळ्यार ‘कहानीकार’ काणी बरोवपी जाता. कम्प्यूटर असल्या वेळार कितें करता काय? तशेंच
    हिंदी- लेख को संशोधित किया गया है। (Revised है Research शब्द अभिप्रेत ना.) तशेंच
    हिंदी- भाषा का मानकीकरण आवश्यक है। (कोंकणी खातीर प्रमाणीकरण) मशीनाक कळटले व्हय?
    कोंकणी- तो भायर पडलो. – ह्या वाक्याचो अणकार जर मराठी वा हिंदी भाशेंत करूंक जाय तर मशीन अणकार करताना कितें आनी कशें करतले काय?
    हरशीं पळल्यार पुस्तकाची प्रस्तावना वाचल्यार भोवमानेस्त शांताराम वर्दे वालावलीकार हांणी कम्प्यूटरीय अणकारा विशीं सुंदर स्पश्टीकरणां मांडल्याच. तांच्या विचारा प्रमाण-
    ‘आमी यंत्रानुवादाचो विचार करतना एक महत्वाची गजाल ध्यानांत धरूंक जाय ती ही, आमची मोख अणकारा खातीर संगणक वापरप ही आसा. संगणाक सोपें पडचें म्हणून आमी आमची भास वा तिच्या व्याकरणांत बदल करपाचो विचार करूंक फावना.’(xxii)
    एक गजाल मात खरी की आयज जर आमची भास कम्प्यूटरांत ना तर ती उरतली काय ना? हाचेर आमी विचार करूंक जाय. आमची भास डिजिटलायजेशनाच्या मार्गार फुडें वचूंकच जाय. प्रा. सुशांत बरयता तशें ‘….हे काळाचे कसवटेर थारपाचें आसा.’ (पान 35)
    ‘संशोधशार’ त दुसरो लेख ‘कोंकणी भाशेच्या व्याकरणांतलीं आव्हानां’ चेर आसा. हातूंत कोंकणीतल्या व्याकरणाचो विचार, कोंकणी व्याकरणांतल्या विशेशणांची दोट्टी रुपां, क्रियापदांचीं धातूसाधीत रुपां, विभक्ती प्रत्यय, दुसरे आनी चवथी विभक्तीचीं वेगळेपणां, बीं स्वरुपांत प्रा. सुशांत खोलायेन विश्लेशण करता. खरेंच सगळ्या कोंकणी शिक्षकां खातीर लेगीत हें पुस्तक खूपच महत्वपूर्ण थारता. भाशेचो उश्णो वेव्हार लेगीत अभ्यास करप हें आयज गरजेचें थारता. काळांतरान भास बदलतलीच हें लक्षांत धरून घडये ‘साचेबद्ध व्याकरणांत’ बदल करचेंच पडटलें.
    ‘डॉ. राजय पवारांची नाट्यलेखन शैली’ लेखांत तियात्राचो उल्लेख आयलाच, पूण पयल्या तियात्राचो उल्लेख केल्यार इतिहासीक रुपांत तें बरें दिसपाचें. कारण शणै गोंयबाबाचो उल्लेख जालो, पूण ‘पाय त्रियात्रिश्टाचो’ तशेंच कर्णाटकांतल्या कन्नड लिपयेंत जाका ‘काव्य नाटकाचो बापूय मानतात’ तांचोय उल्लेख जावंक जाय आशिल्लो. साहित्यीक इतिहास दिताना, कोंकणी खातीर चारूय वाठारांतलो इतिहास महत्त्वपूर्ण थारता, हें आमी विसरूंक फावना.
    लेख डॉ. राजय पवाराची नाट्य लेखन शैलीचेर आसूं, आत्मभान कादंबरीचेर आसूं, अच्छेव-अरण्यकांड, बाकीबाबांची कविता, (तीन लेख) आस्वादकीय समीक्षेचेर आधारून वेगवेगळ्या संदर्भान लेखन जालां. जशें बाकीबाबांचे कोंकणी कवितेंतलो वीर-रस आनी संदर्भीक सुचकताय विशीं प्रा. सुशांत बरयता तें उचीतच दिसता-
    ‘….हें सगळें संदर्भ जंवर वाचप्यांक कळचे नात तंवर कवितेचो अर्थ कळप शक्य ना.’ (पान, 133)
    साहित्यीक कृती खंयचीय आसूं, जो मेरेन वाचपी ताका ताच्या संदर्भा अनुसार समजूंक पावना तो मेरेन ते संप्रेषीत जायना. जशें की..
    ‘फुलांत लिपून आयला भावा तक्षकाचो पिलो’ हांगा फूल, तक्षक, तक्षकाचो पिलो…ह्या सगळ्यांचो इतिहासीक, सामाजीक, राजकीय संदर्भ घेतल्यारच ते कृतीचो अर्थ साकार जाता.
    साहित्य खंयचेंय भाशेचें आसूं, आपलो इतिहास, भूगोल, समाज, राज्य, संस्कृती ह्या सगळ्यांचो आधार घेवन तयार जाता. कोंकणी भाशेच्या साहित्यीक इतिहासा विशीं बरयताना आमी सद्दां लक्षांत धरूंक जाय की कोंकणी समाज मुंबय, गोंय, कर्णाटक, कोची, मध्य प्राच्य, पाश्चिमात्य देशांनी पातळिल्लो आसा. आमची लिपी विविधताय आमची मर्यादा लेगीत जाताच. ‘संशोधसार’ पुस्तकांत बरोवपी ‘आत्मभानः अस्तुरेच्या आत्मभानाचो परामर्श घेवपी कादंबरी’ ह्या लेखांत कादंबरेचो इतिहास दिता, तातूंत संवसारीक कादंबरी, भारतीय कादंबरी मागीर कोंकणी आनी मराठी कादंबरेचो उल्लेख केल्या. (पान 70) थंयच कन्नड लिपयेंतली कोंकणी कादंबरे विशीं उल्लेख जावंक जाय आशिल्लो. कारण जोकीम सांतान आलवारेस वा जोसाची ‘आंजेल’ चो रचनाकाळ दुसर्‍या महाझुजा उपरांतचो आसा. ‘अमरकोंकणी’ च्या 69 व्या आंकांत पान 127 ते 139 मेरेन ‘शेकड्यांत कानडी लिपींत कोंकणी कादंबरीची वाडावळ- सुकण्या नदर’-ले. डॉ. एडवर्ड नज्रेंत – ह्या लेखांत पुराय माहिती दिल्या. जर ‘तुळशी’- ले. रवींद्र केळेकार- समाजीक, एक अस्तुरेची दुर्देवी काणी तर ‘आंजेल’ पूण-
    ‘1940 वर्साच्या आसपास, आमच्या ग्रामीण सुवातेनी जियेवन आशिल्ल्या, साद्या उतरांनी नाडकाक म्हणच्या लोकाच्या जिण्येचें प्रतिफलन आंजेल.’
    पुराय लेख जर वाचलो तर आंजेल आनी तिची व्यथा, कश्टाची काणी आमच्या मुखार येता. आमकां कन्नड लिपी येना हें मान्य, पूण जें कितें आमकां देवनागरी लिपयेंत मेळ्ळां ताचो उल्लेख जावप खूपच गरजेचें थारता. इतिहास, साहित्यीक इतिहास आपल्या समग्र रुपान आयल्यारच पुराय चित्र तयार जाता. जर एकांगी जाता तर अनर्थ जाताच.
    ‘संशोधसार’ पुस्तकांत पान 82- 83 चेर कश्टकरी समाजाचे चित्रणा अंतर्गत बरोवपी हिंदीचे कथाकार आनी उपन्यास प्रेमचंदजीचे उदाहरण दिता तें उचीतच आसा, पूण मागीर ‘कोंकणी सामाजीक कादंबरेची फाटभूंय’ बरयतना फकत फकत गोंयची कादंबरेचो उल्लेख करता. हांगा परत मराठी, इंग्लीश आनी पुर्तुगेज कादंबरेचो उल्लेख जाता, पूण कन्नड लिपयेंतले जे कोंकणी दायज आसा ताचो उल्लेख ना. मलयाळम लिपयेंतली कोंकणी सुद्दा ना. हें पुस्तक कोंकणी शिकोवप्या खातीर संदर्भ पुस्तक जावचेंच, कारण ह्या पुस्तकांत ती तांक आसा. पूण चारूय वाटेचे संदर्भ तातूंत येवंक पावले नात, हें लक्षांत धरूंक जाय. कश्टकरी समाज आनी ताचे चिंतन, हांवें उल्लेखिल्ल्या ‘अमर कोंकणी’-69 त आसा. हें लक्षांत आसूंक जाय.
    ‘Konkani Literature in Roman Script’ ले. Prof. Dr. Olivinho Gomes इतिहास दिता थंय नदर मारप, पूण तितलेंच गरजेचें थारता. इतिहास दिताना जर आमी चुकता तर कोंकणीच्या मळार व्हडली साहित्यीक चूक थारतली. लिपी भेद आसाच, पूण इतिहासीक आनी साहित्यीक भेद नाकाच. ‘अमर कोंकणी’ च्या त्याच लेखांत पान 137 चेर विक्टर रोड्रिग्साच्या कादंबरी विशीं बरयलां-
    ‘…..विक्टर रोड्रिग्साच्या काणियांचे. चडावत पात्र आमच्या भोंवतीचेय दुडवादीक धनियांच्या, सावकरांच्या हातांखाल अन्याय बोग्तेल्यांचे संकट दोळ्यांक दिसता तशें तो बरयतालो आनी अन्याय केल्यांची ह्याच संवसारांत नीत जाता अशें ताच्या काणियांनी विवर आसतालो.’
    एक गजाल मात खरी की पुंडलीक बाबांची ‘अच्छेव’ कादंबरी आसूं की महाबळेश्वर सैलांची ‘अरण्यकांड’, कश्टकरी समाजा विशीं चित्रण दिता. ‘अच्छेव’ कादंबरी मिना खणीचे सत आमच्या मुखार मांडटा. आयज आमी ताची फळां भोगताच. धर्तरेमायेक खणून खणून मनशान रक्तबंबाळ केल्या. अरण्यकांड कादंबरी ‘परके मातयेंत आपलीं पाळां मुळां सोदीत गांवांतल्यांच्या रिणाचे जू मानेर दवरून जगपी एका पोंव्याची व्यथा हातूंत चित्रीत जाल्या.’(संशोधसार, पान 91)
    गोंयची देवनागरी लिपयेंतली कादंबरी अंतर्गत ह्यो दोनूय कादंबर्‍यो आपापल्या आशय संदर्भान आपली शैली वापरून साहित्यीक कृतीक आकार दिता. पुंडलीक नायक कविता बरोवं, नाटक, नवलिका वा कादंबरी, पूण तांची लिखणी कश्टकरी समाजा विशीं, तांच्या प्रस्नांक सहृदयतायेन चितारता. लोकांक जागयता. ‘संशोधसार’ पुस्तक एक संदर्भ पुस्तक रुपान सफळ आसा. प्रा. सुशांत नायकांचें अभिनंदन.
    सुशांत सर, एक निमणो प्रस्न- संशोधसार हातूंत ‘शोध’ आसताना ‘सोद’ कित्याक?
    आदरावळः
  4. डॉ. एडवर्ड नर्जेत, 2018, ‘अमर कोंकणी’ (69) सां. लुवीस कोंकणी संस्थो, सां. लुवीस महाविद्यालय, मंगळूर.
  5. Prof. Olivinho Gomes, 2010, ‘Konkani Literature in Roman Script.’ ’Dalgado Konkani Akademi, Goa.
  6. सुशांत नायक, 2017, ‘संशोधसार’ आर. बी. प्राॅडक्शन – मडगांव, गोंय.

डॉ. चंद्रलेखा डिसोझा
[email protected]