दर्जेदार प्रस्तावनेन पेटयल्लें ‘होमखण’

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

डॉ. प्रकाश वजरीकार हांची कोंकणी समाजाक वळख आसा ती एक प्रतिभावंत नाटककार म्हूण. दर्जेदार कोंकणी नाटकां बरोवन कोंकणी रंगमाची समृद्ध करपी, कोंकणी नाटकांक गंभीर रूप दिवपी तें एक अश्टताशी नाट्यलेखक. कोंकणी रंगमाचयेक तांणी दिल्लें योगदान खूब मोलाचें आसा.
हालींच भूमि प्रकाशनान डॉ. वजरीकार हांची ‘होमखण’ आनी ‘भूंय म्हजी भांगराची’ हीं दोन नाटकां उजवाडायलीं. ते समाजीक भान दवरून बरोवपी लेखक आसात अशे ह्या नाटकांच्या प्रकाशना वेळार मुख्यमंत्र्यांनी म्हणिल्ले. तांच्या एकंदरीत नाटकांचे विशय आनी आशय पळयत जाल्यार कळटा की तांणी फकत नाटकां खातीर नाटकां बरयलीं नात जाल्यार तांच्या नाटकांचें उद्दिश्ट वेगळेंच आसा. स्वताच्या भावविश्वांतल्यान भायर सरून कांय वेगळेच विशय हाताळपाचो यत्न लेखकान केला, करतात. इतिहासीक, समाजीक, राजकीय, सांस्कृतीक जाणीव लेखकाक आसा देखुनूच आनी एक बुटो फुल्लो, द रायट टू वोट, बनवड, आनीक एक प्रस्नपर्व, साद अंतर्मनाचो ह्या सारकिल्लीं नाटकां ते कोंकणी रंगमाचयेक दिवंक शकलें.
मीना खणींच्या उद्देगाक लागून गोंयच्या गांवगिऱ्या वाठारांतले लोकजिणेचेर आयिल्लीं अरिश्टां, समाजवेवस्थेचेर जाल्ले परिणाम तांणी ‘भूंय म्हजी भांगराची’ ह्या नाटकाच्या माध्यमांतल्यान लोकां मुखार हाडल्यांत. जाल्यार गोंय मुक्ती लढ्याच्या इतिहासाची फांटभूंय घेवन तांचें ‘होमखण’ हें नाटक येता. मुक्ती लढ्यांतलो 1946 ते 1955 असो 11 वर्सांचो काळ ह्या नाटकांत येता. गोंय मुक्ती लढ्यांतल्या निमण्या पर्वांतल्या पयल्या हुतात्म्याची बाळा राया मापारी हांची संघर्श कथा हें ह्या नाटकाचें बळगें. ‘पांथस्थ’ ह्या रवीन्द्र केळेकार हांच्या गोंय मुक्ती झुजांतल्या यादींचें पुस्तक मुखेल संदर्भ म्हूण लेखकान वापरला. कांय प्रत्यक्ष पुस्तकातलें (पांथस्थ) संदर्भ वाक्यां सकट आयल्यांत. नाटकाची गरज म्हूण ते वापरल्यांत पूण बाळा राया मापारी हांचो संघर्श चडसो काल्पनीक तशेंच वास्तवा कडेन लागीं व्हरपी आसा.
एकवेळ संशोधन करून कादंबरी बरोवप सोंपें पूण संशोधन करून नाटक बरोवप, कलात्मक रितीन नाट्य उबें करप कठीण. संशोधन करून बरयल्ल्या ह्या नाटकांक इतिहासीक नाटकां म्हणप, कांय काल्पनीक इतिहासीक, कांय वास्तववादी इतिहासीक, कांय संशोधनात्मक नाटकां म्हणप हो एक अभ्यासाचो विशय आसूं येता.
उच्च शिक्षित हिन्दू, क्रिस्तांव समाजांतल्या लोकांनी मुक्तताये खातीर तशेंच मानवतावादी तत्वां खातीर केल्लो संघर्श ‘होमखण’ आंत आयला. लेखकान आपले तर्कबुद्दीन संशोधन करून कलात्मक रितीन नाट्य निर्मिती केल्या. नाट्य तशेंच इतिहासाच्या अभ्यासकांक, संशोधकांक वाट मेकळी करून दिल्या.
ह्या नाटकांतल्या राजकीय, समाजीक, प्रादेशीक, सांस्कृतीक संदर्भाक वैश्वीक भान प्राप्त जाला. देखुनूच हें नाटक व्यापक जाता. एक इतिहासीक दस्तावेज म्हूण ह्या नाटकाचो वेगळे तरेन अभ्यास जावं येता. त्या काळा वयल्या समाजाची राजकीय भुमिकाय ह्या नाटकाच्या अभ्यासांतल्यान स्पश्ट जावं येता.
घुस्पल्लो समाज, जाती-वेवस्था, अज्ञान, अज्ञानांतल्यान आयिल्लो अहंकार, लाचारी, स्वार्थी वृत्तींचेंय दर्शन ह्या नाटकांतल्यान घडटा. कांय प्रसंगांनी तर ते स्पश्ट दिसता. युगांक नायक हांणी बरयल्ली प्रस्तावना हो ह्या नाटकाचो वजनदार घटक जाला. विशयाक धरून, अभ्यासक वृत्तीन संशोधनात्मक नदरेन ही प्रस्तावना बरयल्या. हें नाटक समजून घेतले जाल्यार प्रस्तावना वाचप खूब गरजेची आसा. अश्यो तरेच्यो दर्जेदार प्रस्तावना जर कोंकणी साहित्याक मेळ्ळ्यो जाल्यार कोंकणी साहित्याचो दर्जो आनीकूय वाडटलो. संशोधनाच्या मळार काम करपी लोकांक अशे तरेच्या प्रस्तावनेची आनी टिपांची कोंकणींत (डॉ. माधवी सरदेसाय हांच्या लिखाणांत अश्यो टिपो वाचूंक मेळटाल्यो) खूब गरज आसा. ते नदरेंतल्यानूय ह्या पुस्तकाच्या प्रस्तावने कडेन पळोंव येता.
‘होमखण’ हें स्वाभिमानाचो दिश्टावो घडोवपाक प्रवृत्त करपी शक्ती. ह्या नाटकाच्या माध्यमांतल्यान मानसीक आनी समाजीक गुलामगिरींतल्यान मुक्ती मेळोवपाचो एक हावेस ह्या निमतान जर जागो जालो जाल्यार बाळा राया मापारी आनी तमाम सुटके झुजाऱ्यांक ती खरी मानवंदना जातली. अशी प्रतिक्रिया कालीदास घाटवळ हांणी ह्या नाटका संबंदान उक्तायल्या.
जाल्यार रंगकर्मी प्रेमानंद पोळे हांणी म्हणलां की इतिहासांत आजुनूय फावो तशी नोंद न जाल्ल्या तळागळांतल्या तशेंच उंचेल्या समाजांलोय घुस्मटमार प्रातिनिधीक रुपान पात्रांच्या माध्यमांतल्यान उक्तावपी संद ह्या नाटकांतल्यान
मेळटा. लेखकान हें पुस्तक गोंय मुक्ती खातीर प्रभावी योगदान दिवपी भारताचे संरक्षण मंत्री वि. के. कृष्ण मेनन हांकां अर्पण केलां.
होमखण
बरोवपी : प्रकाश रमाकांत वजरीकार
उजवाडावपी : भूमि प्रकाशन (2022)
पानां : 108, मोल : 120 रुपया

सोनाली फड्टे चोडणकार
7709030482