उपखंडांत शेजाऱ्यां मदीं भारताचो प्रभाव उणावता

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

लागींच्या इतिहासांत उपखंडातल्या देशां मदी भारत व्हड भावाच्या भूमिकेंत दिसतालो. शेजारच्या देशांत अराजकता माजली जाल्यार तांच्या विनवणेक मान दिवन वा आपूण जावन सेना धाडटालो. संकश्टांत सापडिल्ल्या ल्हान देशांक लश्करी तशेंच अर्थीक मजत दित भारतान संकटमोचनाचे भूमिकेंत दिसत आयला खरो, पूण हालींच्या काळांत भारताचो उपखंडांतलो प्रभाव उणावला अशें चित्र दिसपाक लागलां. विचारधारा, समाजकारण, राजकारण, अर्थकारणांत घडपी बदल देशा-देशां मदली समीकरणा बदलपाक शकतात. जगांतली पयल्या क्रमांकाची म्हासत्ता जावचे खातीर प्रयत्नशील चीनचो उपखंडात भारताच्या बळीश्टपणाक शह दिवपाचो यत्नूय हाका कारणीभूत दिसता.
मालदीवांतल्या अब्दूल गयूम सरकारची सत्ता हातासपाचो यत्न सशस्त्र मारेकऱ्यांनी 1988 वर्सा केल्लो तेन्ना राजीव गांधीन थंय पॅराट्रूपर्स देंवयले तशेंच नाविक दळ धाडून सत्तापालट यत्न निश्फळ केल्लो. हालीं मालदीवांतल्या वेचणुकांच्या वेळार चीनची कठपुतळी मोहमद मुइज्जू हांचो ‘इंडिया आवट’ हो वेंचणूक प्रसारांतलो मुखेल मुद्दो आशिल्लो आनी सत्तेंत आयले उपरांत तांणी थंय तैनात भारतीय सैनिकांक मायदेशांत धाडले.
इतलेंय सगळे जावनूय गेल्ले सप्तकांत आमचे विदेश मंत्री जयशंकर मालदीवाक गेल्ले कडेन दोनूय देशां मदीं वेपार-उद्देग, अर्थीक विकास भागीदारी संबंदी उलोवणी जाली तेन्ना मालदीव वांगडा आमचे इश्टागतीची चीनाक मिर्ची लागली असो शिगमो हांगाच्या मिडीयांत दिसलो, ताका अर्थ ना. ड्रॅगनाच्या विळख्यांत सांपडिल्ल्या देशाक सोंपेपणी तातूंतल्यान सुटका ना, हें श्रीलंकेच्या उदाहरणांत दिसता.
श्रीलंकेचे राश्ट्राध्यक्ष जयवर्धने हांचे विनंतीक मान दिवन तामिळ अलगाववादी आनी श्रीलंकेची सेना हांचे मदली यादवी थांबोवपा खातीर राजीव गांधीन 1988 वर्सा थंय भारतीय शांतीसेना धाडिल्ली. हालींच्या वर्सांनी चित्र बदललां. चीनान बुद्धीश्ट संन्याशांच्या मध्यस्थीन गोटाबाया राजपक्साक वेंचणुकांत मजत दित सत्तेंत हाडलो. उपरांत चीनच्या इशाऱ्याचेर गोटाबायाक नाच्चें पडलें. अर्थीक सहाय्या बदलांत हंबनतोता बंदर आनी भवाणचे वाठार चिनी प्रकल्पां खातीर 99 वर्सांच्या लिजार तारण दवरचे पडले. रिणाचे हप्ते आनी कळंतर दितना श्रीलंकेची अर्थवेवस्था खासावीस जाली. कड्डाण, खाण-जेवणाचे, पेत्रोल, गॅस साठो उणावलो. तांचें मोल वाडलें. म्हारगाय, बेरोजगारी वाडली. उपासान त्रस्त जनता रस्त्यार देंवली. राश्ट्राध्यक्ष आनी ताचे भाव, कुडुंबियाक देशा भायर धांवडावन तांच्या पालासींक, घरांक उजो लायलो. चीनान श्रीलंकेक वाटावपाक फुडाकार घेतलो ना. उपासमारीच्या कुस्तार काळांत संवये प्रमाणें भारतान अर्थीक मजत केली. ताची श्रीलंकेत ,जगांत, देशांत खूब तोखणाय जाली. श्रीलंका चीनाचो साथ सोडून परतून भारताचो इश्ट जातलो असो धोल तेन्नाय मिडीया बडोवपाक लागलो. मुखार भारताचेर हेरगिरी करपी चीनी नौकेक श्रीलंकेन आपल्या बंदरांत नांगर घालपाचो परवानो दिलो. श्रीलंका चीनच्या दावणेक बांधून उरलो. आमी केल्ली मजत फुकट गेली.
1971 वर्सा पूर्व पाकिस्तानाच्या जनतेचे अर्थीक शोशण करपी पश्चिम पाकिस्तानी सरकारच्या सेनेन थंय जेन्ना सर्रास लूट, बलात्कार, हिंसा, हत्येचो तांडव केलो तेन्ना प्रधानमंत्री इंदिरा गांधीन सेना घुसोवन पाकिस्तानाक शरणागती पत्करपाक लावन धांवडावन घाले आनी वंगबंधू शेख मुजीबूर रेहमान हांचे नेतृत्वाखाला नवो बांगला देश जल्माक घालो. आयज बांगला देश भारत विरोधांत दिसता. शेख हसिनाच्या सरकार विरोधांत थंयच्या नागरिकांत आक्रोश खदखदत आसतना, तिणें फटींगपणान वेंचणूक जिखली तेन्ना आमी कुड्डेपणान तिची साथ दिली थंय चुकलें. शिवाय आयिल्ले दिसा आमच्या केंद्रीय मंत्री आनी सत्तापक्षांतल्यांनी घुसपैठीये म्हूण तांचो उल्लेख करत रावप हाका लागून भारत विरोध थंय वाडत गेलो आनी आमी जल्माक घाल्ल्या देशांत आयज हिंदूधर्मियां विरोधांत हिंसाचार वाडत आसा. पाकिस्तान थंय उज्यांत तेल रकोवपाचें काम करतलो हातूंत दुबाव ना. हिंदूंच्या रक्षणा खातीर बांगला देशांत आयज सेना घुसोवपाचे परिस्थितींत आमी ना. बांगला देश झुजाच्या वेळार इंदिरा गांधी फाटल्यान रशियेचे राश्ट्राध्यक्ष लिओनिद ब्रेझनेव उबे आशिल्ले हें विसरपाक जायना. अमेरिकेन आपले युध्दपोत सातवे आरमार एंटरप्रायज आनी ब्रिटनान ‘एचएमएस इगल’ पाकिस्तानाच्या मजतीक बंगाल खाडीत धाडले तेन्ना रशियेन अण्विक प्रक्षेपणास्त्रां बसयिल्लो युद्धनौकांचो ताफो बंगाल खाडीच्या दिशेन धाडिल्ल्यान अमेरिका, ब्रिटन भियेवन फाटी सरिल्ले. आयज मात रशिया चीनचो इश्ट जाल्ल्यान पाकिस्ताना वाटेन दिसता. मोदीक जरी पुतिनान रशियेचो सगळ्यांत व्हडलो राश्ट्रीय सम्मान हालीं दिल्लो आसलो तरी रशिया पाकिस्तानाक हेरगिरीची उपकरणां विकपाचो निर्णय फाटले सप्तकांत घेतला. आता तीं उपकरणां पाकिस्तान आमचे विरोधांत वापरतलो हातूंत दुबाव ना.
आमच्या विदेश नितिंत सतत प्रगल्भता आनी दूरदृश्टीचो उणाव भासपाक लागला. पाकिस्तानाच्या ग्वादार बंदराचो प्रभाव उणावपा खातीर भारत इराणच्या चब्बाहार बंदर प्रकल्पांत भागीदार जालो. आमचे कडल्यान वेळोवेळा दुडूवांच्या उणावाक लागून प्रकल्प लांबलो. तो चालीक लागले उपरांत इराणान पाकिस्तानाकूय तो वापरपा खातीर आमंत्रित केले. आमी दिवपाक गेल्ले पाकिस्तानाक शह, पूण शेवटा फावलें मात पाकिस्तानाचें.
चीन- इराणां मदी उद्देग-धंदे आनी प्रकल्पा विशीं कबलाती जाले उपरांत भारताक इराणांतल्या तेल, रेल्वे प्रकल्पांतल्यान भायरायले. हमासान इस्रायलाचे वसाहतींचेर हल्लो केल्लो तेन्ना आपलो इश्ट नेतनयाहूच्या इस्रायला वांगडा भारत उबो आसा अशे विधान दुसऱ्या दिसा सकाळीं मोदीन केल्लें, तें आमकां माल पडलें. इराण इस्रायलाचो कट्टर दुस्मान. उपरांत इराण समर्थित हुतींनी गल्फांत भारतीय मालवाहू जहाजांचेर हल्ले सुरू केल्ले. तेन्ना ते थांबोवचे खातीर इराणाक विनंती करपाक भारतीय विदेश मंत्री इराणचे राश्ट्राध्यक्ष इब्राहीम रायसींची – जे उपरांत हॅलिकॉप्टर दुर्घटनेंत सोंपले- भेट घेवपाक गेल्ले. तेन्ना तांकां तशी हमी तर मेळ्ळी ना उरफाटे चब्बाहार प्रकल्पांत कळाव जाल्ले कारणान जाल्ल्या लुकसाणीची भरपाय जावची अशी मागणी जाली. हुतींक आमी पाताळांतल्यान सोदून काडून धडो शिकयतले ह्या संरक्षण मंत्री राजनाथ सिंगान केल्ल्या विधानाचीय इराणाक तिडक आशिल्ली. हुती आतां ह्ल्ले केले उपरांत रोखडींच शस्त्रां त्या जाग्या वयल्यान हालयतात. त्या कारणान अमेरिकेन चारदां हवाई हल्ले केले उपरांतूय हुतींक नेस्तनाबूद करूंक शकले नात हे राजनाथ सिंगान लक्षांत आयलें ना अशें दिसता. रायसी हांचे दिल्ली भेटीवेळार मोदी वेंग मारता ते फोटे आमच्या मिडीयांत झळकल्ले, पूण इराणा वांगडाचे संबंद भारताक फायद्या परस चड लुकसाणकारक थारल्यात.
अफगाणिस्तानांतल्यान तालिबान्यांक धांवडावन घालपाक आदले राश्ट्रपती अशरफ घनीक आमी मजत केल्ली. उपरांत त्या देशांत लोकशाही बळीश्ट करपाच्या इराद्यान आमी 970 कोटी रूपया मोलाचें संसद भवन तांकां भेट स्वरूपी दिले. 2015 वर्सा मोदीन त्या वास्तूचे उद्घाटन केले. उपरांत तालिबान्यांनी परतून देशाचेर कब्जो मेळयलो. अशरफ घनीन विमानांत डॉलर, भांगर चेपून धांव मारली आनी आयज त्या संसद भवनांत तालिबानी सैनिक शस्त्रां घेवन भोंवतात तेन्ना अफगाणिस्तानांतूय आमी विकतें श्राद्ध ओडोवन घेतले अशें म्हणूं येता. चुकीचे नीतिक लागून हजार कोटी मातयेभरवण जाले.
मजत आमी नेपाळाकूय दित आयल्यात, पूण बदल्यात नेपाळा कडल्यान फावो तसो सकारात्मक प्रतिसाद आनी परतफेड जाली ना. नेपाळांत संविधान बदलाच्या विरोधकांनी नाकाबंदी केल्ली तेन्ना भारतान अप्रत्यक्षपणान तांकां तेको दिल्लो असो आरोप लायत नेपाळ भारत विरोधी जालो. नागरिकांनी रस्त्यार भारत विरोधी प्रदर्शनां केल्लीं. सद्या नेपाळांतल्या के. पी. शर्मा ओली सरकाराची वळख चीन अभिमुख आनी कट्टर भारत विरोधी अशी आसा. नेपाळान चीना वांगडा वेपार- उद्देग वाडयल्यात. रेल्वे प्रकल्पांत चीनाक भागीदार करून घेतला.
सानुलो भूटान तंत्रगिन्यान, अर्थीक विकासा खातीर भारताचेर अवलंबून आसलो तरी हालीं चीना वटेन लकपाक लागला. भारताक कुशीन दवरून चीना वांगडा सरहद्द वाटाघाटींत भाग घेवपाक भूटान राजी दिसलो. म्याँमारांत लोकशाहीचो खून करून सत्तेत आयिल्ल्या लश्करी राजवटी वांगडा आमचे सरकार संबद दवरपाक शकना.
धा वर्सा आदीं ‘नेबर्स फर्स्ट’ धोरणा खाला मोदींच्या सोपूत विधीक पाकिस्तान धरून सगळ्या शेजारी राश्ट्रप्रमुखांक आमंत्रण दिल्ले आनी ते कार्यक्रमांत सामिल जाल्ले. उपरांत 2014- 2015 त मोदींच्या नेपाळ, श्रीलंका, बांगला देश भेटींत तांचे उत्स्फूर्त स्वागत त्या देशांत जाल्ले. आयज तशी परिस्थिती उरली ना. सरभोंवतणच्या ल्हान देशांतल्या
सरकारांक, थंयच्या नागरिकांक उणे लेखप, गृहीत धरप हेवूंय भारता विशींच्या नाराजगीचें कारण जांवयेता. स्वातंत्र्य दिना निमतान फेसबुकाचेर म्हाका धाडिल्ले ग्रीटींग कार्ड अफगाणिस्तान ते म्याँमार
पर्यंत असो अखंड भारताचो नकाशो दाखयता. वास्तव पळयत जाल्यार ते स्वप्न साध्य जावप कितले कुस्तार हाची जाणीव जाता.

दीपक लाड
पर्वरी