स्वताक स्वता जावन वाचय !

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

दुर्लभं त्रयमेवैतत् देवानुग्रहहेतुकम्।
मनुष्यत्वं मुमुक्षुत्वं महापुरुषसंश्रयः॥
पुराय संवसारांत ‘मनीस जल्म, मुक्ती आनी आत्मीक तेज आशिल्ल्या म्हान व्यक्तींचो सांगात’ ह्यो तीन गजालीं सहजपणान मेळप खूब कुस्तार. त्यो देवा दयेन मेळटात, अशें भाष्यकरान बरयल्लें आमकां वाचपाक मेळटा. आस्तीक भावनेंतल्यान वाचल्यार ह्या भाश्यांत आयिल्लो सूर खरो खरोसोच दिसता. पूण नास्तिकांनीय हाचेर एकमत दवरपाक जायतीं कारणां आसात.
मनीस हो एक समाजीक प्राणी. ह्या प्राण्याक बुद्द, अक्कल, भावना, संवेदना सगळे आसा. आपली खेरीत अशी भासूय आसा. आपल्या समाजांत वाडटना ताका ह्या साबार गजालींचो फायदोच फायदो. मनीस म्हूण ताचें कर्तुत्व अवलंबून आसता तें ह्याच मानवी भांडवलांचेर! तांकांच वेर गेल्यार समाजीक प्राण्या परस ताका आमी रानवटीच म्हणचो पडटलो मूं? एक चतुर्थांश संवसार आयज युवा अवस्थेंत आसा. भारत 27.2 टक्क्यांच्या अदमासान युवावस्थेंत दगदगता. देशाच्या विकासाचो कौल दिवपी हेच युवा, देशाचे उदरगतीची पावती दिवपीय हेच युवा! हे पिळगेच्यो असंख्य अपेक्षा. पूण तातूंतल्यो जायत्यो अपेक्षा आयज मेरेन उपेक्षितूच उरल्यात. ताचें कितें? विचार करुया.
हालींच आमी राष्ट्रीय युवा दीस मनयलो. व्हडा दबाज्यान! प्रेरणेचे सूर लावडस्पिकराचेरूय आड्डून आड्डून उक्तायले. कोणाक चण्या झाडार चडयले, कोणाक सामकेंच तासले. कोणाक भावूच दिलो ना, कोणाक तितलोच कोको, तितलेंच मेमें! पूण युवा पिळगेच्या जिवितांत अंतर्मूख जावन तांकां समजून घेवपाचे प्रयत्न थोड्यांनीच केले. युवा पिळगेक नोकर्‍यो जाय, साधन-सुविधा जाय, सगळे जायच! पूण तांच्यो मानसीक गरजो, भावनीक गरजो समजून घेवपाचे प्रयत्न कोणें कितले केल्यात?
नैतीक अधपतनाच्यो जाणवायो सांगप्यांनी केन्ना नैतिकतायेन तांचेर संस्कार केल्यात व्हय? आनी ताचो लाव युवा पिळगेन कितल्या प्रमाणांत घेतला हाचो नियाळ आमकां अंतर्मूख जावनूच करचो पडटलो.
आयच्या युगांत सर्तींचें तेल खतखत्ता. तातूंतल्यान दरेकल्याक वच्चें पडटा. पूण आयच्या युवांची तयारी तशी आसा व्हय? आनी ना, जाल्यार ती कशी करची हाचें मार्गदर्शन दिवपी आमच्यांतले कितले जाण आसात असो‌ प्रस्न पडटा. आयच्या ह्या ‘कॉम्पिटेटीव’ जगांत वावुरताना युवा मदीं सगळ्यांत उणें कितें पडटा जाल्यार तें प्रोत्साहन. ताचे‌ भायर उत्पादन आनी पुनर्निमणेची वान्सा, आशिकुशीकच्या लोकां प्रती समभाव, आनी आत्मविश्वास! हीं बियां आमकांच तांचे भितर रुजोवचीं पडटलीं आनी शेवटाक तांच्या कार्यकुशळटायेचेर बारकायेन नदर मारची पडटली!
सर्तीच्या युगांत वाडटाना आयचे युवा पिळगेन ती सर्त दुस्वासा विरयत करपाची भोव गरज आसा. आमी मानववंशशाशास्त्राचो नियाळ घेतकच ‘कलॅक्टिव थियरी’ सारकिल्ले विचारसरणेची शक्त आमकां समजता. पूण आयज मात मनीस हें तत्व साप्प विसरलां. जी ताकद एक समुहा भितर आसता, ती ताकद एके व्यक्ती भितर आसना हें खबर आसतानाय आमी आमचें स्वत्व सिद्द करपा खातीर वेगळ्यो वांटो सोदपाक लागल्यात. ह्यो वांटो तिरस्काराच्यो, सुवार्थाच्यो, पांय ओडपाच्यो… जायते फावट ह्यो वांटो आमचे भितरलें मनीसपण पणाक लायता आनी आमी स्वताचे पात्रताये कडेन सोडून हेरां कडेन सर्त करपाक लागतात. एके वेगळेच नशेंत बुडून.. ‘हांवपणाच्या’!
नवनिर्मणी आनी उत्पादन करताना आयचे युवा पिळगे मदीं आत्मविश्वास दिसता. ही बर्‍याची गजाल. तांचे कार्यप्रणालीची सांगड ह्या आत्मविश्वासाक लागतकच जें उत्पन्न जातलें, तें बरें आसतलें हाची खात्री आसता. तें तपासपाची भोव गरज आसा. तपासणे उपरांत तें योग्य रितीन जावंक ना म्हणपाचें समजलें जाल्यार योग्य रितीन मार्गदर्शनाक ही पिळगी पात्र आसात अशें आमी थारावचें पडटलें. तांचेर थोमणे कमी, संस्कार चड करचें पडटलें. त्याच संस्कारांतल्यान ते वाडटले आनी व्यक्ती म्हूण घडटले!
ल्हव ल्हव वयर सरतना युवा पिळगी आडखळटात, कांचवेतात आनी मागीर आपल्या‌ धेयां पासून पयस वचपाक लागतात. अशा वेळार तांच्या मानसीक आनी भावनीक गरजांचो वेध आमकां घेवचो पडटलो, हें आमी समजुचें पडटलें. काळखाचे पलतडीं उजवाड आनी राती उपरांत दीस, तशेंच अपेसा पलतडीं येस आसता हाची जाणीव आमी तांकां करून दिवची पडटली. युवा पिळगेन मात हेरांच्या समंजसपाणांचेर आनी प्रोत्साहनांचेरूच आपल्या कार्याचें आदन शिजोवचें न्हय. संवसारांतल्या नकारात्मक गजालींक तोंड दिवपाची सकारात्मकताय तांणी आत्मसात करपाक जाय. आपुणूच आपली प्रेरणा, आपुणूच आपलें प्रोत्साहन जावन आपलें कौशल्य कसाक लावपाक जाय. अशें केल्यारूच सार्थक जावपाक लागतलें.
दरेक मनीस आयज एकामेकां कडल्यानूच न्हय, तर स्वता कडल्यान सुद्धा पयस वचपाक लागला. युवा पिळगे मदीं हाचें प्रमाण चड. तें तशें जावचें न्हय हांची जतनाय घेवप ही काळाची गरज. नाजाल्यार आमी पाशाणाक उदक घालून फळांची अपेक्षा दवरतलीं.
स्वताचो स्वताचेर आशिल्लो विस्वास वादळ पेलपाची शक्त दिता. स्वामी विवेकानंद सुंदर पद्दतीन हाचेर भाश्य करतात. ते दरेका मनशाक वास्तवाची जाण करून दितना शिटकावन बरयतात- ‘उध्दरेदात्मनात्मानम्।’ म्हणल्यारूच स्वताक स्वता जावन वाचय! आमच्या आंगार येवपी वादळ, मोडां आमी स्वताच पेलचीं पडटलीं. तेन्नाच ती जैतकथा जातली!
शेवटाक, कस्तुरी जशी भायर दिसना पूण तिच्या गंधानूच अमर्याद तांक आसता. देव जसो कोणाक दिसना, पूण ताच्या अनुभुतिनूच आमचो भावर्थ आसता. परमात्मो जसो कोणाक भिडना, पूण ताचे संकल्पनेंतूच आमचो प्राण वसता, तसोच अखंड विश्वास आमी आमचे मेहनतीचेर, कार्याचेर दवरपाक जाय. यशाची अपेक्षा सोडून. कारण- ‘अप्राप्यं नाम नेहास्ति धीरस्य व्यवसायिनः।’ अशें एक सुंदर सुभाषित् संस्कृत भाशेंत आयकुपाक मेळटा. जाचे कडेन धैर्य आनी मेहनती वृत्ती आसता, ताचे खातीर कांयच अप्राप्त उरना, असो ताचो अर्थ जाता. अशें जर आसा, जाल्यार आमकां आमचेच मेहनतीचें फळ चुकू येता व्हय?
कित्याक हे नश्टे प्रस्न, कित्याक हो नश्टो हुस्को?
आमी समाधानांत असमाधान, आनी असमाधानांत समाधान सोदून जिविताची तागडी जोखुया. मेहनीचो कांटो स्थीर जायसर!

गोविंद मोपकार
8550909847