भांगरभूंय | प्रतिनिधी
अादिवासी समाजाची जीण उदक, रान आनी भुंयेचेर आदारून आसता. रानांत जें कितें मेळटा तें खावन ते जगतात. आपले भुंयेचेर ते शेतां-भाटां, कुळागरां, पोरसां, बांदे आदी करतात. तांचें पुराय जिवन शेतां-भाटांचेर अवलंबून आसता. म्हूण ते ‘प्रकृतीक’ आपलो ‘देव’ मानतात. झाडां-पेडांची पुजा करतात. कांय वेळार रानांतलीं जनावरां तांच्या शेतां-भाटांचो नाश करतात. सैमीक वातावरण वयर सकयल जाल्ल्या कारणान तांचें पीक कमी-चड जाता. अशें जाल्ल्या कारणान तांकां खूब त्रासांतल्यान जगचें पडटा. म्हणून आदिवासी समाजांतले वेळीप वा गांवकार शेतां-भाटांची राखण करपी देवाक भोवमान दिवन देवांचो आशिर्वाद घेतात आनी वर्सांतल्यान एकदां आषाढी एकादस येवचे पयलीं ‘रॉट’ घालतात. ‘रॉट’ म्हणल्यार जाग्याच्या देंवचाराक तशेच जाग्याच्या ब्राह्मणाक (सर्पाक) खावचीं पानां, विडो आनी ‘वारगतीक’ काजळ, पिंजर आनी फूल दिवप. ‘वारगती’ म्हणल्यार त्या वाठाराचो राखणदार….’
‘रॉट’ हे सांजेच्या वेळार घालतात. सगळ्यांत पयली सुरय तांदळाची एक मोटी भाकरी केळीच्या पानाचेर थापतात. ती भाकरी घरा भायर आंगणांत करतात. आंगणाचे कुशीक थोडे उज्याचे कोळशे दवरतात आनी ताचेर ती भाजतात. तशेच ती भाकरी भाजतना परतवप नासता. देखून ते भाकरेच्या वयर आनी पोंदाक कोळशे घालून ती भाजतात. मागीर कसलेय तरेचें एक खारें भाजतात. काजू वा पणसाच्या पानांचे पांच दोणे करतात. तशेच ‘रॉट’ घालपाक विडी आनी सोरो लेगीत जाय पडता. हे जाल्या उपरांत वेळीप वा गांवकार रॉटाच्या जाग्यार वतात आनी नितळ जाग्यार उजवाती लायतात. त्या उपरांत पणसाच्या पानांचे ते पांच दोणे थंय दवरतात. त्या दोण्यांत भाजिल्ले भाकरेचे कुडके घालतात. मागीर तातूंत विडी पेटोवन दवरतात. ताचेर भाजिल्लें खारें दवरतात आनी त्या पुराय दोण्यांत पावभर सोरो इल्लो-इल्लो घालतात. हाचे उपरांत वेळीप वा गांवकार देवांक गाराणें घालता आनी नाल्ल फोडटा. मागीर गांवांतलो देवळी एक गांवठी कोंबो मारता. “वेळीप वा गांवकार समाजांतले लोक कोंबडेचें मट्टण खायनात तशेच ते ताका हात लेगीत लायनात म्हूण कोंबो मारपाक ते देवळ्यांक दितात. त्या कोंब्याचेर ताचोच अधिकार आसता आनी मारिल्लो कोंबो देवळी व्हरतात. कांय गांवांनी वेळीप-गावंकार लुप्त जाल्ल्या कारणान रॉट घालपाचो मान देवळ्यांक दिल्लो आसा.” त्या उपरांत ब्राह्मणाक (सर्पाक) जाग्याचेर एक खावच्या पानांचो विडो दवरतात. निमणे कडेन ‘वारगती’ जाग्याचेर काजळ, पिंजर आनी फूल दवरतात. ‘रॉट’ जाल्या उपरांत वेळीप वा गांवकार उरिल्ली भाकरी आनी फोडिल्ल्या नाल्लाची कातली थंय कोण कोण आसात तांकां रॉटाचो प्रसाद म्हूण खावपाक दितात. उरिल्लो प्रसाद ते आपल्या घरा व्हरतात. रॉटाक कांय लोक ‘सूररॉट’ लेगीत म्हणटात. कारण पयलीं कांय लोक रॉटाक काजू सोरो ना जाल्यार माडाची सूर घालताले म्हण ताका ‘सूररॉट’ म्हणटात.
गोंयांत वेगवेगळ्या वाठारांनी आदिवासी समाजांतले लोक रावतात. प्रत्येक गांवची परंपरा आनी चाल वेगळे तरेन आशिल्ली पळोवपाक मेळटा. ‘रॉट’ घालपाची परंपरा कांय वाठारांनी नासता, तर कांय कडेन वेगळे पद्दतीन रॉट घालतात. कांय लोक आपल्या आरोग्य आनी काम धंद्याक लागून लेगीत ‘रॉट’ घालतात. तशेच कोणूय मनीस खंयच्याय जाग्यार भिलो जाल्यार त्या जाग्यार रॉट घालतात.
मळकर्णे गांवच्या गांवकारांची रॉट घालपाची एक वेगळी पद्दत आसा. तांच्या गांवांत रॉटाची भाकरी रॉट घालतात त्या जाग्याचेरच भाजतात. केन्ना केन्ना भाकरे बदलाक पाव दवरतात. पणसाच्या पानांचे पांच दोणे, खारें नुस्तें आनी सोरो त्या रॉटाक दितात. पूण तांच्या रॉटाक कोंबो मारनात. तर ते कोंबयेचें एक पील थंय सोडटात. नाजाल्यार थंय एक तांतीं दवरतात. थोड्या गांवांनी अशे आसा ज्या गांवांनी रक्तमान दिनात खंय कोंबयेचें पील सोडटात. कांय गांवांनी कोंबो मारपाक देवळी नाशिल्ल्या कारणान वेळीप वा गांवकार लोक कोंबयेचें पील सोडटात. अशे तरेन प्रत्येक गांवांतली रॉट घालपाची पद्दत वेगळी आसता. अशे म्हणटात की रॉट मेळत तांचे कडेन घातलें जाल्यार तें माल पडटा. म्हूण गैर आदिवासींचे लोक वेळीप वा गांवकरा कडल्यान रॉट घालून घेतात. रॉटाक लागता तें सामान हाडटात आनी तांचे लागीं दितात.
प्रियांका देऊ वेळीप
7378827508
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
