मोनजातीक गरमे पसून सांबाळुया

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

तीं किडी, ल्हान जीव खातात. हाचो शेतकारांक फायदो जाता. तेन्ना ल्हान दिसलें तरी सुकणें म्हणल्यार शुल्लक जीव समजुचें न्हय.

मे म्हयनो अजून लागचो आसा. पूण फाटल्या कांय दिसांनी उश्णताय वाडल्या. हेर राज्यांनी येता तशें उश्णतायेचें ल्हार गोंयांत येवंक नासलें, तरी सध्याची गरमी गोंयकारांक सोंसपा सारकी ना. आतां ती आनीक वाडटली. तातूंत वेंचणूक आशिल्ल्यान वावुरपी व्हड संख्येन प्रचाराक भायर सरल्यात. तातूंत बायलां, ल्हान भुरगीं पसून आसात. तांणी भलायकेचेर परिणाम जावचो ना हें पळोवचें. पोरूं 16 एप्रीलाक खारघर वाठारांत जाल्ले महाराष्ट्र भूषण कार्यावळींत तेरा जाणांक बरोच वेळ वतांत बशिल्ल्यान मरण आयिल्लें. एक व्हीआयपी येवपाचो आशिल्ल्यान हे कार्यावळीक उशीर जाल्लो. 2012 ते 2021 मेरेन देशांत 11,000 लोकांक उश्णतायेक लागून मरण आयलां. दुयेंत पडिल्ल्यांचो आंकडो चड आसतलो. वर्साक सादारण हजारभर लोक गरमेन मरतात. ही उश्णताय फक्त मनशांकूच बादना, तर मोनजातिंकूय तितलीच सतायता. जनावरां, सुकण्यांक सांगपाक कळना इतलेंच.
एके मुंबयंत एप्रीलाचे पयले पंद्रशींत देडश्यां परस चड सुकणीं आनी सावदांक वताचो त्रास जाला. झाडां वयल्यान पडिल्ल्या आनी मरपाक तेंकिल्ल्या 10 सुकण्यांक लोक वा सुकणींमोगी सद्दां जनावरांच्या हाॅस्पिटलांत घेवन येतात. ह्या सुकण्यांक चड त्रास जाता तो वताक लागून कुडींतलें उदक आटपाचो. आंगांतलें उदक उणें जालें काय तांकां उडपाक जमना मागीर तीं जमनीर पडून वळवळटात. सुकणींमोगींचे म्हायती प्रमाण, हातूंत चाळीस गायी, सुणीं आनी 58 सुकणीं आसात. 17 घारीय आसात. आंगातली उदकाची पातळी उणीं जाल्लीं सुकणीं वा प्राणी दोन दिसांनी सारके जातात, मात जखमी जाल्ल्यांचेर बरेच दीस उपचार करचे पडटात. तांकां हाॅस्पिटलांत हाडपाचें काम सगलेच करतात अशें ना. हाचो अर्थ गिमाच्या दिसांनी मुंबय आनी देशभरांतलीं कितलीं सुकणीं, पाळीव प्राणी, सावदां मरतात आसतलीं हाचो फक्त अदमास करचो. ही परिस्थिती खंय तरी बदलप आमच्या मनशांच्याच हातांत आसा.
झाडां, पेडां कापपाचें प्रमाण वाडिल्ल्यान (लोक झाडां लायतात, पूण कापिल्ल्या झाडां परस तीं लावपाचें प्रमाण उणें. तातूंत तीं जगपाक जाय.) वातावरण उश्ण जालां. देशांतलो रानाचो वाठार उणो जायत आसा. ग्लोबल फाॅरेस्ट वाॅचच्या मतान, 2021, 2022 ह्या दोन वर्सांनी भारतांत 43.9 हजार हॅक्टर रान ना जालां. म्हणल्यार देशांतल्या रानाच्या 17 टक्के. हाचे फाटलें कारण उजो. 2021 परस 2022 त ह्यो घडणुको 28 टक्के देंवल्यात. नाजाल्यार 50 हजार हॅक्टरां वयर रानां काबार जावपाचीं. झाडां विणें सुकण्यांक आनी फळांचेर आदारून आशिल्ल्या हरणां, नीलगाय, गव्या सारक्या प्राण्यांक शारां, गांवांचे दिकेन येवचें पडटा. उश्णताय आशिल्ल्या जाग्यांचेर रावचें पडटा. तेर्रासाचीं घरां वाडल्यांत. ताका लागून माजर, सुण्यांक उश्णताय बादता. थोड्या घरांनी पांजऱ्यांत सुकणीं पोसतात. तीं जाम जातात. वताक लागून रानांतले व्हाळ, तळयो सुकतात. मागीर उदकाचे आशेन मोनजातीक स्थलांतर करचें पडटा. हाचेर सरकारी यंत्रणांनी उपाय घेवपाक जाय. तोय जानेवारी सुरू जाले बाराबर!
मोनजाती खातीर खूब कितें करूं येता. गोरवां, सुण्यां खातीर खाण, उदक घरा भायर वा घराच्या दुरगा भायर दवरचें. सुकण्यांक तेर्रासाचेर, बाल्कनींत वा पोरसांत उदक दवरूं येता. फळांय दवरूं येतात. गोरवांच्या आंगार उदकांत भिजयिल्ले साक, पोरण्यो चादरी दवरल्यार तांकां थंड दिसतलें. सुकण्यांक वा घरांतल्या पाळीव प्राण्यांक दितात तें उदक नेमान बदलपाक जाय. उदक मातयेच्या आयदनांनी दवरल्यार बरें. भायलीं सुकणीं येतात तेन्ना माजर, सुणीं तांकां मारपाक टपून बसतात. ताचेरूय नदर जाय. सुकण्यांक जर नेमान खाण, उदक मेळटा हें कळत जाल्यार तीं सद्दां येतलीं. ताचो सगल्यांक मानसीक फायदो जातलो. वातावरण प्रसन्न उरतलें.
गोंयांत भायल्यान सुकणीं येतात, तीं गरमी वाडटा म्हणसर परत आपल्या जाग्यांचेर वतात. थंड हवेच्या वाठारांतल्यान आयिल्लीं सुकणीं परत थंय वतात. थंय गरमी वाडली काय मागीर स्थलांतर करतात. शिंयाच्या दिसांनी सुकणीं दिसभर आवाज करीत आसतात, मात गरमी आसता तेन्ना साडेधा जाता म्हणसर तीं शांत जातात. हाचे वयल्यान तांकां गरमी सोंसना हें कळटा. सुकणीं हो जैवीक सांखळेचो एक वांटो. तीं बियो खावन दुसरे कडेन व्हरून उडयतात, थंय तें रोप रुजता. तीं किडी, ल्हान जीव खातात. हाचो शेतकारांक फायदो जाता. तेन्ना ल्हान दिसलें तरी सुकणें म्हणल्यार शुल्लक जीव समजुचें न्हय.