भांगरभूंय | प्रतिनिधी
धालो बाये धालो गे तो , मालनी पुनयेन जाला गे
जालो जाल्यार बरो जालो, सखियां साद घाला गे…
पौष म्हयनो ल्हागलो की आमच्या गावांतल्या वाड्या – वाड्यावयलीं सगळीं चेंडवां, बायलां, जाण्ट्या आवय – भयणींच्या ओटांचेर धालो गुणगुणांक ल्हागता. ह्या म्हयन्याची पुनाव धरूनच बायलां धालो खेळटत. धालो घालतत. धोलतत. धोलाप तं. बायलांचीच पुनाव ती. मालनी पुनाव. मालन म्हणजेच बायल. तेंचो हो उत्सव. धालोत्सव. खरो हो धालो वनदेवतेचो. तुळस मायेचो. धरतरी आनी गायतरीच्या जतनायेचो उत्सव. देव – देवतांच्या भक्तीचो हो उत्सव. रान जतनायेचो उत्सव. झाडा – पेडांच्या, फुलां – फळांच्या नावान गावपाचो हो उत्सव. तळये – तुमाच्या, पान – पोफाळ, चुनाळाच्या नावान धोलपाचो हो उत्सव. आम्याची ताळी आनी कोमाची किल्ली मोडून, वाऱ्याच्या रुपान येवपी सातेर मायेच्या दर्शनाचो हो उत्सव. तिच्या ताचूर पानयाचो हो उत्सव. देवांच्या धावोचो उत्सव. आपल्या घरकारांच्या रक्षणाचो उत्सव. आवय भयणींच्या आनंदाचोच उत्सव. हो धालो आमच्या गावांत पांच दीस म्हणजेच पांच राती खेळटत. आपल्या सोयीनुसार चडसो मंगळारा सुरू करतत आनी शेनवारा निमाणीं रात जाता आनी आयतारा धाल्याचो मांड थारता…
पयले दिसा धाल्याच्या मांडार बायलां जमतत आनी वनदेवते मायेक सांगणां – बोलणां करूनच धाल्याक सुरवात जाता. वनदेवते माये… धरतरे – गायतरे माये… तुजो हो पांच दिसांचो धालो आमी खेळटलूंय…माये कसलीच कायंच अडी – अडचण येय नसतना बरे तरेन तुजो खेळ करून घे… कायीय कोणाचां वाकडां – तिकडां आसात…कायीय खट – खूट जायत जाल्यार तं तियांच बगून घे…तुज्या मांडार भायर – भुतूर सगळ्यांच्या हाती – पायांकडेन चौरक्षी नदर दवर…हो तुजो पांच दिसांचो उत्सव बरे तरेन करुन घे गे माजे बाये… सगळ्यांचां बरां कर आनी कल्याण कर… असां सांगणां करून, वनदेवतेची पुजा करून…घोटी भरून…नाल्लाच्यो शेरनी करून येयल्या सगळ्या आवय भयणींक दितत आनी धाल्याक सुरवात जाता…आमच्यो आवय – भयणीं दोन पातीनी हुबीं ऱ्हवतत आनी धाल्याचां धोलप सुरू जाता…गावाप सुरू जाता…एकामेकाचे हातीक – हात धरून, धरतरेक नमळायेन नमान करीत, वाकत धालो गायन सुरू जाता…
धाल्याच्या गायनाक…धालो खेळपाक…धोलपाक कोणीय बायलांनी येवंचां. चेडवांनीय येवचां. धाल्याचो मांड खुंचेच बायलेक परकी नं. कोणीय येवंचो आनी धालो खेळचो. चेडवांनी फुगडी घालूं येता. खेळ – खळां येतत. धाल्याच्या मांडार एके वाटेन धालो धोलता जाल्यार दुसऱे वाटेन चेडवां, बारीक भुरगीं वेग – वेगळे खेळ खेळटत… पांचय रातीं ह्यां चलता. धालो बायलांनी सामको फुलता. देवांच्या, देवींच्या, झाडांचो, फुलांचो, दिन्याचो, चिऱ्यांचो, न्हंयतल्या माशांचो, सुपारी, चुनो, पोफळाचो, नागयेलीचो, कोणाक काणाचीं म्हणान नावां घेंव. घरकाराच्या, भावाच्या, चेडवांच्या, दिर – भुरगीं, भाच्याच्या आनी दांडेकाराच्या नावाचो ह्या धाल्याक धावो जाता. हे धर्तरेवयल्या जीव जीतराबाच्या नावांचोच हो धावो जाता… ह्या धाव्याचोच धालो जालो जावंक जायो असां जाण्ट्यो सांगतत. हो खोल अभ्यासाचो विशय…
ह्या पांच रातीं जीं बायलां धाल्याच्या मांडार एकामेका समोर मान बागोवन जीं गातत तं एकामेकाक मान – सन्मानच दियत गातत असां दिसता. हीं बायलां ह्या धाल्याच्या निमतान पांच रातीं धर्तरेक – गायतरेचांच नमान घालतत. पांच रातीं एक सारख्यां हुब्यां ऱ्हवान गातत. निमाणीं रात तर, रातभर न थांबतां न ऱ्हवतां गायत रवतत मांड शिपामेरेन…हेज्यावयल्यान बायल मनशेची सहनशिलता, तिजी उत्सव शक्त, तिजी धरतरेच्या जतनायेची उत्सुकता दिसता. तसांच तीं जीं गीतां गातत तेंच्या स्मरणशक्तीचो कळस लखलखताना दिसता… पांच रातीं हीं बायलां शेकड्यांनी गीतां म्हणटत. एक आनी दोन न्हूं. खुंचे राती खुंचीं गीतां आनी कुच्या गीताफाटल्यान खुचां गीत म्हणांक जायां ह्यां तेंकां सगळांच पाठ…गावंक ल्हागलीं की झरझरून गीतां येवंक ल्हागतत…धर्तरेच्या आनी गायतरेच्या गीतांनी भल्लालो हो एकमेव उत्सव…धालोत्सव.
चार राती धालो खेळ्ळ्या उपरांत पांचवे राती कोण येवंक नसललीं तीय बायलां धाल्याचे पातीक हुबीं ऱ्हवतत. आपल्या न्हेसणाची परंपरा सांबाळीत काशीन न्हेसान धाल्याच्या पातीक ऱ्हवतत तं बरां दिसता. पाचवी रात ही धाल्याची निमाणीं रात. ते रातीं वनदेवतेच्या नावान कवळास घालपाचीय परंपरा आसा. कवळास हो देवाचो महाप्रसाद. कोणूय हो कवळास आंगयतत. धाल्याक खूब जणांच्यो आंगवाणीं आसतत. धाल्याच्या मांडार केल्ली आंगवाण तुकां यशालाबाक येताच असां मानतत. ते रातीकडेन जाता देवाच्या नावान पावणीं. हे पावणेक फळां, फुलां, खाजां, देवाची कापडां आनी हेर सामायन देवाचांच सामायन म्हणान पावणेक घालपाची परंपरा आसा. त्यानिमतान देवाक थोडी येणावळ जाता. देवाचे भक्त देवाची पावणीं हजारांनी रुपया दिवन घेतत. देवाचे पावणेचो नाल एक लाख मेरेन सुद्धा जाता. इतकी पावणीं वाडयतत.
पावणीं सोपलीं की परत धालो सुरू जाता. सकाळ मेरेन तो चलता. सकाळीं मीगेर परत उल्लली पावणीं जाता. तेज्या उपरांत जाता सावाद. सावाद मारतत. तेजे वाटे घालतत. ह्यां सावाद जावपाखातीरय आंगवाण आसता. कोणूय भुरग्याक कायीय किरीवारी आसात जाल्यार फुडल्या वर्सा सावाज जातूंय असां सांगान मीगेर सावाद करतत. तेज्या उपरांत धाल्याच्या मांडार जाता लग्न. लग्नासारख्यांच लग्न पूण बायलांचां. न्हवरोय बायलच आनी बायलय बायलच. सगळ्यो लग्नाच्यो विधी बायलांनीच करपाच्यो. तेन्ना बायलांच्या माथ्यार सरभोंवतणच्या खुंच्याय झाडांचीं पानां माथ्यांत खोयतत तं दिश्टी पडटा. धाल्याच्यो सगळ्यो विधी जाल्यो, न्हवरो आनी व्हकल कुळांत देवाक पायां पडान गेलीं की मीगेर मांड शिंपतत. मांड शिंपलो की सगळीं जणां शेणाच्या काल्याचां पानी जीबेर घालतत आनी मांड थारता. सगळ्या थळाच्या मळाच्या देव देवतांच्या नावान मांड थारलो की दीमी मोड गे म्हणान धालो मावाळटा…पयले दिसा दिल्ली कातळेची शेरनी मांडावयल्या शेणाच्या काल्यांत घालतत. धालो मावाळ्ळालो की एकामेकाक खेम घेतत आनी सगळ्यांच्यो वनदेवतेकडेन घोटयो भरतत आगंवाणीच्यो आनी निमाणीं सगळ्यांच्या बरेपणाचां गाराणां – सांगणां जाता आनी धालो थारता…फुडल्या वर्सा खातीर…
गोपीनाथ विष्णू गांवस
7038579804
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
