भांगरभूंय | प्रतिनिधी
कुशें उच्च माध्यमीक विद्यालयांत आसतनाची याद. शिक्षणीक वर्साचे सुरवेक वर्गशिक्षकांक वर्ग प्रतिनिधीची निवड करपाची जापसालदारकी आसताली. हातूंत दोन पर्याय आसताले. एक- एकाद्र्या चुणचुणीत आज्ञाधारक विद्यार्थ्याक वर्गशिक्षकान नेमप. दोन- वर्गांतल्या भुरग्यांक आपलो वर्ग प्रतिनिधी वेंचून काडपाची संद दिवप. हांवें सेगीत धा वर्सां कांय जाणांचो विरोध आसतना सदांच दुसरो पर्याय आपणायलो. आनी सांगपाक अजिबात कमीपण दिसना, भुरग्यांनी वेंचून काडिल्ल्या वर्गप्रतिनिधींची निवड खूबश्या फावटीं चुकली. हाका लागून कांय सहकाऱ्यांचो शीण सोंसून घेवचो पडलो. पूण त्या वेळार हाचेर म्हजें म्हणणें आशिल्लें ताचेर हांव आयजूय ठाम आसां. अशा वेळार म्हजें स्पश्टीकरण आसतालें तें अशें – आनीक दोन वर्सान हीं भुरगीं आपल्या वाठारांतल्यो पंच, नगरसेवक, आमदार वेंचून काडटलीं. ते वेंचणूक प्रक्रियेचें हें प्रशिक्षण म्हूण हाचे कडेन पळोवपाक जाय. घडये, तांची निवड ह्या खिणाक चुकूं येता पूण तातूंतय तांचें प्रबोधन निश्चितूच जाता. वेंचून काडिल्ल्या वर्गप्रतिनिधीची निवड चुकली जाल्यार थोडो मनस्ताप आमी सोंसून घेवपाक जाय. कारण वर्गप्रतिनिधीक मर्यादीत अधिकार आसतात. चुकिल्ले निवडींतल्यान तांकां एक धडो तरी निश्चितूच मेळ्ळो, तो म्हळ्यार आपल्या प्रतिनिधींची निवड ही चड गंभीरपणान करपाक जाय. थंय घाळसाण परवडपाची ना. नगरसेवक, पंच, आमदार, खासदार वेंचून काडटना ही चूक जावची ना हाची जतनाय घेतलें अशी आशा धरूं येता. रामदासांच्या उतरांनी सांगपाचें जाल्यार ह्यो गजाली ‘अखंड सावधान’ रावून करपाक जाय.
उच्च माध्यमीक विद्यालय आनी महाविद्यालयांतली विद्यार्थी मंडळा ही फकत कार्यावळी वा इवॅण्ट करपी साधनां न्हय तर लोकशाय प्रक्रियेचें प्रशिक्षण करपी आनी तांकां चड प्रगत आनी प्रगल्भ करपी प्रशिक्षण केंद्रां आसात. हो विचार विद्यार्थी आनी सगळ्यांत पयलीं शिक्षक वर्गा भितर रुजपाची गरज आसा. अजापाची गजाल म्हळ्यार ह्यो गजाली आपसुकूच घडून येतल्यो अशें आमकां दिसता. लोकप्रतिनिधी वा सरकार जेन्ना नेमिल्लीं आपलीं कामां सारकी करिनात तेन्ना लेगीत निवड प्रक्रियेंत वा निवड करतल्या लोकां भितर खंयचे तरी गजालीची उणीव उरल्या अशें आमकां दिसना. वेंचून काडिल्लो लोकप्रतिनिधी पांच वर्सां आपल्याक जाय तशें करतलो अशें मनोमन आमी मानून घेतलां. पावस कितलो पडप, वताचो रखरख कितलो आसप हाचेर जशें आमचें मत वा नियंत्रण आसना तशेंच ही गजाल अशें आमकां दिसतां. अशें दिसप बरोबर न्हय? अजिबात ना. कांय देखी दिता. आमी कार्यावळीक जेवणाची ऑर्डर दितात. केन्ना कांय जिन्नस बरे जायनात. वा लोकांक जेवण पावना. तेन्ना हें ‘अशेंच’ जाता ताका काय करपाक शकना अशें आमी म्हणटात व्हय? परिक्षा जाल्या उपरांत भुरग्यांक कमी मार्क मेळ्ळे वा नापास जाली जाल्यार पालक, मुख्याध्यापक हें सगळें ‘राम भरोसे’ म्हणटा व्हय? ना. हे गजालीचेर चिकित्सा जाता, जावपाक जाय. हे सगळे प्रक्रियेन खंय आमी कमी पडले, कित्याक कमी पडले हाचो आमी नियाळ घेतात. चडशा फावटीं हीं कारणां आमकां मेळटात. ताचेर आमी अंमलबजावणीय करतात. मागीर बेजबाबदार लोकप्रतिनिधी आनी सरकार मेळ्ळें जाल्यार आमची निवड प्रक्रिया, निवड करपी लोक वा निवड करतना घेतिल्लो आदार चुकला अशें आमकां कित्याक दिसना? समारंभाच्या जेवणाचेर इतलें जागरूक आसपी आमी लोकप्रतिनिधी बाबतींत इतले थंड कशें रावपाक शकतात?
आमी खूबश्या फावटीं उतरांचो घोळ करतात. देखीक- ‘मतदार’ आनी ‘नागरीक’. ह्या दोन उतरांचो अर्थ एकूच आसा अशें आमी धरून वतात. ‘मतदार’ आनी ‘नागरीक’ एकामेकां कडेन तांचो संबंद आसा. पूण दोगांयचो अर्थ एकूच न्हय. लोकशायेंत ‘मतदार’ जावप हो निखटो जैवीक म्हळ्यार बायोलोजीकल प्रक्रिया आसा. एकाद्रो मनीस ‘मतदार’ आपोआप जाता. ताका कांय करचें पडना. 18 वर्सां जाल्या उपरांत बीएलओ येवन तुमचें नांव मतदार वळेरेंत घालतलो. आनी तुमकां वेंचणुके वेळार मत दिवपाचो अधिकार मेळटलो. आनी वेंचणूक जाल्या उपरांत तुमचें काम फुडली वेंचणूक मेरेन सोंपतलें. हातूंत एक गजाल लक्षांत घेयात. ‘मतदार’ जावपा खातीर तुमचें ‘कर्तुत्व’ कांयच ना. 10 वर्सां जाल्या उपरांत 15 वर्सांचें जावपा खातीर जशे आनी कांयच करिनात तशेंच अठरा वर्सां जावपा खातीर लेगीत आमी कांयच केल्लें नासता. वेळ, सैम आनी आतां बीएलओ आमकां मतदार करता. तीच गजाल नागरीक हे संकल्पने बाबतींत म्हणपाक शकना. नागरीक आमकां जाणीवपुर्वक जावचें पडटा. भोंवतणच्या समाजान ते दिशेन यत्न करचे पडटात आनी ही प्रक्रिया मातशी त्रासदायक आसपाक शकता.
नागरीक हो फकत वेंचणुके वेळार नासता. नागरीक हो 24 वरां, बाराय म्हयने नागरिकूच आसता. ताची वेंचणुके पयलीं आनी मागिरूय सुटका ना. आपले अधिकार आनी म्हत्वाचें म्हळ्यार आपली जापसालदारकी हाचें भान आसपी आनी त्या खातीर कृतिशील आसपी नागरीक घडोवप ही आमच्या विद्यार्थी मंडळाची मोख कित्याक आसची न्हय? आतां तुमी म्हणटले, हाचो फायदो कितें? ह्यो सगळ्यो राटावळी करून नोकरी मेळटली, पोट भरतलें? कांय जाण अशेंय म्हणटले, ‘आमकां शिक्षण घेवन अरब नाजाल्यार युरोप-अमेरिकेंतल्या खंयच्याय देशान वचपाक जाय. नागरीक, संविधानीक मुल्यां हाचेर तकली फोडपाक टायम कोणा कडेन आसा?’
आतां एक प्रस्न तुमच्या मुखार दवरता. तुमकां अरब वा अमेरिका-युरोप देशांत स्थायीक जावपाचो पर्याय दिलो जाल्यार तुमी खंयचो पर्याय वेंचून काडटले? ह्या प्रस्नाचेर मागीर येतां. हालींच घडिल्लो एक प्रसंग सांगता. म्हज्या घरा कडेन येतना एक बारीक रस्त्याचेर दोन वाहनांचो अपघात जालो. हें दृश्य सदचें. नविदाद कांय ना. अशें जाल्या उपरांत कांय लोक फुकटली मनरिजवण करपाक एकठांय येतात. केन्ना तातूंतल्या एकट्याक धापटी घालतात. एकाद्रो हौशी कलाकार दोनूय गाडयांची नंबरप्लेट पळोवन आंकडेमोड करपांत गुल्ल जाता. पूण ह्या स्थळाचेर लोक नासले. दोगूच गाडयेकार झगडटाले. एक आसलो पावर जिमान वचपी आनी दुसरो आसलो काडी पैलवान. पावर जिमवालो ताचें आंगार धांवून वतालो आनी आपली पावर दाखयतालो. हाच्या खातीर रावूं नजो जावन हांव भीत-भीत ताचे कडेन गेलो. आनी म्हणलें, ‘आरे बाबा, तूं तोंडान कितेंय उलय पूण हात उबारूं नाका.’ ताका बरें दिसलें. ताणें विजयश्री नदरेन म्हाका पळयलो आनी म्हणलें, ‘हें कळटा मरे तुका भाई, हें ताका सांग. हांवें ‘कीक’ घातली जाल्यार तो नाच्च जातलो.’ हांव बेगोबेग काडी पैलवाना कडेन गेलो आनी ताका म्हणलें, ‘हांगाच्यान बेगोबेग नाच्च जा!’ पूण ताणें निर्विकार चेहऱ्यान म्हाका नियाळ्ळो आनी म्हणलें, ‘I want justice.’ इतल्या म्हणसर पुलीस आयले. आनी हांवूय थंयसल्ल्यान कडसलों. वाटेन येतना त्या काडी पैलवानाचीं उतरां मनांत घोळत रावलीं. ‘I want justice’.
कितलीं नेमक्या उतरांनी ताणें आपली भुमिका स्पश्ट केली. बरोबर ताचें. एकाद्र्या कडेन शारिरीक बळ आनी घडये पयसो, राजकी भांडवल आसलें म्हण ताचो अन्याय मोन्यांनी सहन करप? आमी सगळ्यांक समान लेखपी कायदो आशिल्ल्या समाजांत रावतात. ‘जाच्या हाती ससा तो पारधी’ वा ‘बळी तो कानपिळी’ ह्यो म्हणी तुमी आयकल्या आसतल्यो. पूण ‘बळी तो कानपिळी’ जंगलाचो न्याय. आमी रावता त्या समाजांत अशें जाता जाल्यार जबाबदार नागरीक म्हूण ताका विरोध जावपाकूच जाय. नाजाल्यार आमी आनी जनावरां भितर फरक कितें उरलो? रानांतलो वाग पोटाक भूक लागल्या उपरांत हरणाच्या पिल्लाचेर झडप घालता, ताची आवय हाची जाब वागाक विचारपाक शकना. Justice नांवाची मुल्य वेवस्था थंय ना. हें आमकां लागू पडना. आमी स्वातंत्र्य, न्याय, समता ही मुल्यवेवस्था संघर्श करून घडयल्या. आनी तातूंत मनशाचें मनीसपण आसा. मनीस निखटो अन्नाचेर जगपाक शकना. ताका प्रतिश्ठा, आत्मसन्मान जाय आसता. केन्ना केन्ना ताका पोटांतल्या भुके परसूय ह्यो गजाली श्रेश्ठ दिसतात. देखुनूच कर गुलामीन पोटाची बेस बरी वेवस्था न्हयकारून आमचे म्हालगडे ह्या मुल्यां खातीर झगडले सुरवेक प्राथमीक अवस्थेचेर तांकां घडये पोटाचें पडिल्लें आसूं येता. पूण मनीस थंयच रावूंक शकना. आमचे शिकिल्ले लोक अरब राष्ट्रांत दुडू जोडपाक वचूं पूण अमेरिका वा युरोप राष्ट्रांत कित्याक स्थायीक जावपाक सादतात ताचें कारण होलमतलें. ज्या समाजान मनीस म्हूण जंय प्रतिश्ठा ना त्या समाजांत फकत पयशां खातीर रावप शक्य जायना. आनी रावलो जाल्यार तो समाधानी आसचो ना. युरोप आनी अमेरिका ह्या देशांत हीं मुल्यां विकसीत केल्यांत. समाजाक तांचें मोल कळ्ळां. तांच्या फिल्मांनी ल्हान ल्हान भुरगीं म्हणटात, ‘This is not fair.’ हें fairness कातीचें न्हय. तर हें तांच्या समाजाचें जिवनमुल्य जालां. मागीर आतां प्रस्न असो उरता, हीं मुल्यां इतलीं म्हत्वाचीं आसात. जाल्यार हीं मुल्यां आमच्या समाजानूच कित्याक विकसीत करचीं न्हय? ताची जापसालदारकी आमी कित्याक घेवची न्हय?
खंयच्याय प्रगत राष्ट्रा प्रमाण हीं मुल्यां आमच्या संविधानान आमकां दिल्यांत. ते खातीर युरोप आनी अमेरिकेचे नदरेंतल्यान पळोवपाची गरज ना. संविधानाचीं मुल्यां आनी ताचें रक्षण करपी कायदे आसात म्हूण भागना. तर ताची जाणविकाय आशिल्ले नागरीक गरजेचें. संविधानान आसात तीं अक्षरांनी घडयल्लीं उतरां. तांकां कृतीचें बळगें मेळटलेंच जाल्यारूच तीं मुल्यांची मोकयां जावपाक पावतलीं. नाजाल्यार फकत उतरांची रांगोळी घालपाक 26 जानेवारी आसाच.
वैज्ञानीक नदर आशिल्लो खंयचोय मनीस चमत्काराचेरक विश्वास दवरपाक शकना. आमची संविधानाची रचना ही घडणूक देशाच्या स्वातंत्र्या उपरांतची चमत्कार समजुपाची गजाल आसा अशें दिसता. कारण स्वातंत्र्य, समता, धर्मनिरपेक्षता हीं मुल्यां मोट्या कौशल्यान आपणायलीं. जे तरेन हीं मुल्यां आपणायल्या तशी तीं केन्नाच इतिहासान आपणावंक नासलीं. आमच्या विद्वान जाणट्यांनी आपलें काम बेस बरे तरेन केलें. ह्यान फुडें पावलां मारपा खातीर आमी तयारी दाखोवचे नात? हें करपाक दर एका वेळार संघर्श करपाकूच जाय अशेंय ना मात जाणविकाय भोव गरजेची. शाळांनी भुरग्यांक युनिफॉर्म आसता. ताचें मुखेल कारण म्हणल्यार भुरग्यां भितर समानतेची जाणीव रुजची. हाचो परिणामूय आमकां दिश्टी पडटा. हाचो अर्थ असो न्हय की आमच्या देशांत सगळ्यो गजाली रितीन जातात. लोकशायेच्या नांवानूच लोकशायेचीं फकांडां केल्ली दिश्टी पडटात. पूण एक गजाल खरी, 75 वर्सां उपरांत लोकशाय आमच्या समाजाचो सभावगूण जावपाक लागला. कारण कितलेय प्रस्न आसले तरी ‘हांच्या परस राजे-महाराजे वा इंग्रज पोर्तुगेज परवडले’ अशें कोणूच म्हणना. हें आमच्या भारतीय समाजान आपणायल्ले लोकशायेचें यश न्हय तर आनी कितें. आमी आमच्यो मर्यादा समजून ही लोकशाय बळिश्ट करपाचो यत्न करुया.
कुलदीप कामत
9823566953
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
