अग्निपथ : राश्ट्रीय सुरक्षा, वास्तव आनी राजकारण

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

सेनेची पुराय प्रक्रिया बदलून दवरपी येदी व्हडली येवजण सरसकट लागू करचे आदीं प्रायोगीक तत्वाचेर खेरीत दळांनी वा राज्य पावंड्यार चलोवन गुण- दोश पळोवंक जाय.

भारत सरकाराच्या कॅबिनेट सुरक्षा समितीन 14 जूनाक भारतीय सेनेच्या नॉन-कमीशन (Personnel Below Officer Ranks म्हळ्यार जवान, एॅरमॅन आनी तारवोटी) पदांच्या भरती खातीर ‘टुअर ऑफ ट्युटी’, अग्निपथ ह्या नांवां खाला येवजण मंजूर केली. हे येवजणें खाला सेनेची पारंपरीक भरती प्रक्रीया रद्द करून नवी कंत्राटी पद्दत अंमलांत येतली. सेनेचें तंत्रीकीकरण, उपरकरणां खरेदी आनी सेवेंत तरणेंपण भरपा खातीर ही येवजण तातडीन राबयल्या. उदात्तीकरणाच्या जमान्यात जंय नियमीत रोजगाराची वणवण, थंय भारता सारक्या विशाल देशांत सुमार 15 लाखांचे मनीसबळ सेनेंत पगारी तत्वाचेर काम करता. देखून राश्ट्रीय सुरक्षा प्रस्नांकय समाजीक- आर्थीक तर्क आसतातूच.
आर्थीक गणीत
दर वर्सा सुमार 1,20,000 कोटी रूपया संरक्षण मंत्रालयाक सेनेच्या पेन्शनाचेर खर्च येता. मंत्रालयाच्या निधीतलो सुमार 70% वांटो पगाराचेर, तर उपकरणां खरेदी आनी संशोधनाक उरता फक्त 30% वांटो. सरकार अग्नीपथ येवजणें वरवी भरती केल्या अग्नीवीरांक कंत्राटी तत्वाचेर 4 वर्सां प्रशिक्षणा बरोबर सेवेंत घेतले आनी तातूंतल्या 75%- 90% अग्नीवीरांक ‘सेवा कल्याण निधी’ दिवन सेवा-मुक्त करतले. ह्या काळांतल्या सेवेंत सरासरी नियमीत पगारी जवानां परस अग्नीवीरांक चडावत पगार मेळटलो तशेंच सरकारा वयलो तांच्या पेन्शनाचो भार सासणांचो सोंपतलो.
तांत्रीक बाजू
भारतीय सेनेच्या तिनूय दळांनी तीन थरा वयल्यो सेवा आसतात : 1. कमीशन्ड अधिकारी (अ श्रेणी), 2. ज्युनियर कमीशन्ड अधिकारी (ब श्रेणी) आनी 3. बिगर कमीशन्ड सैनीक म्हळ्यार Personnel Below Officer Ranks – जवान, एॅरमॅन आनी तारवोटी (क आनी ड श्रेणी). कांय वर्सां आदी भारतीय पायदळांत ‘शॉर्ट सर्वीस कमीशन’ हाडलें. 21 ते 27 पिरायेचे तरणाटे अ आनी ब श्रेणींत प्रवेश घेवन 10 ते 14 वर्सा अधिकारी म्हूण सेवा दिवंक शकतात. आनी चेन्नयची इंडियन मिलीटरी अकादेमी तांकां प्रशिक्षण दिता. उपरांत, तातूतल्या 50%- 60% अधिकाऱ्यांनी परमनेंट कमीशना खातीर अर्ज करूं येतात. हे श्रेणीक पदवीचें शिक्षण आनी हेर कळाशी गरजेची. जर भारतीय सेनेंत हे सुधार आपणायल्यात जाल्यार अग्नीपथ येवजणेचेरूच इतलो वाद कित्याक?
ताचें कारण म्हळ्यार क आनी ड श्रेणींत (PBOR) वळपी सैनिकांची संख्या. पांयदळांत सुमार 50,000, वायु दळांत 13,000 आनी नौदळांत 12,000 अधिकारी (अ आनी ब श्रेणी) सेवेंत लागता. ह्या आंकड्यांचे तुळेंत पायदळांत सुमार 1,20,0000 जवान, वायु दळांत 1,50,000 एॅरमॅन आनी नौदळांत 72,000 तारवटी सेवेक लागतात. हे सगळे PBOR म्हळ्यार क आनी ड श्रेणीचे सैनीक. देखून फुडाराक अग्नीपथा वरवी सुमार 13 लाख सेनेच्या नियमीत नोकऱ्यांचें कंत्राटीकरण जातलें.
सेनेच्या मनिसबळाचे वास्तव
संरक्षण मंत्रालयान लोकसभेक म्हायती दिल्या ते प्रमाण, डिसेंबर 2021 मेरेन पायदळांत 7,791, वायुसेनेंत 572 आनी नौदळांत 1557 अधिकाऱ्यांचो उणाव आसा. तशेंच 2017 वर्सा संरक्षण मंत्रालयान लोक सभेक म्हायती दिल्ले प्रमाण पांयदळांत 20,185, वायुसेनेंत 15,5357 आनी नौदळांत 14,821 PBOR म्हळ्यार जवान, एॅरमॅन आनी तारवोट्यांंचो उणाव आशिल्लो. कोरोनाच्या धामीक लागून सैनिक भरती बंद आशिल्यान तो आंकडो आनीक वाडला आसतलो. गल्वान खाडींत चीनांन मोर्चा उघडलो तेन्ना आदिंच उणें आशिल्लें मनिसबळ आनी स्थगीत उरलेल्या नोकर भरतीचो फटको भारताचे रणनीतीचेर जाणवपाक लागला.
लश्कराचें बदलतें स्वरूप
झूज आनी रणनीती शास्त्र आयज पुरायपणांन बदल्लां. चीन देखून आपल्या लश्करांत सैनिक उणें करपाचेर भर दिता. ताचें म्हत्वाचें कारण म्हळ्यार तंत्रगिन्यान, सायबर आनी आर्टिफीशल इंटेलीजेन्साचें जाल्लें लश्करीकरण. आयच्या काळांत स्थायी सेना हो विशय काळा भायरो जावपाक लागला. पूण भारत देशाच्यो शिमो दोन अण्वीक देशां कडें विवादीत उरल्यात, त्यो मनिसबाळ गुंतोवन राखच्यो पडटा हेंवूय सत्य. देखून, सद्याच्या जोखमेन सेनेचें स्थायी चरित्र बदलप कितलें हिताचें?
वेवसायीकता आनी लश्कर
प्रगत देश लश्कराक स्वेच्छा तत्वाचेर वेवसायीक सेवा म्हूण विकसीत करतात. अग्नीवीर येवजण जाहीर करतनां अमेरीका आनी रशियेंतल्या कंत्राटी सेना भरतीचीं उदाहरणां दिल्यात. रशियन नागरीकांक सक्तीची लश्करी सेवा आशिल्ली (Conscription). आयज 100 दीस जावन गेले तरीय रशियेक युक्रेनाच्या डॉनबास प्रांताचो ताबो मेळोवंक जमूंक ना. ताचें मुखेल कारण म्हळ्यार सेनेंत वेवसायीकतेचो उणाव. तशेंच अमेरिकेन लश्करांत कंत्राटी पद्दत हाडली आनी कंत्राट सोपतकीर ते सैनीक आपल्यो खाजगी लश्करी कंपन्यो काडपाक लागले. 3500 वयर असल्यो खाजगी लश्करी कंपन्यो अफगाणीस्थानांत थळाव्या सैन्याच्या आदाराक तैनात आशिल्यो. इतलें आसूनय तालिबाना मुखार अमेरिकेन प्रशिक्षीत केल्ले सेनेन दिमी मारली. ताचें कारण म्हळ्यार खाजगी लश्कर कंपन्यो फायदो पळयता, राश्ट्रहित न्हय.
सार
पेन्शनाचें अर्थीक वजें, देशाची बिकट अर्थीक स्थीती, लश्कराचें तांत्रिकीकरण आनी येवपी अपारंपरीक सुरक्षा आव्हानां पळयल्यार सेनेची प्रक्रिया आनी प्रकृतींत सुधार जावप ही काळाची गरज.
लश्करी प्रशिक्षण आनी पुलीस सेवेंत मुलभूत फरक म्हळ्यार सैनिकान शिमेचेर झूज जिखप जाल्यार पुलिसान राज्यांत कायदो आनी सुरक्षेची अंमलबजावणी करप. देखून सगळ्याच उर्वरीत अग्निवीरांक पुलिसेंत वा खाजगी सुरक्षा सेवेंत रुजू करपाचो तर्क चुकीचो. पुलीस हो राज्यांचो विशय आनी लश्कर केन्द्राचो. सेनेची पुराय प्रक्रिया बदलून दवरपी येदी व्हडली येवजण सरसकट लागू करचे आदीं प्रायोगीक तत्वाचेर खेरीत दळांनी वा राज्य पावंड्यार चलोवन गुण- दोश पळोवंक जाय. संवेदशीलतेन वेवस्था सेनेंतल्या अधिकाऱ्यांच्या प्रस्नांचेर विचार करता. पूण 13 लाख बिगर-अधिकारी सैनिकांक फक्त संख्या आनी तांचो पगार तिजोरीचेर भार समजप चुकीचें. देशांत प्रांतवादी, संप्रदायी आनी माओवादी सशस्त्र चळवळीचीं आव्हानां आंतरीक सुरक्षा वेवस्थे मुखार आसात. घसरत चलपी सामाजीक-आर्थीक परिस्थितींत लश्करी तालमीतल्या बेरोजगार जाल्ल्या तरणाट्यांचेर कोण, खंय आनी कशें लक्ष दवरतलो?
(लेखक गोंय विद्यापीठांत आंतराष्ट्रीय संबंदाचे सहाय्यक प्राध्यापक आसात.)

युगांक नायक
7507388596