भांगरभूंय | प्रतिनिधी
संत कबिराचो एक दोहा आसा. त्या दोहांत एका शिश्याक एक प्रस्न पडटा. तो विचारता, ‘गुरू गोविंद दोऊ खडे, काके लागू पाय?’ आनी उपरांत ताकाच आपल्या प्रस्नाची जाप मेळटा. तो म्हणटा, ‘बलिहारी गुरू आपने, गोविंद दियो बताय…’ गुरू आनी देव दोगय एकेच सुवातेर आसत जाल्यार कोणाच्या पांयां कडेन आदीं नतमस्तक जावचें असो शिश्याक पडिल्लो तो प्रस्न. आनी ताचेर, देवाची वळख गुरूच घडयता देखून आदीं वंदन गुरूक ही त्या शिश्याक मेळिल्ली जाप. आमचे संस्कृतीक संचितांत गुरूक देवा परसय उंचेली सुवात दिल्या हाची ही गवाय.
भुरगेपणांत जेन्ना आमी उलोवंक शिकतात तेन्ना ‘शुभंकरोती, कल्याणम, आरोग्यम, धनसंपदा’ हे प्रार्थने वांगडाच आमच्या मनां-काळजांत ‘गुरुर्ब्रह्मा गुरुर्विष्णु र्गुरुर्देवो महेश्वरा’ हो मंत्र आमी केळोवपाक लागतात. गुरू मदीं ब्रह्मा, विष्णू आनी महेशाचो संगम जाला अशें आमी मानतात. इतली आदराची सुवात आमच्या हजारांनी वर्सांचे परंपरेंत आनीक खंयच्याच नात्याक मेळिल्ली ना.
भारतांत आदल्या काळार गुरुकूल शिक्षण पद्दत चलणुकेंत आशिल्ली. शिश्य पुराय वेळ आपल्या गुरू तशेंच उपदेशकाच्या सानिध्यांत रावन जिणे कौशल्यां आपणायतालो आनी वांगडाच नैतीक तशेंच बौद्धीक शिक्षणाचें ग्रहण करतालो. गुरूकुलांतल्या भुरग्याच्या राबित्यांत तोच ताचो आवय आनी बापूय जातालो. संवसारांत पुरायपणान सक्षमतायेन सामकार वचपाची भुरग्याची तयारी जाली म्हणटगीच ताका परतून तो पालकांचे सुवादीन करतालो.
काळ बदलत गेलो तशी गुरूची व्याख्याय बदलत गेली. गुरूची कार्यपद्दत विस्तारत गेली. परकी सत्तेच्या काळांत स्कूल नांवाची चार वणटीं भितरली आधुनीक सोयी-सुविधांनी भरिल्ली नवी शिक्षण वेवस्था आयली. हे नवे वेवस्थेंत शिक्षकाचीय भुमिका बदल्ली.
आयज तंत्रज्ञानाच्या युगांत शिक्षकाची खऱ्यांनीच गरज आसा व्हय? आमी एक गजाल लक्षांत दवरपाक जाय की तंत्रज्ञान कितलेंय प्रगत जालें तरी तें शिक्षकाची सुवात घेवंक शकचें ना. तंत्रज्ञान भुरग्यांची बुद्धीक क्षमताय वाडयत पूण तांकां मना-काळजान घडोवप ताका केन्नाच शक्य जावचें ना. ते खातीर शिक्षका बगर दुसरो पर्याय ना.
एकदां एक विद्यार्थी आपल्या शिक्षकाक साबार वर्सांनी मेळपाक वता. शिक्षकाक मेळना फुडें ताच्या पांयांक हात लावन तो नमस्कार करता. शिक्षक त्या विद्यार्थ्याक वळखना. विद्यार्थी आपली वळख दाखोवचे पासत आपल्या वर्गांत घडिल्ले एके घडणुकेची शिक्षकाक याद करून दिता. एक दीस तांच्या वर्गांत एक भुरगो घडयाळ घालून आयिल्लो आसता. ह्या विद्यार्थ्याक तशी घडयाळ आपल्या कडेनय आसची अशी आस्त तयार जाता. मदले सुटयेंत वर्गांतले सगले विद्यार्थी भायर खेळपाक गेल्यात अशें पळोवन हो विद्यार्थी त्या भुरग्याची कंपासांत दवरिल्ली घडयाळ काडून आपल्या बॉल्सांत घालता. मदले सुटये उपरांत आपली घडयाळ कंपासांत ना म्हणपाचें त्या भुरग्याच्या लक्षांत येता. वर्गांत आयिल्ल्या शिक्षका कडेन तो भुरगो आपली घडयाळ ना जाल्या म्हणपाची कागाळ करता. शिक्षक सगल्या भुरग्यांक दोळ्यांर आपलो लेस बांदपाक सांगता आनी सगल्यांचीं बॉल्सां तपासपाक आरंभ करता. एकेक करून सगल्या भुरग्यांचीं बॉल्सां तपासून जाले उपरांत शिक्षक सगल्यांक दोळ्यां वेलो लेस काडपाक सांगता आनी त्या भुरग्याची ह्या विद्यार्थ्याच्या बॉल्सांत मेळिल्ली घडयाळ ताका परती दिता. त्या दिसा वर्गांत घडिल्ले ते घडणुकेची याद करून विद्यार्थी शिक्षकाक म्हणटा, ‘तुमी जर त्या दिसा म्हजें नांव सगल्या भुरग्यांक सांगिल्लें जाल्यार हांव कोणाक तोंड दाखोवपाचे लायकीचो उरचों नाशिल्लों. आयज हांव म्हज्या पांयांर समर्थपणान उबो आसां, समाजांत आयज म्हाका मान-मरातब आसा तो म्हाका घडये मेळूंक पावचो नाशिल्लो’. हें आयकून शिक्षक ताका सांगता, ‘त्या दिसा वर्गांत त्या भुरग्याची घडयाळ ताच्या कंपासांतल्यान कोणें काडिल्ली तें आयज मेरेन म्हाका खबर नाशिल्लें. ज्या वेळार हांव सगल्यांचीं बॉल्सां तपासतालों तेन्ना हांवेंय म्हज्या दोळ्यांर म्हजो लेंस बांदून घेतिल्लो’. आपल्या शिश्यांच्या मानसीक आनी भावनीक प्रतिश्ठेची आनी संवेदनशीलतायेची काळजी घेवपी अशे शिक्षक आमकां आयजय समाजांत दिश्टी पडटले.
आयच्या काळांत शिक्षकाची जापसालदारकी खुबूच वाडल्या. अध्ययना वांगडाच भुरग्यांक वेगान बदलत्या जगा कडेन सर्त करूंक तयार करपाचें व्हड आव्हान ताका पेलचें पडटा. शालेय कायदे कडक जाल्यात. त्या नेमांचे फास्केंत रावन वर्ग नांवाच्या चार वणटीं भायर विद्यार्थ्यांक व्हरपी शिक्षक आयचे शिक्षण वेवस्थेची गरज जाल्या. संवसाराचो फुडार तरनाट्यांचेर आसा अशें आमी मानतात. अशे समाजीक लागणुकेन भरिल्ल्या तरनाट्यांक घडोवपाची जापसालदारकी शिक्षकांचेर आसा. शिक्षक एकवेळ आपल्या शिकोवपाच्या विशयांत शंबर टक्के नासलो म्हूण हरकत ना पूण लागणुकेंत तो शंबर टक्के आसपाकच जाय.
दामोदर म्हाविद्यालयांत एकदां सर्गेस्त प्रा. मुळेसरांनी आमचे कडेन उलयतना दोन वर्सां आपूण रजेर वचूंक सोदतां म्हणपाचें सांगलें. मुळेसर हें आदर्श शिक्षक परंपरेंतलें एक आघाडीचें नांव. ‘म्हजे कडेन जें आशिल्लें तें सगलें हांवें म्हज्या विद्यार्थ्यांक दिवन उडयलां, आतां नवीन कितें तरी शिकपाक सोदतां. नवीन कितें तरी भुरग्यांक दिवंक सोदतां आनी तेच खातीर हांव रजेर वचपाक सोदतां’ अशें तांचें म्हणणें आशिल्लें. आपले कडेन आशिल्लें पुरायपणान आपल्या शिश्यांक भेटोवपाची ही वृत्ती शिक्षकांनी आपणावंक जाय. तशें जावंक पावलें जाल्यारच ब्रह्मा, विष्णू आनी महेशाचें दर्शन कालचे वरीच आयजय समाजाक शिक्षकांच्या रुपान घडूंक पावतलें. संत कबिरांनी शेंकड्यांनी वर्सां आदीं गुरूक देवा परसय दिल्ली उंचेली सुवात विद्यार्थ्यांच्या काळजांत सुगूर दवरतले जाल्यार शिक्षकांक आपली लागणूक आनी प्रतिश्ठा तन- मन राखची पडटली. तशें जालें जाल्यार फकत एकच दीस कित्याक? धर्तरेचेर उदेल्लो दरेक दीस शिक्षक दीस थारतलो!
अनंत अग्नी
9422439903
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
