प्रभावी निवेदनाची कला 

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

– मुकेश थळी 

आमच्या भुरगेपणांत एका लोखंडी आलमारीचेर वयर एक व्हडलो काशी सारको रेडियो आशिल्लो. आमचो मामा आलमारीक तेंकून उबो रावन ताचे बटण घुंवडायतलो. ताका कितलेशेच बटण आशिल्ले. तो सिलोन स्टेशन लायतालो. अमीन सायानी ह्या नामनेच्या निवेदकाची ‘बिनाका गीतामाला’ येताली. सायानीचो हिंदी निवेदनांतलो आवाज सगळ्यांक मंत्रमुग्ध करून सोडटालो. रेडियो हें मनोरंजनाचें एकमेव माध्यम त्या काळांत. 

आवाज ही एक उपजत देण. उपचारीक संवाद सादतना म्हणल्यार उलयतना आवाज लावपाची एक पद्दत आसता. आवाजाचे चड उतार म्हणल्यार मोड्युलेशन्स म्हत्वाचें आसतात. कलाकारां खातीर आवाज हें सबकुछ. वाचीक अभिनय नाट्य कलाकारां खातीर सगळें कितें. वाचीक अभिनयांत फकत आवाज वेगवेगळे पट्टेंत आनी व्हॉल्युमांत लायलो म्हूण जायना. आवाज स्पश्ट, खणखणीत आसूंक जायच. पूण, डिक्शन म्हणल्यार शब्दांचे उच्चार वेवस्थीत, निवळ, स्पश्ट जाय. व्याकरणी बांदावळीचे नदरेन भाशा शुद्द आनी अचूक जाय. दोन- दोन उतरां मदलो वेग आनी वाक्यां मदलो विसव ह्योवूय गजाली म्हत्वाच्यो आसतात. वाचीक अभिनय फ्राक आसतकच नाटक पळोवं नजो जाता. बऱ्या बऱ्या वाक्यांचो विचको आनी पचको जाल्लो पळेतकच नाटक पळेतना उठून वच्चें कशें दिसता. 

निवेदन म्हणल्यार सुत्रनिवेदन करतना कितलें आनी कितें उलोवचें हाचे परस अती भरभरचें न्हय हें पयलीं निवेदकाक शिकोवंक जाय. कविता, वचनां, सुभाषितां, संवाद हांचो शिंवर करप म्हणल्यार बरें निवेदन न्हय. नाटकी आवाजांत साभिनय भाशणां म्हणल्यार निवेदन न्हय. निवेदन म्हणल्यार कितें न्हय हाचेर एक दीर्घ लेख बरोवं येता. 

संगीत हें गोड नादमधूर, श्रवणीय आसता हें खरें. काळजाक आफडून तें आनंद दिता हेंय खरें. पूण तेंच संगीत, गाणें, गायन वा वादन जर मोट्या आवाजांत स्पिकराचेर लायलें जाल्यार तें काळीज खपखपावन सोडटा. कलकलायता. तें संगीत उरना, कर्कश आवाज म्हणल्यार बोवाळ थारता. 

निवेदन व्हांवता तेन्ना अशेंच जाता. आवाज गोड आसलो आनी निवेदक हुशार आसलो म्हूण जायना. ताणें समतोल राखूंक जाय. खूब खेपे अभिनेतो निवेदन करता. तेन्ना ताणें पोडियमाचेर नाटक करूंक फावना. निवेदनाक फावता तितलेच वाचीक अभिनयाचे अंश घेवंक जाय आपल्या उलोवपांत. खूब नट दोळे बी घुंवडावन मुखामळाचो अभिनय दितात. निवेदकान प्रोग्राम काबीज करूंक फावना. ताणें तो गुथूंक जाय. आपूण ठळकपणान दिसचो ना अशे तरेन. 

नाटकांतले संवाद आसूं, टीव्ही सिरियल वा टॅलीफिल्मांतले संवाद आसूं, निवेदन आसूं, कलाकाराक भाशेची जाण आसची पडटा. भाशेंतले बारकावे खबर आसचे पडटा. फक्त गोड आवाज लायलो म्हूण जायना. एक कुस्कूट भर लेगीत अदीं-मदीं चुकत जाल्यार आयकतल्याक वा प्रेक्षकाक खटकता. संवादांचें अर्थवहन जावचें पडटा. पाठ करून वाक्यां शेंवटिलीं म्हूण जायना. 

ल्हान भुरग्यांक शिकतनाच वाचपाची संवय लावंक जाय. मनांतल्या मनांत जालेंच. मोट्यान वाचपाक लावंक जाय. वर्गांत शिक्षकांनी हें वाचन घेवंक जाय. भुरग्यांक कितें चुकलां हें सांगूंक जाय. खंय विराम घेवप, खंय आवाज वयर सकयल करप हें शिकोवंक जाय. कथन वा निवेदन एकसुरी, वाजेवणें, रटाळ जावंक फावना आनी तें प्रभावी, परिणामकारक कशें जातलें हाचे धडे दिवंक जाय. पयली ते णवी मेरेन हें घडत जाल्यार भुरग्यांक आपल्या आवाजाची तांक, कुवत, सभाव, पोत हें समजून घेवन ते प्रमाण ताचें विकसन करपाक आदार जातलो. निवेदकांचे लिपिल्ले गूण थंयच सांपडटले. 

म्हाका खूब जाणांचे आवाज खूब आवडले. आकाशवाणी वयले निवेदक पुरूषोत्तम सिंगबाळ हांचो आवाज रेशमी. नागेशबाब करमली हांच्या आवाजांत पंच, उर्जा, नेट, कोंकणीचें प्रेम, भाशेचो सखोल अभ्यास हें प्रतिबिंबीत जातालें. सर्गेस्त भारती रूस्तुम – गोखले हिचें मराठी वृत्तनिवेदन प्रभावी. आवाज गोड. सहज घुंवपी. दूरदर्शन केंद्राची संचालक आसतना तिका कोंकणी शिकोवपाची संद म्हाका मेळ्ळी. तेन्ना आवाज कल्चरा विशीं तिचे कडेन सविस्तर भासाभास जाली.  

अमिताभ बच्चनाचो आवाज हें ताच्या यशाचें हेरां मदलें एक गमक. मराठी अभिनेते डॉ. श्रीराम लागू, नाना पाटेकर, अतुल कुलकर्णी, शरद पोंक्षे, अभिनेत्री मृणाल कुलकर्णी, स्पृहा जोशी आनी कांय हेरांचे आवाज तांचे स्पश्ट भाशेक लागून आनी मराठी भाशेच्या प्रभुत्वा खातीर म्हाका आवडटात. आयकन दिसता. 

म्हजें कोंकणी वृत्तनिवेदन आयकून एक दीस तेन्नाचे खबरां विभागाचे मुखेली गोपाळ चिप्पलकट्टी हांणी म्हणलें – तुमचं भाषेवरील विलक्षण व अचाट प्रेम व्यक्त होतं हो मुकेशराव प्रत्येक शब्दातून, वाक्यातून. हांवें मनांत म्हणलें – मुकेशरावाना मुळातच या जीवन नावाच्या आविष्काराचं इतकं उदंड प्रेम आहे की विचारता सोय नाही. आसूं. 

बरो आवाज हो मुळांतूच जल्मताच आसचो पडटा. मात तो विकसीत करीत रावचो पडटा. भाशेची आवड, अभ्यास आनी संशोधन जाय. आवाजाचे कले विशीं प्रेम जाय. बेठेच व्हॉयस कल्चरा विशींच्या वर्गांक हजर रावन पदविका घेतली म्हूण आवाजाचेर हुकुमत येना. आवाजांतली ताकद, बळ, उर्जा, विकसीत करून निवेदनांतल्यान आपल्याक जाय तें, जाय तशें श्रोत्यां मेरेन पावोवपाची सिद्धी आत्मविश्वासान मेळोवपाची आसता. प्रसिद्धी फाटल्यान लागचे परस सिद्धी मेळोवपाक साधना करीत रावची पडटा.