पीडीएस कार्यक्षम, पारदर्शक जावंक शकता

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

दृश्टीकोन

संगीता नायक

88051 62600

–

संवसारांतल्या उपाशी लोकांक देव भाकरेच्या (अन्नाच्या) रुपान सोडल्यार हेर खंयच्या रुपान दिसूच शकना, ह्या गांधीजींच्या वाक्याची प्रत्येक नागरी पुरवण खात्यांतल्या मनशा कडल्यान हजार पारायणा करून घेवन मागीरूच तांकां ह्या खात्यान कामाक घेवंक जाय. भूक सोंसूंक जमनीक फाट तेंकोवन जंय लाखांनी लोक न्हिदतात त्या देशांत हजारांनी किलो धान्याची नासाडी करपाक प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्षपणान जबाबदार आसप्यांक खरे तर कशीच माफी ना.

गोंयांतली भौशीक वितरण पद्दत (पीडीएस) ही सरकारान समाजांतल्या अर्थीक नदरेन वंचीत वर्गांक अनुदानीत अन्नधान्य आनी गरजेच्यो वस्तू दिवपा पासत चलयल्ली कार्यावळ. अन्न सुरक्षा आनी गरिबी उणी करप ही हे कार्यावळीची मुखेल मोख. पूण भारतांतल्या हेर राज्यां भशेनूच नागरी पुरवण खात्यां मार्फत चालीक लायिल्ले हे येवजणेकच वाळटी लागल्या. गोंयचे भौशीक वितरण वेवस्थेंतल्यो गळती, चोरी, सांठेबाजी, काळी बाजारपेठची आनी पुरवणेचो वायट दर्जो अश्यो तरेकवार समस्या आतर्‍या पयऱ्यान उक्ताडार येत आसतात.

सदांच कसल्या ना कसल्या चुकीच्या गजालींक लागून ही यंत्रणा चर्चेन आसता. केन्ना शेंकड्यांनी किलो तूरदाळ, साकर आनी हेर धान्यां कुसोवन उडयले देखून, जाल्यार केन्ना लाखांनी रुपयांचें धान्य भायल्या भायर विकपाच्या आरोपां वयल्यान. ही यंत्रणा लोकां मेरेन धान्य पावोवंक सक्षम आसूं- नासूं, पूण सगल्या भशेनच्या चुकांचेर पांगरूण घालपाचे कळाशीन मात तांचो कोणूच हात धरूंक शकना. कारवायो जातात पूण त्योय बी तोंड दाखल. गुन्यांव अन्वेशण विभागा सारख्या प्रभावी यंत्रणेन दातान धरून धडक कारवाय करुनूय कांय व्हडलो फरक पडना. बेकायदेशीर  गजाली करपी कायद्याच्या चपाट्यांत येनात. कसलोच धाक ना देखून कोणाकूच मीठ घालिनासताना  बेकायदेशीर गजाली बिनधोक चलतात. आनी अश्या लोकाभिमूख योजनांची वाट लागता. 

ह्या खात्याचो सगल्यांत हालींचो  घोटाळो उक्ताडार आयलो, गोंयभरच्या ग्राहकांनी  निकृश्ट दर्जाच्या  धान्य वितरणा विरुद्ध उठयल्ल्या आवाजाक लागून. किडी भुसभुसपी तांदळाच्या साकाच्या सोशल मिडियाचेर व्हायरल जाल्या  फोटोंनी तांची न्हीद उडयल्याच आसताली हातूंत मात्तूय दुबाव ना. पूण मागीर धडक कारवाय करपांत शक्ती लावपा परस सारवासारव करपाक यंत्रणा कामाक लागली. पोशक तत्वा वाडोवपा पासत प्रक्रिया केल्लो फॉर्टिफायड तांदूळ तो, ताका कीड लागपाची शक्यताय चड आसता, तो प्लास्टिकाचो कसो गुळगुळीत दिसता अशी गुळमुळीत उत्तरां यंत्रणे कडल्यान आयली. लोकांनी, समाजीक कार्यकर्त्यांनी प्रस्न लावन धरलो देखून तोंड दाखल कांय जाणांचेर पयरच प्राथमीक पातळेचेर कारवाय जाल्या. पूण तातूंत खरोच दम आसाशें दिसना. पब्लीक मॅमरी इज शॉर्ट, कांय दिसांनी लोक विसरून वतले आनी सगलो गोलमाल पयलीं भशेन बिनबोभाट चलतलो.  हें जाणा आसुनूय कांय उपाय सुचयनशे दिसता.  हे यवजणे मुखा वयलीं आव्हानां पयस करपाक आनी नियोजीत फायदे वेळार आनी कार्यक्षम रितीन लावार्थ्यां मेरेन पावतले हाची खात्री करपाक योग्य लक्ष आनी प्रभावी अंमलबजावणी गरजेची. 

अचूक डेटाबेस चालीक लावप

पीडीएस फायदे खरेल्या लावार्थ्यां  मेरेन पावतात हाची खात्री करपा खातीर लावार्थ्यांचो व्यापक आनी अचूक डेटाबेस चालीक लावपाक जाय. डुप्लिकेट वा फटीच्या लावार्थ्यांक काडून उडोवपा खातीर आधार आदारीत प्रमाणीकरण वा बायोमॅट्रीक प्रणाली अशे प्रभावी वळख यंत्रणा वरवीं हें साध्य करपाक लागुनूचे  प्रयत्न सरकारी पातळेर सुरू जाल्यात खरे. पूण तांकां कितल्या गंभीरपणान लोक आनी यंत्रणा घेता हो खरो प्रस्न. खरी उपाययोजना करून, गरज पडल्यार ख्यास्तीचो धाक दाखोवन ही सिस्टम गंभीरपणान चालीक लावची पडटली. गोंयांत 2,77,690 रेशन कार्ड धारक आसात तातूंतले 11,324 अंत्योदय अन्न योजना (AAY) खाला येतात जंय उत्पन्नाची मर्यादा 50,000 सकयल आसा. गरिबी रेशे वयर कार्डधारक 1,47,472 आनी प्राधान्य घरगुती कार्ड धारक 1,18,886 आसात. गोंय सरकारान हालीं पांच लाखां वयर येणावळ आशिल्ल्या सगल्यांक कार्ड सरकारा कडेन सोंपोवप सक्तीचें केलां. अशे उपाय फकत सतत लक्ष दवरल्यारूच प्रभावी थारतले

पारदर्शकता वाडोवप

तंत्रज्ञानाचे मदतीन चालीक लायिल्ले उपाय आपणावन पीडीएसांत पारदर्शकता वाडोवं येता. केंद्रीय सांठवण आगारांतल्यान फेअर प्रायस दुकानां (एफपीएस) मेरेन अन्नधान्याच्या हालचालीचेर देखरेख दवरपी डिजिटल यंत्रणा चालीक लावची पडटली. राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा पोर्टलाचेर आशिल्ले माहिती प्रमाणें गोंयांतली 456 जीआयएस नकाशाचेर आसात. योग्य यंत्रणे वरवीं अन्नधान्याचे हालचालीचेर देखरेख दवरली जाल्यार गळती, धान्य वळोवप आनी भ्रश्टाचार उणो करपाक मदत जावंक शकता. नागरी पुरवण सचीव, संजीत रॉड्रिगीस हांणी दिल्ले माहिती प्रमाणें गोंयभरांतल्या  456 फेअर प्रायस दुकानांतल्यान दर म्हयन्याक 3000 टन धान्यांचें (सुमार 60 हजार पोतयो) वांटप जाता. हे वांटप यंत्रणेंतल्या प्रत्येकाची जापसालदारकी सुनिश्चीत करत आनी खंयचीय अनियमीतताय वळखुपा खातीर नेमान लेखापरिक्षण (ऑडीट) आनी समाजीक लेखापरिक्षणूय (पब्लीक ऑडीट) जायत जाल्यार खूब फरक जावं येता. 

सांठोवपाच्यो सुविधा सुधारप

अन्नधान्याचें बिगडप आनी लुकसाण जावचें न्हय म्हूण गुदांव आनी हेर  सांठोवपाच्यो सुविधा सुधारपय खूब गरजेचें. संजित म्हणटात ह्या ह्जारांनी पोतयांचेर लक्ष दवरप शक्य ना. पूण हाकाय आयच्या युगान RFID सारकिल्या यंत्रणांच्या रुपान उपाय आसात.  केंद्रीय आगारांतल्यान दुकाना मेरेन  अन्नधान्याची वेळार आनी कार्यक्षम वितरणाची खात्री करपा खातीर येरादारी जाळें वाडोवप, डिलिव्हरी वाहनांचो आंकडो वाडोवप, येरादारीचेर नियंत्रण दवरपा खातीर जीपीएस ट्रॅकींग सारकिलें तंत्रज्ञान वापरप हांचो आस्पाव करूं येता.

घटमूट गुणवत्ता नियंत्रण यंत्रणा

पीडीएस वरवीं वितरीत केल्लीं अन्नधान्यां थारायिल्ल्या मानकांक पाळो दितात हाची खात्री करपा खातीर घटमूट गुणवत्ता नियंत्रण यंत्रणा चालीक लागूंक जाय.  अन्नधान्यांचो दर्जो आनी पोशण मोलाची नेमान चांचणी आनी तपासणी जावपाक जाय आनी घाळ पुरवणदारांचेर खर कारवाय जावपाक जाय. 

विक्रेत्यांच्यो समस्या समजून घेवप 

एफपीएस दुकानाचे मालक हें हे वितरण साखळींतलो सगळ्यांत म्हत्वाचो दुवो. तांच्योय कितल्योश्योच समस्या आसात. योग्य मोबदलो मेळप ना ही तातूंतली सगळ्यांत व्हडली समस्या. पीडीएस वेवस्थेंत गैरवेव्हार आसात आनी गैरवेव्हार नासतना पीडीएस विक्रेत्यांक सद्याच्या दर आनी मार्जिनान काम करपाक खूब कठीण जाता अशें निरिक्षण भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाचे आदले न्यायाधीश आनी पीडीएसाचेर केंद्रीय जागृताय समितीचे अध्यक्ष न्यायाधीश डी पी वाधवा हांणी 2012 वर्सा पणजे  पीडीएसच्या गिरायकांक त्रास दिवपी प्रस्नांचेर घेतिल्ले भौशीक सुनावणी वेळार केल्ले. पीडीएस दुकानदारांक पुरवण वळोवपाची “व्हडली प्रलोभन” आसा अशेंय तांणी नमूद केल्ले. हाली तेंपार अशा प्रस्नांचेर भौशीक सुनावणी घेतिल्ली म्हज्या तरी लक्षांत ना. जितली ह्या विशयाचेर भासाभास जातली, जितले प्रस्न मुखार येतले तितली यंत्रणा सादूर जातली आनी मेळटा तशी वागचे आदीं धा फावटी  विचार करतली.  

नागरिकाची जागृताय 

नागरिकाची  जागरूकताय ही लोकशायेंतल्या प्रत्येक यंत्रणेची रोदां  घुंवपाक लावपाची तांक आशिल्ले सगळ्यांत प्रभावी ऑयलिंग सिस्टम. खऱ्या लावार्थ्यांक तांच्या हक्कां विशीं, तक्रार निवारणा खातीर उपलब्ध आशिल्ल्या यंत्रणे विशीं शिक्षण दिवपा खातीर जागृताय मोहीम घडोवन हाडप गरजेचें. लावार्थ्यां कडल्यान कागाळी आनी प्रतिसाद बेगोबेग हाताळपा खातीर प्रतिसाद दिवपी  प्रभावी कागाळी निवारण पद्दत स्थापन जावपाक जाय. देखीक राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा पोर्टलाचेर https://nfsa.gov.in/public/frmRegisterPublicGrievance.aspx लावार्थी कागाळ करूं शकतात. 

एनजीओं कडेन भागिदारी

पीडीएसची अंमलबजावणी घटमूट करपा खातीर (एनजीओ) आनी समुदाय आदारीत संघटनां कडेन भागिदारी खूब फायद्याची थारूं शकता. ह्यो संघटना लावार्थ्यांची वळख, देखरेख, आनी जागृताय निर्माण करपाक मदत करूंक शकतात, तशेंच सरकार आनी लावार्थ्यां मदीं मध्यस्थ म्हणून काम करूंक शकतात. पूण ह्यो  बिगर सरकारी संघटणा वेंचून काडटा आसतना खाशेली मर्जी, राजकीय संलग्नताय बी पळोवन पक्षपात जावचो ना हाची काळजी मात घेवंक जाय.  नाजाल्यार मदत जावच्या वांट्याचे आनीक त्रास जाल्यार जावं येता. 

निरिक्षण आनी मुल्यमापन समित्यो

गोंयांतल्या पीडीएसाची परिणामकारकता मोलावपा खातीर निरिक्षण आनी मुल्यमापन समित्यो स्थापन करपाक जाय. नेमान मुल्यमापन केल्यार अडचणी वळखुपाक, प्रगती मेजपाक आनी वेवस्थेंत गरजेच्यो सुधारणा करपाक मदत जावंक शकता.

अशे उपाय चालीक लावून गोंयांतलो पीडीएस चड कार्यक्षम, पारदर्शक आनी जबाबदार जावंक शकता.  पूण हें जातलें जाल्यार सगळ्यांत म्हत्वाची आसा ती खर राजकी इत्साशक्त, ती आसल्यार सगलें शक्य नाजाल्यार आसाच येरे म्हज्या मागल्या!