भांगरभूंय | प्रतिनिधी
फाटले दोन म्हयने देवळाच्या म्हाजनांच्या हक्काचो वाद गाजत आसा. फाटल्या वर्सा ह्याच म्हयन्यांनी असोच वाद जाल्लो. पूण, हे खेपे वेंचणुको लागीं पावल्यात तेन्ना जाता तितलो हो वाद पेटत दवरपाचे यत्न जातले. दर एकल्याक देवळाची मालकी जाय. तेन्ना देवळां कोणा खातीर उबीं जातात, देवा खातीर की म्हाजनगिरी गाजोवपा खातीर? खंयच्याय विवेकबुद्द विचारवंता मुखार हो प्रस्न पयलो येता. जे भक्ती भावनेन आपल्या जिवितांतले प्रस्न सोडोवपाक आमी देवा मुखार हात जोडटात तोच देव आपल्याच मंदिराचो प्रस्न सोडोवपाक शकना. तशेंच समक्ष देवा मुखार वादावादी जातात. इतलेंच न्हय, आरे-तुरे जावन निमणें हातांच्या मुठींचेर येता. मोडतोड जाता. निमणें सरकारी यंत्रणेक हस्तक्षेप करचो पडलो. हे खातीर देव आनी देवळाचें पावित्र्य आमी नश्ट करतात, हाचेंच भान उरना. खुद्द देवा मुखार भाविकांची अशी बेशिस्त चलता तेन्ना देवाच्या अधिकारांक मान आसा काय ना? तशेंच सर्वशक्तिमान म्हणून देवा फाटलो समज उगड्यार पडटात. स्वभावीक देवाच्या अस्तित्वाचो प्रस्न उप्रासरता आनी नास्तिकवादाक बळगें मेळटा.
गोंय स्वतंत्र जातकच देवळां बांदपाची सर्त नेटान सुरू जाली. घुमटेंचीं देवळां जालीं. पोरनीं देवळां नवी जालीं, देंवचार देव जाले, स्वामी देव जाले. देवांच्यो मुर्ती, कळस भांगराचे जाले. देश दिसानदीस गरिबी रेशेच्या खाला वचत आसा. देव आनी देवळां गिरेस्त जायत आसात.
एका ल्हानश्या गावांत सात- आठ देवळां. ही भक्ती फाटली गिरेस्तकाय म्हणपाची काय एकविसाव्या शेंकड्यांतले मागासलेपण म्हणपाचें? तातूंतय उणें पडटा म्हणून सरकार देवळां बांदपाक आलाशिरो दिता. अयोध्येंतल्या रामलल्ला देवळा फाटलें देवपण कितलें, समाजकारण कितलें आनी राजकारण कितलें, हें आतां गुपीत उरूंक ना. समाजांत अतीभक्तीची नशा वाडत चल्ल्या आनी सरकार ताचो फायदो घेवपाक सोदता. धर्माच्या नांवान हो कलह पेटत दवरपाचो यत्न नेटान चलता. विवेकबुद्द वगडावन बशिल्ल्या समाजांतल्या कांय घटकांक हाची जाणवीकाय कोण करून दितलो?
तशें पळोवंक गेल्यार गोंयकारांक हो विशय नवो न्हय. अशे वाद खूब फावटीं जाल्यात. इतलेंच न्हय, तर गोंयच्या प्रसिद्ध देवळांत म्हाजनां मदीं, तशेंच म्हाजन आनी कुळावी अशें वाद मदीं मदीं पेट्टात. अजाप एकेच गजालीचें दिसता, व्हड श्रद्धेन लोक देवा मुखार मागणें घालतात. तोच देव आपल्या समस्यांचेर उपाय सोदपाक अपेसी कसो जाता? बारीक सारीक गजालीं खातीर देवभक्त देवळांत वचून ‘प्रसाद’ (कौल) लायतात वो अवसरा कडेन मागणें घालतात. ते भशेन देवळाचो म्हाजनाचो निर्णय देवाचेर कित्याक सोंपयनात? तशें केल्यार देवा वयले श्रद्धेचें मोल वाडटलें.
वयल्या घडणुकींतल्यात विवेकवादी आनी पुरोगामी लोकांच्या विचारां मुखार कांय प्रस्न उबे रावतात. प्रत्येकाच्या घरांत देव्हारो आसता. तशें आसूनय देवळांची गरज कित्याक पडटा जांवये? हाचेर विचार करुया. मुखेल करून देवूळ हें समाजीक केन्द्र आसा. मनशाच्या जिवितांत असंख्य समस्या उब्यो आसतात. अर्थीक आसूं, कुटूंबीक आसूं वो भलायकेच्यो आसूं. ते खातीर ताका सुरक्षीतताय जाय आसता. आपले प्रस्न सोडवपाक तो सामुहीक आलाशिरो सोदता. तशेंच मानसीक अवस्था शांत करपाक भजनांत वो नाटकांत मन रमयता. गांवच्या भायर गेल्ले लोक जात्रा, उत्सवा निमित्तान एकठांय येतात आनी गांवा कडलें नातें आनी अस्मिताय एका पिळगेतल्यांत दुसरे पिळगेकडे पावता.
पूण देवळां जर म्हाजनांची, तर देव कोणाचो? हो प्रस्न मुखार येता. धर्माचे शिकवणी प्रमाणें दैवत एकूच आसता. तरी एकाच देव- देवतेच्या नांवान गोंयांतच कितलींशींच देवळां आसात. देव सगल्यांचो एक आसलो तरी देवूळ कोणाचें, तशेंच खंयचे जातीचें, ते प्रमाणें देवा वयल्या भक्तीचे निकश थारतात. ह्या एकाच मुद्याचेर श्रद्धा, भावना, भक्ती ह्या दैवीक गुणां विशीं संभ्रम निर्माण जाता. आमचे ‘जागृत देवस्थान’, अश्या तरेच्यो जाहिराती पेपराचेर येवपाक लागल्यो, तेन्नाच देव- देवळांचे बाजारीकरण जावपाक लागलां, अशें समजून घेवचें.
तशेंच आयच्या काळांत श्रद्धे परस अहंकार व्हड जाला. तातूंतल्यान देव आनी देवळांचेर अधिकार गाजोवपाची वृत्ती वाडपाक लागल्या. भारतीय समाजांत ही नविदाद न्हय. देवळांचेर अधिकार दाखोवन सकयल्या जातींच्या लोकांक दाबून दवरपाचो यत्न युगांयुगांतल्यान चालू आसा.
फाटल्या 4- 5 दशकांत ‘देवळां खुली करात’ म्हणून चळवळ सुरू जाल्ली. स्वता म्हाजन म्हणून देवळां आनी येणावळीचेर हक्क दाखोवन कुळावी भाविकांचेर शेक दवरपाच्या आड ही चळवळ आशिल्ली. त्याच बरोबर कुळाव्यांक अभिषेकाचो हक्क दिवचो म्हणून मागणी आशिल्ली. पूण ही देवळां खाजगी आसात, असो युक्तिवाद करून कुळाव्यांची मागणी भायर मारली.
देवळां खाजगी म्हणून समजा मान्य केलें, मागीर देवाचे कुळावी हो हक्क कसो मेळ्ळो? दुसरें म्हणजे देवूळ खाजगी आसत, पूण देव खाजगी कसो आसूं शकता? विचार केल्यार, देव हे संकल्पनेच्या हें आड वता. जेन्ना अहंकार विचारांचेर राज्य करता, थंय देव आनी भक्ती ह्यो पवित्र भावना फांटी पडटात.
हेच प्रवृत्तींतल्यान कुळावी लोकांनी आपलीं देवळां बांदली. पूण परंपरेन आयिल्ले कुळदेवाचें भावनीक नातें कशें विसरतले? जातीय म्हाजनांचो शेक तसोच उरलो. भोवजनांक मनुवादी वेवस्थेंतल्यान भायर काडपाक देवळां मुक्ती चळवळीचो प्रामाणीक हेत आशिल्लो. हजारांनी वर्सां चलत आयिल्ल्या जातीवादी आनी देवा वयले (अंध) श्रद्धेच्या चेपणा खाला आशिल्ल्या समाजाक हे चळवळी फाटलें मोल समजलें ना. तांणी आपलीं वेगळीं देवळां बांदून मूळ प्रस्नाक वेगळें मोडण दिलें आनी म्हाजनी लोकांचे आयतेंच फावलें. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर म्हणटात. ‘संविधानांत दिल्ले सगले राजकी अधिकार आमी भोगतात. पूण समाजीक आनी अर्थीक नदरेंन मात प्रचंड विशमता दिसून येता.’ हे विशमतेंत देवळां खातीर भर पडटा. निमणें देव कोणाचो? ह्याची जाप सोदची पडटा.
विज्ञानदूत श्रीकांत शंभू नागवेंकार
9096512359
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
