जिवीत

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

शार्लट ब्रॉंटी (1816 – 1855) ही व्हिक्टोरियन काळांतली एक नामनेची लेखिका. तिका खूब उणें म्हणल्यार फकत 39 वर्सांचें आयुश्य लाबलें, पूण तिच्या साहित्याक आनी कवितांक साहित्य संवसारांत उपाट म्हत्व आनी प्रासंगीकताय आसा. बायल पात्रांचें चित्रण आनी वर्ग, लिंग, अस्मिताय ह्या समाजीक विशयांचेर संशोधन केल्ल्यान तिच्या वावराक नवी वाट दाखोवपी अशें मानतात. तिच्या एमिली आनी अॅनी ह्या भयणींनी लेगीत सोबीत कविता बरोवन नामना जोडल्या.
तेन्नाच्या समाजीक नेमांक तिणें आव्हान दिलें. जेन आयर, शर्ली, लुसी स्नो ह्या तिच्या बायल पात्रांनी आपल्या बायल लिंगाच्या अपेक्षां कडेन आडनदर करून आपल्या इत्सा आनी आकांक्षांक पाळो दिलो. तिच्या वावराक लागून नारीवादी साहित्याची वाट मेकळी जाली आनी बायलांक आपलो आवाज आनी अस्तित्व दाखोवपाक प्रोत्साहन मेळ्ळें. तिणें त्या वेळा वयल्या घुस्पागोंदळाच्या आनी अस्मिताय, नैतीकता ह्या सारक्या संकल्पनांक आव्हान दिलें. तिच्या साहित्यांत मनशाचे मानसीकतायेच्या भितरल्या कार्यपद्दतींचेर खोलायेन भर दिल्लो दिसता आनी तिच्या पात्रांचे संघर्श आनी जैत बारीकसाणीन आनी वास्तववादी रितीन चित्रीत केल्लें दिसता. तिची साहित्यीक प्रतिभा उंचेल्या पांवड्या वयली आनी इंग्लीश भाशेचेर तिचें प्रभुत्व आशिल्लें. तिच्या लेखनाचें खाशेलपण म्हणल्यार जिवी प्रतिमा, भावनीक तिव्रताय आनी मनशाच्या स्वभावाची खोलायेन समजणी. तिचें साहित्य आनी कविता आयज लेगीत प्रासंगीक आसा, कारण ती काळ आनी सुवात हांचे आड वचपी सार्वत्रीक विशय आनी अणभवांचेर बरयता.
शार्लट ब्रॉंटीच्या कवितांक तिच्या कादंबरीं इतली नामना नासली तरी तिचे कविता लेखनशैलीचें वेगळें खाशेलपण आसा. तिच्या कवितांनी चड करून एकसुरेपण आनी सैमाची सोबीतकाय हे विशय दिसतात, तशेंच भौतीक संवसाराचेर खोलायेन संवेदनशीलताय दिसता. चड करून सैमीक जगाचें जिवें तपशीलवार चित्रण तिच्या कवितांनी आसा. वनस्पत आनी मोनजात हांच्या वर्णनांचो उपेग ती वाचप्या भितर सुवातेची जाणविकाय आनी भावना जागोवचे पासत करता. देखीक, “द वुड” हे कवितेंत तिणें “घुस्पागोंदळाचीं झाडां” आशिल्ल्या दाट रानाचें वर्णन केलां जी सैमीक वातावरणाची एक बळिश्ट जाणविकाय निर्माण करता.
शार्लट ब्रॉंटीच्या कवितांतल्या प्रतिमांक लागून वाचप्याक एक गिरेस्त आनी विसर्जनशील संवेदनात्मक अणभव येता. भोंवतणच्या आवाजांक, वासांक आनी रंगांच्या पोतांक उक्ताडार हाडपाक ती खाशेले भाशेचो वापर करता. “द ब्लूबेल” कवितेंत, तिणें झाडां मदल्यान वाऱ्याचो आवाज, ब्लूबेलांचो वास आनी रानाचो भाव हांचें वर्णन केलां. ही कविता सैमीक जगाच्या सोबीतकायेचो उत्सव. तातूंत ब्लूबेलांनी भरिल्ल्या रानांतल्यान भोंवपाचो संवेदी अणभव आनी सैम आमकां कशे तरेन उर्बा आनी प्रेरणा दिवंक शकता हाचेर भाश्य केलां.
तिची कविता चड करून भायल्या जगाचेर केंद्रीत आसली तरी तिच्या पात्रांच्या भितरल्या तासांचेर ती खोलायेन नदर घालता. तिच्या कवितांनी चड करून पात्रांच्या मनांतल्या भितरल्या परिदृश्याची जाणविकाय सांपडटा. देखीक, तिच्या “मेमेंटोस” कवितेंत, तिणें ” गुप्त ड्रॉअर” चें वर्णन केलां, जंय नायक आपलो खजिनो दवरता. ही कविता म्हणल्यार स्मृती आनी आमी भूतकाळ सांबाळपाक वापरतात त्या वस्तूंचेर ध्यान. अंतर्निरिक्षणात्मक स्वर आनी नायकाच्या भितरल्या परिदृश्याचो सोद हे तिचे हेर उल्लेख करपा सारके घटक. “गिल्बर्ट” ही कविता मोग आनी तातूंतल्यान जाल्लें लुकसाण हांचेर मार्मीक चिंतन. मोग्याच्या मरणा उपरांत दुख्खाच्या काळांत नायिकेच्यो भावना आनी यादी तिका कशे तरेन तिगोवन दवरतात हाचो हे कवितेंत अभ्यास केला. शार्लट ब्रॉंटीच्या साहित्यकृतींचें खूब विमर्शीक विश्लेशण आनी तांचो अर्थ लावपाचो यत्न जाला. बायल पात्रांचें बारीकसाणीन केल्लें चित्रण आनी तें त्या काळांतल्या समाजीक संदर्भा कडेन कशें संबंदीत आसा हाचो अनेक समिक्षकांनी अभ्यास केला. कांय साहित्य समिक्षकांनी शार्लट ब्रॉंटीच्या वावराचें मनोविश्लेशणात्मक सिद्धांताच्या भिंगांतल्यान विश्लेशण करून तिच्या पात्रांचे मानसीक आदार आनी तांची प्रेरणा सोदून काडल्या. देखीक – कांय जाणांनी जेन आयर हे कादंबरींतल्यान दडपशाय, आघात आनी इत्सा ह्या विशयांचेर संशोधन केलां. हालींच्या काळांतल्या साहित्य समिक्षेंत साम्राज्यवाद, वंश आनी संस्कृतीक अस्मिताय ह्या प्रस्नां कडेन कशे तरेन ती पळयता हाचो अभ्यास जाला. कांय साहित्य समिक्षकांनी शार्लट ब्रॉंटी हिणें वापरिल्ल्या प्रतीकवाद, प्रतिमा, कथन रचणूक ह्या साहित्यीक तंत्रांचेर लक्ष केंद्रीत केलां.
तिची “जिवीत” ही कविता अस्तित्वाच्या घुस्पागोंदळाचेर, तशेंच दुख्ख आनी संकश्टां मुखार अर्थ सोदपाच्या संघर्शाचेर मार्मीक चिंतन, अस्तित्ववादी विशयांचे सोद आनी प्रतिमाचित्रणाचो उमळशीक करपी वापर हाका लागून उल्लेखनीय आसा. सुरवातीच्या कांय ओळीं उपरांत कविता चड अंतर्निरिक्षणात्मक मोडण घेता. पुराय कवितेंत शार्लट ब्रॉंटीन मनशाच्या अणभवाचें खाशेलपण आशिल्लो संघर्श आनी संकश्टाची भावना सांगपाक उमळशीक वाडोवपी प्रतिमा वापरल्यात. देखीक, “केन्नाय मरण पावल घालता”, “आनी आमच्या आवडीच्यांक पयस व्हरता,” हातूंतल्यान भावनीक तिव्रताय आनी अस्तित्ववादी आकांताची भावना निर्माण जाता. जिणेचो अर्थ आनी उद्देश सोदप हो हे कवितेचो एक मुखेल विशय. अर्थ सोदपाचें कठीणपण कवी मान्य करता. पूण “लवचीक आशा परत फुलारून येता” अशें जाहीर केल्ल्यान पारलौकीकताय आनी रुपांतराची शक्यताय आसा, अशेंय हे कवितेंतल्यान दिसता. ही कविता मनशाच्या अणभवाचेर एक बळिश्ट ध्यान. संकश्ट, संघर्श आनी अर्थसोद ह्या विशयांचेर बारीकसाणीन केल्लो नियाळ.

शाजिवीत
जिवीत, विस्वास दवर, सपन न्हय
तपस्वी म्हणटात तितलें काळखें;
चडसो सकाळीं पडपी थोडो पावस
दिता सुखद दिसाचो अदमास.
केन्ना केन्ना आसतात कुपां काळीं,
पूण तीं कांय खिणांचींच सगळीं;
पावसाच्या शिंवरान जर फुलयले गुलाबांक
ताच्या पडपाचें दुख्ख कित्याक?
वेगान, उमेदीन,
परजळीत वरां वतात उडून,
उपकारान, उमेदीन,
आस्वाद घेवचो वतना तीं उडून!
केन्नाय मरण पावल घालता
आनी आमच्या आवडीच्यांक पयस व्हरता
तरी कितें जाता?
आशेचेर जैत मेळोवन दुख्ख जिखता
अशें दिसता
तरी कितें जाता?
लवचीक आशा परत फुलारून येता,
पडली सकयल तरी ती अपराजित आसता;
अजूनय तिचीं भांगराचीं पांखां उफेतात,
अजुनूय बळिश्टपणान आदार
आमकां दितात.
खंबीरपणान, निर्भयपणान,
कसवटेचो दीस सोंसता.
वैभवान, जैतिवंतपणान,
धिरान ती निरशेवणी थांबवंक शकता!

शैलेंद्र मेहता
98206 54233