अलबेला मस्ताना : मास्टर भगवान

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

सिनेमाच्या इतिहासांत यादीन उरपा सारके कांय कलाकार जावन गेले, तातूंतले एक भगवान दादा. ‘शोला जो भडके, दिल मेरा धडके’ हें ‘अलबेला’ सिनेमांतलें गीत आयकतकूच आयज लेगीत पांय थिरकतात. लोक जाका ‘अलबेला मस्ताना’ नांवान वळखताले, तो ‘अलबेला’ चो नायक मास्टर भगवान हो सिनेमांतलो पयलो ‘डान्सींग स्टार’. दादाचो जल्म 1 ऑगस्ट 1913 दिसा महाराष्ट्रांतल्या अमरावतींत जाल्लो. ताचें पुराय नांव भगवान आबाजी पालव. बापूय मुंबयतले कापड गिरणींतलो कामगार. दादर चाळींत रावतालो. अर्थीक परिस्थिती बिकट. दादान यत्ता चवथेंत शिक्षण सोडलें आनी मानायपण करुंक लागलो. भुरगेपणा सावन ताका अभिनय, नाच आनी सिनेमा पळोवपाची आवड. हे आवडीचें केन्ना वेसनात रुपांतर जालें तें ताकाच कळुंक ना. तो सिनेमांत वचपाचीं सपनां पळोवंक लागलो. 

त्या तेंपार मूकपट तयार जाताले. दादाक मुकपटांत अभिनेतो आनी सहाय्यक म्हणून काम करपाची संद मेळ्ळी. दादाक कुस्तीची खूब आवड. तो स्वता कुस्ती खेळटालो. ह्या छंदाक लागून ताका पयलेच खेपे ‘क्रिमिनल’ मुकपटांत अभिनय करपाची संद मेळ्ळी. 1930 वर्सा ‘बेवफा आशिक’ ह्या मुकपटांत विनोदी कलाकार म्हणून दादाक पयलो ब्रेक मेळ्ळो. तागेलो पयलो बोलपट 1934 वर्सा प्रदर्शित ‘हिम्मत-ए-मर्दा’. त्या काळांतली नामनेची  अभिनेत्री ललिता पवार ताचे वांगडा नायिका आशिल्ली. ह्या फिल्मांत दादाक ललिता पवाराच्या पोल्यार थापट मारपाचें दृश्य आशिल्लें. तें करतना दादान तिका इतलें नेटान थापट मारलें की ती जमनीर पडली. उपरांत ललिता हॉस्पिटलांत दोन दीस कोमांत उरली. तिका तोंडाची आर जाली. दादा ह्या अपघाताचो जिवीतभर पश्चाताप करतालो. ‘बेवफा आशिक’ तले भुमिकेक लागून लोक भगवान दादाक वळखूंक लागले.

 एका वर्सा उपरांत ‘जनता जिगर’ ह्या चित्रपटांत दादाक मुखेल विनोदी अभिनेत्याचो रोल मेळ्ळो. तागेली ‘सामान्य मनशाचो नायक’ म्हणून नामना जाली. सादेच पूण  विनोदी शैलींत प्रभावी संवाद उलोवपाचे पद्धतीक लागून ताणें रसिकांचे काळजांत घर केल्लें. ‘चोरी चोरी’ आनी ‘झनक झनक पायल बाजे’ ह्या सिनेमांतल्यो दादान केल्ल्यो भुमिका लोकप्रीय जाल्यो. हिंदी सिनेमाच्या मळार मास्टर भगवान हाचे कर्तुत्व  व्हड आसा. 65 वर्सां तो सिने मायानगरी मुंबयंत आशिल्लो.

भगवान दादा हो पयलो अॅक्शन हिरोय आशिल्लो. ताणेंच चित्रपटांतले मारामारीच्या दृश्यांक सुरूवात केल्ली. तो हॉलीवूड अभिनेतो डग्लस फेयरबँक्स हाचो फॅन. ताचे कडल्यान प्रेरणा घेवन दादा सगले स्टंट डमी कलाकार घेनासतना स्वता करतालो. ताका लागून ताचे स्टंट सामके खरे दिसताले. ह्याच कारणाक लागून अभिनेतो राज कपूर ताका ‘देसी डग्लस’ म्हणटालो. अभिनया वांगडाच दादा फिल्म निर्मणी करपाक शिकलो. तो खूब उण्या बजेटाचे स्टंट फिल्म करतालो. ताणें  स्वता अभिनय, दिग्दर्शन केल्ले सिनेमा कामगार लोकांक खूब आवडटाले. ‘भेदी बंगला’ नांवाचो भारताचो पयलो भिरांकूळ चित्रपट दादान तयार केलो. ह्या सिनेमा उपरांत ताची राज कपूरा कडेन इश्टागत जाली. राज कपूरान ताका समाजीक कथानक आशिल्ले सिनेमा करचे असो सल्लो दिलो. उपरांत दादान गीता बालीक नायिका घेवन ‘अलबेला’ तयार केलो. 1951 वर्सा प्रदर्शीत जालो ‘अलबेला’ सुपरडुपर हिट थारलो. तांतूंतली पदां, खास करून दादाचे नाचपाचे शैलीक लागून सिनेमान सनसनाटी निर्माण केली. भगवान दादाक रातयां लोकप्रीयता मेळ्ळी. ह्या सिनेमांतलें ‘भोली सूरत दिल के खोटे’हें गीत लोकप्रीय जालें. 

दादालें एकाच सुवातेर, मंद तालाचेर अधिक त्रास घेनासतना  एक पाय फुडें घालपाची सोबीत स्टेप, मुखामळार प्रकट केल्या रेखीव हावभावांक आनी गीतांतल्या मार्मिक उतरांक लागून प्रेक्षकांनी हें गीत माथ्यार घेतलें. दादालो नाच ‘प्लस पॉयंट’ आशिल्लो. नाचतना भुजां अचळय वयर काडपाची तागेली शैली लोकप्रीय जाल्ली. आयज लेगीत दादाचे नाचपाचे शैलीचे लाखांनी चाहते आसात.  नृत्य दिग्दर्शक ताका ‘भगवान दादा मूव्स’ म्हणटात. अमिताभ बच्चन, गोविंदा, मिथुन ह्या सारक्या नटांनी भगवान दादा कडल्यान नाचाची प्रेरणा घेतल्या. ताणें स्वता ऋषी कपूराक तागेल्या नाचाची खाशेली शैली शिकयिल्ली. 

दादान इश्टां कडल्यान रीण घेवन ‘अलबेला’ तयार केल्लो. दादाक भरपूर अर्थीक लाव जालो. दादरांतले चाळींतल्यान भायर सरून तो चेंबूर वाठारांत कुटुंबा सयत 25 कुडींच्या बंगल्यात रावपाक गेलो. दर दिसा वापरपाक सात गाडयो  घेतल्यो. ताची जीण अचकीत बदल्ली. चेंबूरांतच ताणें ‘आशा’ नांवाचो स्वताचो फिल्म स्टुडिओ सुरू केलो. 1941 वर्सा दादान ‘मोहिनी’ हो तमिळ चित्रपट दिग्दर्शीत केलो. हो पयलो भारतीय चित्रपट जातूंत मुखेल भुमिकेंत मनीस न्हय तर चंदू नांवाचो हती आशिल्लो. जाल्यार नायिका श्रीलंकेची अभिनेत्री के. थवमनी देवी. ह्या सिनेमा उपरांत थवमनी देवीची चित्रपट कारकीर्द व्हड उंचायेचेर पावली.

भगवान दादा विशीं अशेंय म्हणटात, की ‘अलबेला’ चित्रपटांत ताका एका दृश्यांत पयशांचो पावस दाखोवचो आशिल्लो. देखून ताचे खातीर ताणें  खऱ्यो नोटी वापरल्यो. इतलेंच न्हय, ‘शोला जो भडके’ ह्या गीताचें चित्रीकरण करतना ताका अतिरिक्त नर्तक मेळूंक नाशिल्ले. तेन्ना मारामारीचें दृश्य करपाक आयिल्ल्यांक ताणें नाचपाक लावन चित्रण पुराय केलें.

भगवान दादा दयाळ मनीस. 1947 त भारत आनी पाकिस्तानाची फाळणी जाली तेन्ना देशभर हिंदू- मुसलमान दंगली सुरू जाल्ल्यो. हे गंभीर परिस्थितींत दादान मुस्लिम कलाकारांक आलाशिरो दिल्लो. सिनेमाच्या विसंगत जगांत तो येसाचे उंचेले तेंगशेर पाविल्लो. कलाकारांल्या वाट्याक  चढ -उतार येतात. जायते जाण  निरशेतात. कांय जाण जीव वगडायतात. पूण थोडे पराभव जावनूय परतून नवे उमेदीन नव्या डावाक सुरवात करतात. मास्टर भगवानाचें जिवीत लेगित चड- उतारां परस वेगळें नाशिल्लें. संघर्शांतल्यान येस मेळयिल्ल्या ह्या कलाकाराची काणी दरेकल्यान प्रेरणा घेवपा सारकी. ताच्या वावराक लागून भारतीय सिनेमाक नवी दिका मेळ्ळी. 

दादाचो जल्म मराठी घराण्यांत जालो. पूण खंयच्याच मराठी फिल्मांत ताणें केन्नाच काम केलें ना. हाचें कारण ते मुळांत मराठी नाशिल्ले, अशें कांय जाणकारांचें मत. ताचें घराणें सिंधी  आशिल्लें आनी एका काळांत ताचे पूर्वज कामाच्या सोदांत सिंधांतल्यान महाराष्ट्रांत आयिल्ले. दादाक चित्रपटांत नांव मेळपाक लागलें तो काळ बंगाली कलाकारांच्या अस्ताचो आनी पंजाबी कलाकारांच्या उदयाचो आशिल्लो. एका मुंबयकारान इतलें व्हडलें नांव जोडटकूच जायते जाण अजापित जाल्ले. ‘अलबेला’च्या येसा उपरांत दादाचो आत्मविस्वास खूब वाडिल्लो. ताणें ‘झमेला’ आनी ‘लबेला’ नांवाचे आनीक दोन चित्रपट तयार केले. पूण ते फ्लॉप जाल्ल्यान  ताचें खूब लुकसाण जालें. पूण येशस्वी भगवान दादाक परतून जमनीर हाडपी फिल्माचें नांव ‘हंसते रहना’ आशिल्लें. ह्या सिनेमांत दादान दादामुनी म्हणल्यार अशोक कुमार हांकां मुखेल भुमिकेंत घेतिल्लो. सगळें  भांडवल गुंतोवन हो सिनेमा तयार करपाचो बेत केल्लो. बायलेच्यो वस्ती पसून विकल्यो. पूण हो सिनेमा पुराय जावंक शकलो ना. अशें म्हणटात, दादाची अर्थीक स्थिती इबाडली. ताणें सगळें विकून परतून दादरांतले चाळींत रावपाक सुरवात केली. 

फिल्म मळार दादान जायत्या जाणांक ब्रेक दिलो. तातूंतलो  संगीतकार सी रामचंद्र, दादाचो बरो इश्ट आशिल्लो. दादा वरवीं सुरवात मेळयल्या उपरांत रामचंद्रान शंबरां परस चड चित्रपटांचें संगीत रचलें. दादान व्हड गीतकार आनंद बक्षीकूय पयली संद दिल्ली. हेमंत कुमाराले कारकिर्दींतलो पयलो ‘नागिन’ सिनेमा दादाक लागून तांकां मेळ्ळो.

दादा चाळींत रावपाक परत आयलो तेन्ना चवथी वेळार विसर्जन मिरवणुको तागेली चाळ लालूभाई हवेली मुखार रावताल्यो आनी ताचें सुपरहिट गीत ‘भोली सूरत दिल के खोटे’ वाजयताल्यो. भायर येवन आपलो नाच दाखोवचो अशी विनवणी लोक करताले. दादाय आपले सिग्नेचर शैलींत नाचतालो. निमाण्या दिसांनी तो खूब अडचणींत पडिल्लो. भगवान दादा वायट काळांतल्यान वतालो तेन्ना ताच्या फाटल्यान एका काळार भोंवपी सगळे इश्ट ताका सोडून गेल्ले. कांय जाणांनी ताचे कडल्यान रीण घेवन ते परत केलें ना. दादाक जिणेच्या निमाण्या कांय वर्सांत खूब त्रास सोंसचे पडले. जायते फावटीं तो न्हावपाचे सुवातेर निसरून पडून  जखमी जाल्लो. तेन्ना ताचे वांगडा धूव आनी पूत रावताले. पूत चित्रपट उद्देगांत सहाय्यक कॅमेरामन म्हणून काम करतालो. 

भारतीय सिनेमांतले नाच शैलीक नवे उंचायेर व्हरपी प्रेक्षकांच्या काळजाचेर राज्य केल्ले मास्टर भगवान दादान  पिरायेच्या 88 व्या वर्सा 4 फेब्रुवारी 2002 दिसा काळजाच्या आताकान निमाणो स्वास घेतलो. 

2016 वर्सा भगवान दादाच्या जिविताचेर ‘एक अलबेला’ नांवाचो सिनेमा काडिल्लो. भगवान दादा संवसार सोडून गेल्ल्यार जायतीं वर्सां जालीं. पूण, आयज लेगीत ताचे नाचाचे पद्दतीन लोक प्रभावित जातात… घडये, सदांच जातले.

——————————-

सुदिन वि. कुर्डीकार