खरो धर्म

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

भावंडांनो,
ह्या संवसारांत मनीसपणाचो धर्म हो सगळ्यांत व्हड आनी खरो धर्म, हें तुमीं जाणातूच. एक मनीस आपणाचेर माया मोग करता तसोच ताणें दुसऱ्याचेरय नेमान करचो, ही शिकवण आमकां आमच्या इतिहासांतल्यान मेळत आसा. संत, म्हान विभुतीनीं स्वता तशी वागणूक दवरूनच, आमकां ती शिकवण दिल्या आनी ती आचरणांत हाडल्यार भोंवतणी सगळें बरेंच दिसतलें, आमच्या जिविताक उजू मार्ग मेळटलो. मनीसपणाच्या धर्माची अशीच एक बरी शिकवण दितली काणी तुमकां सांगतां.
काणी आसा गौतम बुद्धाची. भावंडांनो, गौतम बुद्ध लोकांक उपदेस करीत गांवागांवानी भोंवत आसतालो. असोच धर्माचो प्रसार करीत आसतना तो एका गांवांत पावलो. थंयचे चडशे लोक वेसनी आनी झगडेकार आशिल्ले. पावला कणकणीं म्हण्टात तशी सोऱ्याचीं दुकानां, जुगाराचे अड्डे आशिल्ले. त्या गांवांत पावतकच, एके सुवातेर बुद्धानीं उपदेस दिवपाक सुरवात केल्ली. लोक बरेच जमिल्ले. बुद्धानीं उलोवपाक सुरवात केली. भावंडांनो, “केन्नाच वायटाक वायटान जाप दिवं नाकात. कोणूय दुश्टपणान वागलो, जाल्यार ताचे कडेन बरेच वागात. कारण चिखलांत केन्ना चिखल धुवन वचना. कोणूय तुमचे कडेन वायट वागलो जाल्यार ताचे कडेन तुमी बरेच तरेन वागात. ताचो आदर राखपाचो यत्न करात म्हणटकच तो मनीस आपूणच सुदारतलो.” गौतम बुद्धालीं उतरां आयकून लोकां मदल्या एकल्या मवाली मनशान बुद्धाक परती जाप केली. ताणे म्हळें, “आरे पाखंड्या, तूं हांगासर कित्याक आयला? आमकां तुजीं हीं शाणपणां आयकुवपाची नात. तूं वच हांगासल्ल्यान. “
बुद्धान ताका विचारलें, “तुमकां आनीक कितें सांगपाचें आसा?” बुद्धालो प्रस्न आयकून तो मनीस बुद्धाचेर थुंकलो. बुद्धान कांयच म्हणनासतना खांद्यावेल्या लुगटान आंगावयली थुंकी पुसली आनी परतून विचारलें, “आनीक कितें सांगपाचें आसा तुमकां?” त्या मवाल्याची बुद्धा विशींची तिडक, दुस्वास अजून पयस जावंक नाशिल्ली. ताणें उरफाटें बुद्धाक तरेकवार गाळयो संवपाक सुरवात केली. थंयचे लोक वेसनी, वायट वर्तनाचे आसून लेगीत त्या मवाल्याच्यो गाळी तांचे कडेन आयकूंक जायना जाल्यो. कांय जाणानीं कान बंद केले. इतल्यांत एका मनशान त्या मवाल्या आड उलोवपाक सुरवात केली.
“आरे भावानो, तुमी कितें पळयतात, कितें आयकतात? तो आमच्या गांवांत आयिल्ल्याक गाळी संवता, वायट उतरां दिता ते समा न्हय. ताचें तोंड बंद करात, ना जाल्यार ताका मारून हांगाच्यान धांवडावन घालात.” त्या सज्जन मनशाचे सांगणेन कांय लोक त्या मवाल्याक मारपाक धांवले. तें पळोवन बुद्धान तांकां आडायलें तांकां म्हळें, “भावानो हे पळयात, ताका मारू नाकात. ताका त्रास करूं नाकात. हें पळयात भावांनों, कोणेय तुमकां वायट उतरां उलयलीं जाल्यार ताका परती जाप दिवं नाकात.” अशें सांगून बुद्ध त्या मवाल्यासरी गेलो. मवाली मनीस दोळे मोट्टे करून तिडकीन बुद्धाक पळयतालो. पुणून बुद्धान ताका थंडसाणीन शांत चित्तान म्हळें, “भावा हांवें तुजें म्हणणें आयकलां. आतां म्हाका तुका कितें तरी सांगपाचें आसा. आयकता तूं? आयक. अशें समजा तुजेलागीं एक भाकरी आसा आनी तुका ती भाकरी म्हाका दिवपाची इत्सा जाल्या. तूं म्हाका ती दिवंक सोदता, दिता पुणून हांव ती घेना. म्हाका सांग हांवें घेतलीना जाल्यार ती भाकरी कोणा कडेन उरतली?”
त्या मवाल्यान जाप दिली, “तातूंत कितें खास आसा? तुवें घेतलिना जाल्यार म्हजेच कडेन उरतली भाकरी.”
बुद्धान म्हळें, “हय मूं? हांवें घेतली ना जाल्यार तुजेच कडेन उरतली मूं ती भाकरी ? सारके तुजें. सत उलयलो तूं आतां म्हाका एक गजाल सांग. तुवें म्हाका खुबशीं वायट उतरां दिलीं. हांवे ती घेवंकच ना. म्हणटकच कोणाकडेन उरली तीं? तुजे कडेन मूं? म्हणटकच त्रास कोणांक जातलो? म्हाका जावचो ना. तुकाच जातलो. तुजे मनांत म्हाका आनीक वायट उतरां दिवपाचीं आसत जाल्यार मुजरत दी. म्हाका कांयच जावचें ना. कारण हांव ती घेवचोच ना.” बुद्धालीं उतरां आयकून तो मनीस कितलो तरी वेळ थंयच बसून रावलो. बुद्धालो उपदेस सोंपतकच सगळे आपापल्या घरा गेले. बुद्धय आपल्या राबित्याचेर गेलो.
दुसऱ्या दिसा बुद्ध त्याच गांवांतल्या एका देवळांत प्रवचना खातीर गेल्लो. देवळांत जमिल्ल्या लोकांक उपदेस करपाक बुद्धान सुरवात केली. तेच वेळार आदल्या दिसाचो तो मवाली धावत आयलो आनी ताणे बुद्धाचे पांय धरले आनी म्हळें, “हे म्हात्म्या काल नकळटां हांवें तुजो अपमान केलो. म्हाका माफ कर. चुकलों हांव.” ताका पांयार पडिल्लो तें पळोवन बुद्धान ताका भुजांक धरून उबो केलो. आनी समजिकायेन ताका म्हळें, “आरे भावा, तूं आजूनय कालचेंच घेवन बसला. कालचें सगळें विसर. माया-मेग हो आपणें दिवचो आनी घेवचो. भावा तोच खरो धर्म.” बुद्धालीं उतरां आयकून आनी आपणाचेर तिडक उक्तायनासतना आपणाक माफ केलो देखून त्या मनशान परतून एकदां बुद्धाचे पांय धरले. ताची माफी मागली आनी शांत बसून बुद्धाल्या उपदेसाचीं उतरां आयकत रावलो.

उल्हासभाई