भांगरभूंय | प्रतिनिधी
फादर लिनु द सा हांच्या 1986 वर्सा उजवाडाक आयिल्ल्या देवनागरी आनी रोमी लिपयेंतल्या ‘आडांबे’ ह्या कवितांचो झेल्याची वळख करून दितना, तातूंतल्या संदेश दिवपी कांय कवितांचे लेखकान थोडक्यांत विश्लेशण केलां आनी ‘आडांबे’ हें प्रतिक अशें धरून येवजल्ले विचार आमचे मुखार दवरल्यात. ‘ता ता तिंगण’ ह्या संपादक संतोष कुमार गुळवडी’ हांणी संकलीत केल्ल्या लोकवेदांत सांपडपी भुरग्यां कडेन संबंधीत गितांचो आस्पाव आसा. दक्षीण कन्नडांतल्या चित्रापूर वांठारांत थंयच्या सारस्वत आनी गौड सारस्वत ह्या दोनूय समाजांत आयज मेरेन चलत आयिल्ली आनी तिगोवन दवरिल्ली हीं पदां आमकां एका गिरेस्त दायजाचें दर्शन घडयतात. कोंकणी जानपद तिगोवन दवरपाच्या वावराची लेखकान ‘ता ता तिंगण – परंपरागत बाळालीं जानपदां…’ अश्या माथाळ्या खाला तोखणाय केल्या. उपहासात्मक विचारसरणीचो ‘निबंदकार : पाद्री जुझे डायस’ ह्या लेखांत गोंयच्या फुडारा कडेन संबंदीत लेखांची दखल घेतना तांचे निबंध मर्मभेदी आनी उपहासात्मक आसात पूण तातूंत गोंयचो कळवळो आसा हें दाखोवन दिता. गोंयच्या जमनीचे प्रश्न, गोंयचे अस्मितायेचो हुस्को, परदेसांत वचपी गोंयकार आनी गोंयात भरील्ले परकी लोक अश्या गोंया मुखार आशिल्ल्या ज्वलंत प्रश्नाचो पाद्री डायसांनी कसो वेध घेतला तें लेखकान स्पष्ट केलां.
प्रकाश उर्फ राधाकृष्ण श्रीधर आचार्य हांच्या ‘लामणदिवो’ कविता झेल्यांत बायलेचीं जीं वेगवेगळी रुपां कवीन पितारल्यांत तांचे दर्शन, ‘स्त्रिये तुका वंदन त्रिवार…’ ह्या काव्यात्म शिर्षका खाला केलां. नैतीक मुल्ल्यांनी जीण रंगोवपी हो लेख पाद्री युजेबियो गोमीस हांच्या ‘जिविताचे रंग’ ह्या पुस्तकाचेर भाश्य करता.
आमच्या म्हापुरसांनी आपली पुराय जीण नैतीक बळांचेर सारली. पूण आयज आमी आमची अंतरात्मेचो आवाज ना आयकता, फकत भौतीक सुविधांचेर ध्यान दितात. तेन्ना लेखक युजेबियो गोमीसाचें पुस्तक हातांत घेवचें पडटा. तातूंतल्यान मनशाची जीण शिस्तीन कशीं सारूं येता, हाचें मार्दर्शन जाता अशें सांगून लेखक गोमिसबाबान धर्मीक, समाजीक, संस्कृतीक, देसभक्ती ह्या प्रस्नांचेर खोलायेन उकतायल्ल्या विचारांचो उल्लेख केला.
‘अशे घडले, डॉ. अब्दुल कलाम’ ह्या डॉ. वामन नायक हांणी अणकारीत केल्ल्या पुस्तकाची वळख घडयतना भारताच्या ह्या मिसायल मेनाचें जिवित दर्शन आनी तांच्या कांय मोलादीक विचारांचो नजराणो आमचे मुखार हाडला.‘एक्शन ईन गोवा’ ह्या डॉ. राम मनोहर लोहिया हांणी बरयल्ल्या आनी दामोदर घाणेकार हांणी कोंकणीत अणकारीत केल्ल्या पुस्तकांत डॉ लोहिया वांगडाच, महात्मा गांधीजी आनी डॉ. ज्युलियांव मिनेझीस हांचीं गोंया संबंदीत म्हत्वांचीं भाशणां, पत्रां आनी प्रत्यक्ष वृत्तांचें भांडार मेळटा अशें सांगून ज्या मुद्द्यांचेर गोंयची चळवळ लोहियांनी गोंया भायर चलयली. त्या मुद्ध्यांचेर उजवाड घालता. उमेश मनोहर सरदेसाय हांच्या ‘चानये चानये गोड कर’, ‘हुंदीर बाबूले ’ ह्या बालगितांच्या पुस्तकांची वळख करतना तातूंतली गितां फकत बडबड गितांच उरूंक नासतना, तांतूतल्यान मनशांनी मनश्यां खातीर वावुरचे, तेन्नाच मनशाची जीण कितली सुंदर जावं येता, असो संदेश कवी उमेश दिता अशें सांगून दरेका देसाचो फुडार हो तांच्या भुरग्यांचेर निर्भर आसता. भुरगे हे देशाचे फुडाराचे निर्माते जावन आसात अशें भाश्य करता.
‘कोंकणी बागेंतलें परमळींत फूल- पाद्री फ्रेडी’ ह्या मान्युअल गोम्स हांणी बरयल्ल्या पुस्तकांतल्यान नीज गोंयकार पाद्री फ्रेडीच्या वेगवेगळ्या तासांचेर कसो उजवाड घातला, ताची म्हायती आमकां लेखक दिता. ‘रत्नांचीं धारा म्हळ्यार वसुंधरा’ ह्या सुनील पालकार हांच्या ‘वसुंधरा’ कविता झेल्याची वळख करून दितना, सहजपणान, सोप्या उतरांनी हो कवी आपली कविता वाचप्यांच्या काळजांत कशी पावयता ताचें विवेचन लेखकान केलां.
‘म्हाका जियेवंक दी ही आत्मकथा काय आपजीण निबंध प्रकार ?’ ह्या लेखांत पाद्री जुझे सिल्वेरा हांच्या ‘म्हाका जियेवंक दी’ पुस्तकांतल्यान आमच्या मुखार हाडिल्ले आत्मकथांनात्मक उत्कृश्ट निबंध म्हणल्यार अव्यक्त वस्तूच्या उमाळ्यांचो ताळो जावन पाद्री जुजेबाबान हुस्क्यान मांडलेले आपले विचार अशें भाश्य करतात. ‘तमसो मा ज्योतिर्गमय: मेणवाती’ ह्या लेखांत विन्सी क्वाद्रुस, हांणी ‘मेणवात’ हें प्रतिक दोळ्यांमुकार दवरून मुक्तछंदांत रचलेल्या कांय कवितांचें धांवते रसग्रहण केलां.
‘हिंद स्वराज्य वा भारतीय प्रशासन’ ह्या नांवान महात्मा गांधीजीनी बरयल्ल्या पुस्तकाचो, उदय देशप्रभू हांणी केल्ल्या कोंकणी अणकारांत आमकां स्वातंत्र्यपूर्व काळांत देशाच्या फुडाराचे नदरेन केल्ले मार्गदर्शन करपी विचार आनी तांचे म्हत्व हाचे कडेन लेखक वाचप्यांचे लक्ष ओडटा. ‘कर्तृत्वी फुडाऱ्यांची चरित्रां’ भुरग्यां खातीर देखदेणी थरतात. ‘निर्माल्य ’ पुस्तकांतलो असोच लेख ‘ तत्वनिश्ट सेवक ’ ह्या अभयकुमार वेलींगकार, हांणी बरयिल्ल्या पुस्तकाचेर उजवाड घालता. भुरग्यां खातीर अशीं जायतीं चरित्रां उजवाडावप हें आपलें कर्तव्य अशें मानपी अभयकुमार बाबान 36 पानांच्या ह्या पुस्तकांत ‘डॉ. व्दारकानाथ कोटणीस’, ‘दो. फ्रांसिश्कु लुर्इस गोमीश’, ‘मिनेझीस ब्रागांझ’, ‘वुल्फ टोन’, अश्या म्हान फुडा-यांच्या जिवितांचे आमकां दर्शन घडयता अशें लेखक म्हणटा. तशेंच निमाणें ‘ म्हजें गोंय…म्हजे विचार, मनाक स्पर्श ’ करपी चिंतनात्मक लेखांचे पुस्तक तोमाझिन कार्दोज हांणी बरयलां. तातूंत कांय वेंचीक लेखांचेर सुंदर समिक्षा वाचूंक मेळटा.
तशेंच ‘कातर रे भाजी’, ‘आबे फारीया’ (कादंबरी) – उदय बाब भेंब्रे हांच्या कादंबरीची वळख विशालान ‘भुलविद्येतल्या सुचोवण्यांचो जनक – आबे फारिया’, अश्या माथाळ्या खाला केल्या. ह्या लेखांत कादंबरी विशीं म्हायती दिवन आबे फारियाची थोडे भितर वळख करून दिल्या. कादंबरींतल्यो व्यक्ती रेखा , भास शैली, वंश भेदाक लागून गोंयच्या पाद्रींचेर जाल्लो अन्याय अश्या कांय गजालींचेर उजवाड घालून कादंबरी वाचपाक उमळशीक तयार करपाचें काम विशालान केलां.
‘भाग्यवंत आग्नेलाच्या जिवितांतलीं लिपलेलीं माणकां मोतयां’, ब्रदर युजेबियो वि. मिरांड हांणी रचिल्ल्या पुस्तकाची वळख वाचतना आमकां पाद्री आग्नेलाच्या एकदंर जिविताची वावराची जाणवाय मेळटा. तेच भशेन पुस्तकांतल्या कांय मौलीक गुणांचो योग्य उल्लेख केल्लो वाचपाक मेळटा. सावीयो पिंटो, हांच्या ‘मनीस वा देंवचार’ कादंबरीची वळख घडयतनाच रोमी लिपयेंतल्यान येवपी कादंबरीचो धांवतो इतिहास आमचे मुखार मांडला. तेच वांगडा बदलत्या काळाक धरुन लेखकांक कसल्या गजालिंचो हुस्को,चत्राय आसपाक जाय. हें सांगून कादंबरीच्या तत्वांचेर उजवाड घालपाचो यत्न केला.
नागेशबाब करमली हांचे कोंकणी चळवळीक आनी कोंकणी कवितेक खेरीत अशें योगदान आसा. ‘मुक्तछंदाचो आगळो आविश्कार करपी कोंकणी कवी नागेशबाब’, ह्या माथाळ्या काव्य आनी भाश्य रुपांत नागेशबाबांच्या वेगळ्या तासांची काव्यात्म वळख करुन दिल्या.
कोंकणी साहित्याच्या मळार सातत्यान योगदान दिवपी एडवीन फेर्नांडीस , हांच्या ‘फुलेरां‘ ह्या कविता झेल्याची वळख ‘फुलेरांतलो पराग चाकतना’, अश्या उतरांनी केल्या. खोलायेन अभ्यासून केल्ल्या वळखींतल्यान आमकां एडवीन बाबांच्या गिरेस्त विचार आनी अणभवांची कल्पना येता. पंढरीनाथ दोमादर लोटलीकार हांच्या, ’काव्य सौंदर्य’ (समिक्षा) पुस्तकाचें वळखींत आमकां कवितेच्या वेगवेगळ्या आंगांचेर कवीन जो उजवाड घातला. ताची जाणविकाय जाता. आनी नव्या रचनाकारांनी आपलें काव्य फुडें व्हरतना, अश्या पुस्तकांचो अभ्यास करचो, हें जाणवता. ‘कलाकार’ हो पियो इस्तेव हांच्या सोळा संग्रहाचे पुस्तक. तांच्या पुस्तकाची वळख करुन दितना, लेखकान मनीसपणाचो संदेस दिल्ल्याचें आमचे नदरेंत येता.
‘महात्मा गांधीजीच्या विचारांचे संकलन भाग 1 आनी भाग 2, ह्या अणकारीत पुस्तकाची वळख एका दिर्घ लेखांतल्यान आमकां घडटा. प्रा. अनंत अग्नी हांणी अस्सल कोंकणी भाशांतरांतल्यान गांधी विचार आमचे मेरेन पावयल्यात. हाची सुलूस ह्या लेखांतल्यान येता. ‘उर्बा दिण्यो काणुल्यो‘, ह्या पाद्री मायरन जेसन बार्रेटो हांच्या बाल साहित्याचें मोल दाखयतना. ह्यो काणयो मानवी जिणेच्या मुल्ल्यांची जपणूक करतात अशें विशाल म्हणटा. आनी तांच्या दर एक काणयेचें खाशेलेंपण विस्कटावन दाखयतात.
वैश्णवी रायकार, हिणें संकलीत केल्ल्या ‘लग्नाच्या मांटवांत’ ल्होंवयांच्या पुस्तकांची वळख वाचतना लेखिकेन गोंयभरच्या वाठारांनी वचून जो वावर केला, ताचें म्हत्व दिसून येता. ‘अंतरंग’ ही तरणाटी लेखीका समिक्षा शेट शिरोडकार हिच्या निबंध संग्रहाची वळख ‘मानवी जिणेंतले भावनांचे रंग शिंपडल्यात’ ‘अंतरंगांत’, अश्या माथाळ्या खाला करतना लेखीके निबंधा खातीर वेग-वेगळे निशय घेतल्यात. ते खातीर तिची अपुरबाय केल्या. आनी लेखक डॉ पुर्णानंद च्यारी लेखीत ‘इतिहास डॉट कॉम’ ह्या नाटकाची दिर्घ रुपांत वळख करतना विशालान नाटकांच्या प्रयोगांतल्यान दिसून येवपी वेग-वेगळ्या आंगांच्या खाशेल्यापणांची विस्काटावणी केल्या.
साहित्याच्या मळाचेर पावल दवरपी नवे लेखक चड करून थारावीक साहित्य प्रकारांत मन लावन बरयतना दिसतात. पूण बाब विशाला सारको लेखक ह्या विशयां वांगडाच समिक्षा, आस्वादनां सारक्या वेगळ्या दालनांत सातत्यान योगदान दितना दिसता. ‘चड माडोवंक नाशिल्ल्या वाटांचेर चलपाक एक ध्यास, धाडस आनी धमक लागता.’ विशालाच्या ह्या खाशेलपणा खातीर ताजी तोखणाय जावपाकच जाय. मुळांत परिचयात्मक समिक्षा, विश्लेषणात्मक समिक्षा आनी मुल्यांकन समिक्षा अशे पुस्तक समिक्षेचे तीन वर्ग अशें मुखेलपणान मानतात. ‘निर्माल्य’ पुस्तक वाचतकच विशाल खांडेपारकारान पयल्या दोन आंगांक स्पर्श केल्ल्याचें जाणवता. वाचप्यान खंयचें पुस्तक वाचचें आनी कित्या खातीर वाचचें हाचें मार्गदर्शन समिक्षा जावं आस्वादनांतल्यान जाता. विशालान आपणें वाचिल्ल्या वेंचीक पुस्तकां कडेन वाचप्यांचे लक्ष ओडलां. सोंपी सादी भास वापरून विशालान ह्या पुस्तकांची वळख घडयल्या. फावो थंय भारतीय तशेंच विदेशी समिक्षक, लेखक, कवींची मतां मांडून आपणें उक्तायल्ले विचार अधिक स्पश्ट करपाचो बरो यत्न केला.
विशालाचें ‘निर्माल्य’ पुस्तकांतलें लेखन म्हणल्यार कोंकणी साहित्य रचनेंतलें एक दुबळें आंग बळीश्ट करपाचो प्रामाणीक यत्न. विशालाचे हे धडपडीक बरो प्रतिसाद मेळटलो. आनी आस्वादन आनी समिक्षा मळाचेर अदीक उमेदीन वावर करपाची प्रेरणा ताका मेळटली अशी आस्त बाळगुया.
\वसंत भगवंत सावंत
अध्यक्ष,
गोवा कोंकणी अकादमी
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
