सिनेमांत खलनायक, वास्तवांत मायेस्त  : प्रेम चोप्रा

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

‘उपकारां’तली खलनायकाची भूमिका लोकप्रीय जाल्ल्यान प्रेम चोप्राक खलनायकांच्या भुमिके खातीर ऑफरी येवपाक लागल्यो. तेन्ना खलनायक म्हूण ताची कारकिर्द सुरु जाली.

सिनेमांत कसदार अभिनयान प्रेक्षकांच्या काळजांत खाशेली सुवात मेळयिल्ल्लो एक कलाकार म्हणल्यार प्रेम चोप्रा. भेदक नदर आनी खलनायकी हास्यान पडद्याचेर आतंक निर्माण करपी प्रेम चोप्रा प्रत्यक्षांत खूब मोगाळ अशें सांगल्यार कोणूच विश्वास दवरचो ना. 

रणवीरलाल आनी रुपरानी चोपडा हांगेल्या स भुरग्यां मदलो प्रेम तिसरो. ताचो जल्म लाहोरांत 23 सप्टेंबर 1935  दिसा पंजाबी कुटुंबांत जालो. फाळणें उपरांत चोप्रा घराणें सिमलाक रावपाक गेलें, थंय प्रेम चोप्रान मुळावें शिक्षण घेतलें. फुडें पंजाब विद्यापिठांतल्यान पदवी मेळयली. बापूय सरकारी नोकरी करतालो. प्रेम चोप्रान फुडारांत दोतोर वा सरकारी अधिकारी जावचो, अशें ताका दिसतालें. प्रेम कॉलेजीच्या काळांत नाटकांनी वांटो भाग घेतालो. हेर नाट्य कलाकारांचे संवकळीन ताचे भितरलें अभिनय गुण विकसित जाले आनी कलाकार जावपाची ओड ताका लागली.  अभिनेतो जावपाची खर इत्साशक्त बाळगुन ताणें मुंबय वचपाचें थारायलें, पूण आवय- बापायन विरोध केलो. प्रेम चोप्रान तांकां समजायतकूच तांणी अखेरेक हयकार मेळ्ळो. 

सुरवेक तो कुलाबा गेस्ट हावसांत रावपाक लागलो. आपलो पोर्टफोलियो दाखोवपाक फिल्म स्टुडिओंक भेट दिवपाक लागलो. मात प्रतिसाद मेळनाशिल्लो. मुंबयचे धांवते जिणेंत तिगून रावपाक ताणें ‘द टायम्स ऑफ इंडिया’ दिसाळ्याच्या वितरण विभागांत नोकरी मेळयली. दिसाळ्याचे बंगाल, ओरिसा आनी बिहारांतलें वितरण वेवस्थापन प्रेम चोप्रा पळयतालो. ताका वितरण वाडोवपाचे नदरेन म्हयन्यांतल्यान 20 दीस तिनूय राज्यांतले वितरक, एजंटांची भेट घेवपा खातीर भोंवडी करची पडटाली. भोंवडेचो काळ उणो करपाक फोन करून दरेका राज्यांतल्या मुखेल वितरक, एजंटांक रेल्वे स्टेशनाचेर आफोवन चर्चा करतालो. देखून 20  दिसांचें काम 12 दिसांनी सोंपतालें. उरिल्ले दीस तो सिनेमांत काम मेळोवपाक स्टुडिओंत फावटी मारतालो. 

एक दीस मुंबयंतल्या रेल्वे प्रवासांत ताका एका अनोळखी मनशान, ‘फिल्म करतलो?’ अशें विचारलें. चोपडान हयकार  दिलो. मागीर तो ताका घेवन रणजीत स्टुडिओंत गेलो. थंय ‘चौधरी कर्नैल सिंग” सिनेमाचो निर्मातो नायक सोदतालो, तो प्रेम चोप्राचे रूपान ताका मेळ्ळो. ही फाळणेची फाटभुंयेर आशिल्ली हिंदू- मुसलमान मोगाची कथा. सिनेमा हिट जालो. उत्कृश्ट फिचर फिल्माचो राष्ट्रीय पुरस्कार फावो जालो. प्रेम चोप्राक पयल्या फिल्मा खातीर 2500 रुपया मानधन मेळ्ळें. पयलो सिनेमा लोकप्रीय जाल्लो तेन्ना आवयचें तोंडाच्या कॅन्सराचें दुयेंस निमण्या पांवड्यार आशिल्याचें कळ्ळें. ती भायर पडली. तागेली णव वर्सां पिरायेची भयण अंजू हिगेली कुयदाद  घेवपाची जापसालदारकी प्रेम चोप्राच्या बापायचेर आनी हेर चार भावांचेर पडली. भयण खुशाल उरल्यारूच पुराय कुटूंब खोशी उरतलें अशी शिटकावणी भावांनी आपापल्या बायलांक दिल्ली. कारण सगले जाण ल्हान भयणीचेर मोग करताले. 

नोकरी करतना तो पंजाबी, हिंदी फिल्मांनी काम करतालो, तातूंत ‘सपानी’ आनी ‘वो कौन थी?’, ‘शहीद,’ ‘मैं शादी करने चला’, ‘तिसरी मंझील’ ह्या सारक्या सिनेमाचो आस्पाव आसा. प्रेमान 1960 मेरेन अभिनय हो पूर्णवेळ वेवसाय स्विकारुंक नाशिल्लो, पूण अभिनयाची आवड आशिल्ल्यान तो चित्रपटांत काम मेळोवपाचो यत्न करीत रावलो. सुरवेक ताणें कांय सहाय्यक भुमिका केल्यो. ‘वो कौन थी?’, ‘शहीद’, ‘मेरा साया’ तल्या ताणें केल्ल्या भुमिकांची दिग्दर्शकांनी दखल घेतली. पूण खलनायकाच्या भुमिकेंतल्यान ताका खरी मान्यताय मेळ्ळी. ताची संवादाची खाशेली शैली, दोळ्यांतले तीक्ष्ण भाव आनी तोंडार नकलामी वायट हांसो हाका लागून तो खलनायक म्हूण प्रस्थापित जाल्लो. “वो कौन थी? येवचे आदींचें 1964 वर्सांतले चार  सिनेमा बॉक्स ऑफिसाचेर हिट जाल्ले. “वो कौन थी? सिनेमाच्या सेटांचेर, प्रेम चोप्रा पयलेच खेप मनोज कुमाराक मेळिल्लो. तेन्ना मनोजान ताका शहीद सिनेमांत सकारात्मक भुमिका दिवपाचें उतर दिलें. निशान, सिकंदर ए आजम आनी सगाई, मेरा साया हे बॉक्स ऑफिसार हिट जावपाक प्रेम चोप्रा वांटेकार आशिल्लो. “उपकार” सिनेमांतली प्रेम चोप्राली खलनायकाची भूमिका लेगित लोकप्रीय जाल्ल्यान ताका खलनायकांच्या भुमिके खातीर ऑफरी येवपाक लागल्यो. तेन्ना खलनायक म्हूण ताची कारकिर्द सुरु  जाली. 

उपकारा सिनेमा उपरांत 1967 वर्सा प्रेम चोप्रान पेपरांतली नोकरी सोडून पुरायपणान अभिनयाचेर  लक्ष केंद्रीत केलें. 1967 सावन ताणें मुखेल खलनायकाच्यो भूमिका केल्यात.  ताचो सिनेमा वावराचो काळ 1967 ते 1995 मेरेन आशिल्लो. खास करून सुजीत कुमार आनी रणजीत हांचे वांगडा 1970 च्या दशकांत ताणें उत्कृश्ट भुमिका साकारिल्ल्यो. 1970 आनी 1980  च्या दशकांत अजीत, मदन पुरी, प्राण, प्रेमनाथ, जीवन, आनी 1980 च्या शेवटाक अमरीश पुरी आनी अमजद खान ह्या खलनायक पात्रां वांगडा दुसऱ्या खलनायकाच्यो भुमिका केल्ल्यो.1969 ते 1991 ह्या काळांत डोली  ते घर परिवार ह्या सिनेमांत मुखेल  खलनायक काम केलां. प्रेम आनी राजेश खन्ना हांणी एकठांय 19 फिल्मांनी काम केलां आनी तातूंतले 15 बॉक्स ऑफिसाचेर हिट जाले. सिनेमा खेरीज खरे जिणेंत ते खूब लागींचे इश्ट आशिल्ले.

प्रेमान एका मुलाखतींत सांगलां “राजेश खन्ना आनी हांव एक नशीबवान जोडी.  वितरक राजेश खन्नाक सांगताले की तुमची नायिका कोण हाची आमकां पर्वा ना, फकत प्रेम चोप्रा फिल्मांत आसा काय ना हें कळपाक जाय. डोली सिनेमांत महेंद्र कपूर हाणें गायिल्ल्या “आज पिला दे साथी अपनी” ह्या गीतांतले संवाद ताणें म्हणल्यात. तेच बराबर 1973  वर्सांतलो नफरत मेरा आनी 1988 वर्सा मेरा मुकद्दर सिनेमातले गीतांनी आशा भोसले वांगडा संवाद म्हणल्यात. आझाद, छुपा रुस्तम, जुगनू ह्या चित्रपटांनी अभिनेतो अजीत हाचो खलनायक पूत म्हणून ताणें काम केलां आनी ताचे वांगडा देस परदेस, राम बलराम, बारूद ह्या सिनेमांत सह खलनायकाच्यो भूमिका केल्यात.

1980 च्या शेवटाक ताणें  आवाज, शहंशाह, आज का अर्जुन चित्रपटांनी अमरीश पुरीचो सहाय्यक म्हणून काम केलें. 1969 ते 1991 मेरेनच्या राजेश खन्नाच्या चित्रपटांत प्रेम चोपडा हो सदांच मुखेल खलनायक आशिल्लो आनी ताका केन्नाच किरकोळ गुंडांची भुमिका दिवंक नाशिल्ली. लगन (1971), कटी पतंग, दो रास्ते, दाग, छुपा रुस्तम, फंदेबाज, त्याग, नफरत, गहरी चाल, दास्तान ह्या चित्रपटांनी प्रेम आनि नायिका बिन्दु जोडी नेमान दिसली. उपरांत ताणें जायत्या सुपरहिट फिल्मांनी नकारात्मक भुमिका केल्यो. ‘कटी पतंग’, ‘दो रास्ते’, ‘पूरब और पश्चिम’, ‘यादों की बारात’, ‘बॉबी’, ‘दुश्मन’, ‘त्रिशूल’, ‘काला पत्थर’, ‘सौतन’, ‘आज का अर्जुन’, ‘फूल और कांटे’ जायत्या चित्रपटांनी ताणें आपली अभिनयाची छाप सोडली. ताच्या अभिनयांतलें खाशेलपण म्हणल्यार ताणें दरेक भुमिकेक वेगळो आयाम दिला. कांय भुमिकांनी तो क्रूर दिसता जाल्यार कांय भुमिकांनी धूर्त खलनायक. ताचे कांय संवाद आयज लेगीत प्रेक्षकांच्या ओंठार आसात. देखीक- 1) ‘प्रेम नाम है मेरा, प्रेम चोपडा’, 2) वो बला हूं जो शिशे से पत्थर को तोड़ता हुं, 3) जिनके घर शीशे के होते हैं वो बत्ती बुझाकर कपड़े बदलते हैं’.

लेखक- दिग्दर्शक लेख टंडन हिची चली उमा हिचे वांगडा प्रेम चोप्राचें लग्न जालां. उमा ही कृष्णा कपूर (राज कपूराची बायल), प्रेमनाथ आनी राजेंद्रनाथ हांची धाकटी भयण. प्रेम- उमाक रकीता, पुनीता आनी प्रेरणा अशो तीन धुवो आसात. पटकथा लेखक गुलशन नंदा हांचो पूत डिझायनर राहुल नंदा हाचे कडेन रकिताचें लग्न जालां. पुनीता बांद्राच्या विंड चाइम्स ह्या प्री-स्कूलाची धनी. गायक आनी दूरचित्रवाणी अभिनेतो विकास भल्ला हो तिचो घोव. प्रेरणा बॉलिवूड अभिनेतो शर्मन जोशी कडेन लग्न जाल्या. प्रेम पाली हिल वाठारांत रावता. ताका 7 नातरां. 1980 च्या शेवटाक ताच्या चार भावांतल्या दोन भावां पसून तो वेगळो जालो. धूव रकीता नंदा हिणें बरयिल्ल्या ‘प्रेम नाम है मेरा, प्रेम चोप्रा’  ह्या आत्मचरित्रांत आपूण वेगळो कित्याक जालो, ती आनी सिनेमा कारकिर्दी विशीं सांगलां. 

1996 वर्सा ताणें सकारात्मक भुमिका करपाक सुरवात केली आनी 2007 वर्सा ताका चड सकारात्मक भुमिका मेळपाक लागल्यो. 2007 उपरांत चित्रपटांत ताची पडद्याची सुवात उणी जाली. जायत्या पुरस्कारांनी ताचो भोवमान जाला. 1976  – दो अंजाने ह्या सिनेमाक उत्कृश्ट सहाय्यक अभिनेत्याचो फिल्मफेयर पुरस्कार, 2004 – अटलांटिक सिटी  लीजेंड ऑफ इंडियन सिनेमा अवार्ड, हेर पुरस्कार वांगडा ताका लायन्स क्लब पुरस्कार, अशोक पुरस्कार, आशिरवाद पुरस्कार आनी “पंजाबी कला संगम पुरस्कार” फावो जाल्यात. 2023 : 68 व्या फिल्मफेयर पुरस्कारांत लायफटायम अचीवमेंट पुरस्कारान प्रेम चोप्रालो भोवमान केल्लो. पडद्याचेर अभिनय करून प्रेक्षकांक मोहित करपी प्रेम चोपडा वास्तव जिणेंत शांत आनी मोगाळ मनीस. ताच्या सादेपणाची आनी उपकाराक पडपी वृत्तीची तागेलें कुटुंबा आनी इश्ट सदांच कदर करतात.

आपल्या बळिश्ट अभिनयान प्रेक्षकांच्या काळजाचेर राज्य करपी भारतीय सिनेमांतलें एक व्यक्तीमत्व म्हणल्यार प्रेम चोप्रा. तांची खलनायक शैली आयज लेगीत जायत्या कलाकारां खातीर प्रेरणादायी जावन आसा. 

_________________________

सुदिन वि. कुर्डीकार