स्वामी विवेकानंद : तरणाट्यां खातीर बरो आदर्श

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

“तुका कितेंय दिसता, तें तूं आसतलो. स्वताक दुबळो, दुबळो अशें समजल्यार तूं जातलो; स्वताक बळिश्ट, बळिश्ट अशें समजल्यार तूं बळिश्ट जातलो.” – स्वामी विवेकानंद
स्वामी विवेकानंद, ताचें मूळ नांव नरेंद्रनाथ दत्त. ताचो जल्म 12 जानेवरी 1863 दिसा कोलकता जालो. ताणें भारतीय मातयेचेर एक अमीट छाप सोडल्या. ताणें दिल्ली शिकवण आमच्या फुडाराची चौकट करपी रत्नां. ताचो आदर्श, ताचें तत्वगिन्यान आनी ताच्यो शिकवण्यो भारतीय तरणाट्यां खातीर एक व्हड प्रेरणा आनी प्रेरणा स्त्रोत मानून भारत सरकारान 1984 वर्सा ताचो वाडदीस राष्ट्रीय युवा दीस म्हूण जाहीर केलो. 1985 वर्सा सावन भारत सरकार 12 जानेवारीक स्वामीजीची जयंती म्हळ्यार स्वामी विवेकानंदाचो जल्म दीस राष्ट्रीय युवा दीस म्हूण मनयता. स्वामीजीचे शिकवणेंतल्यान वाड, परिपक्वता, विकास, प्रेरणा, आशा आनी समरसता हांचें बीं आत्मसात करपाक फुडाराचे खांबे आशिल्ल्या आमच्या तरणाट्यांक ह्या दिसाक खूब म्हत्व आसा. जायत्यो समस्या त्योच उरतात आनी ताणें दिल्ल्यो शिकवण्यो ह्या समस्यांचो एक वाट दाखयतात म्हणून ताची शिकवण आयज खूब प्रासंगीक आसात. स्वामी विवेकानंद हो भारतांत तयार जाल्लो सगळ्यांत व्हडलो आयकॉन आसलो तरी ताणें संवसारभरांतल्या लाखांनी तरणाट्यांचेर प्रभाव घाला. ताची शिकवण वर्तमान आनी फुडल्या पिळग्यां खातीर प्रासंगीक आसात जी बर्‍या फुडाराची आकांक्षा दवरतात.
स्वामीजी एक व्हड बुदवंत आशिल्ले. लोकांच्या उत्थाना खातीर ताणें डावन-टू-अर्थ शिक्षणीक उपाय दिले. भारतांतल्या लोकां विशीं ताका खोलायेन आनी तळमळीत हुस्को आशिल्लो. ताणें एक फावट म्हणिल्लें, “कोणाकय पुराय काळजान, देशांतल्या लोकांचो मोग करपाक मेळ्ळो जाल्यार भारत परतून जागो जातलो अशें हांवूय मानतां.” ताणें फुडें म्हणलें, “लोकांक स्वताक मजत करपाक शिकयले नात जाल्यार संवसारांतली सगळी गिरेस्तकाय एका ल्हान भारतीय गांवाक मजत करूंक शकना.” आव्हानांक तोंड दिवपाक तरणाट्यांक शारिरीक आनी मानसीक नदरेन तयार करपाची विवेकानंदाची इत्सा आशिल्ली. ताका तरणाट्यां मदीं ‘लोखणाचे स्नायू’ आनी ‘तिख्याच्यो तंत्रिका’ हांची लागवड करपाची आशिल्ली. एक फावट ताणें म्हणिल्लें, “एक कल्पना उबारून घेयात, ती एक कल्पना तुमचें जिवीत करात, विचार करात, तिचें सपन पळयात, तिचें जियेवंक दिवचें, द मेंदू, स्नायू, तंत्रिका, कुडीचो दरेक भाग त्या विचारान भरिल्लो आसचो आनी फकत हेर दरेक कल्पना एकटी सोडची. अशे तरेन व्हड आध्यात्मीक दिग्गज तयार जातात, हेर फकत उलोवपी यंत्रां.”
“ऊठ, जागो जा आनी ध्येय साध्य जायसर थांबू नाका” हो विवेकानंदाचो बळिश्ट मंत्र आमचे तरणाटे पिळगेचे जिणेंत कितें तरी साध्य करपाक आदार जातलो. हो मंत्र आयजच न्हय तर मनीसपण तिगून उरता मेरेन कार्यात्मक, लागू, प्रासंगीक, प्रेरणादायी आनी प्रेरणादायी आसा. भारत हें एक व्हड राष्ट्र आसा जें एक जागतीक फुडारी जावपाचें लक्ष्य करता. भारतांतल्या तरणाट्यां कडेन ध्येय साध्य करपाची तांक, बळ आनी यंत्रणा आसा आनी भारताक रावपाक बरी सुवात करपाची स्वामी विवेकानंद हांची शिकवण जात आनी पंथ हांच्यो साखळी मोडून सार्वत्रीक भावपणाची गजाल करता. तो भारताचो पूत आनी एक व्हड देशभक्त, जांणी तरणाट्यां मदीं सत्याची अस्वस्थ सोद घेवन मुखार वचपाची उर्जा परतून पेटयल्या. विवेकानंद हांणी तरणाट्यांक फकत समाजाच्या बरेपणां खातीर न्हय तर तांच्या वैयक्तीक वाडपा खातीर समाजीक वावर हातांत घेवपाचो सल्लो दिलो. ताणें तांकां मनशांनी देवाची सेवा करपाचो सल्लो दिलो. दडपल्ल्या मनशांच्यो गरजो संवेदनशील जावन तांचे मेरेन पावप हें विवेकानंदान सर्वोच्च कर्तव्य मानलें.
एके वटेन उदरगत जाल्या पूण दुसरे वटेन बेकारी, भ्रश्टाचार, आतंकवाद, गरिबी, उपाशीपण, फूट वाडत आसा म्हणून आयच्या आधुनीक काळांत स्वामी विवेकानंदाच्या शिकवणेची प्रासंगीकता तरणाट्यांक जाणून घेवप आनी समजून घेवप हें एक व्हडलें काम. ह्या आधुनीक काळांत ताची शिकवण काळखांतल्या मेघांचेर मात करून उजवाड फुडारा खातीर चकचकीत करपाक आशेचें किरण म्हूण काम करता. स्वामी विवेकानंदान एक फावट म्हणिल्लें, “तुका कितें दिसता, तें तूं आसतलो. स्वताक दुबळो, दुबळो अशें समजल्यार तूं दुबळो जातलो; स्वताक बळिश्ट, बळिश्ट अशें समजल्यार तूं बळिश्ट जातलो.” तशेंच ताणें म्हणलें, “उंचल्या खातीर पळयात, उंचेल्या कडेन निशाण दवरात आनी तुमी सगळ्यांत उंचेल्या कडेन पावतले.” फूट आनी अपेसाची वणटी ना करून आमकां येसस्वीपणाक वचपाक जाय. तरणाट्यांनी आपल्या वाटेर निर्माण जावपी सगळ्या आव्हानांक तोंड दिवपा खातीर शारिरीक आनी मानसीक नदरेन बळिश्ट रावपाचें आवाहन तो करता. तशेंच आध्यात्मीक सेवे खातीर तरणाट्यांचें मन उक्तें केलें. ताणें म्हणलें, आयज जेन्ना आमच्या तरणाट्यांक भौतीक यश मेळयलें तरी वाडत वचपी एकसुरेपण, उद्देशहीनताय, उदासीनताय आनी मानसीक थकवाक लागून धरून धरून रावचें पडटा तेन्ना तांणी आध्यात्मीक सोद घेवपाक वचून व्हड ध्येय साध्य करपाक जाय. जसो जसो तरणाटे अस्तंती संस्कृतायेचो प्रभाव घालतात तसो तसो तांणी आमच्या स्वताच्या आध्यात्मीक दायजाचेर विसरूंक फावना वा तांचो विस्वास सोडचो न्हय.”
स्वामी विवेकानंद हाणें तरणाट्यां खातीर दिल्ले शिकवणेंत सहिश्णुताय आनी मनीसपणाक शांतताय हांचो आस्पाव जाता. ताच्या मतान बरें शिक्षण म्हळ्यार फकत तथ्य शिकप न्हय तर चरित्राची उदरगत आनी बळ आनी बुद्धीची निर्मिती. जिणेंत बळगें आसप म्हत्वाचें हाचेर ताणें सदांच भर दिलो. मनीसपणाचें ध्येय साध्य करपाक निर्भय आनी घट्ट रावपाची गरज आसा. सार्वत्रीक भावपणाचेर ताणें दिल्लें शिकवण हें ह्या संवसारांत शांतताय हाडपाचें एकूच उपाय. मनीसपण एकठांय ना जाल्यार मागीर आमच्या तरणाट्यांक एक बरो भारत बांदपाक मेळचो ना. मनीसपण एकठांय दवरपाचो यत्न करपा खातीर ताणें आपल्या जिवितांत धीर, मोग, जिद्द ह्या मुल्यांचेर लक्ष केंद्रीत केलें. संवसार हें एक कुटुंब अशें मानप हें ह्या वाडत वचपी विभाजन, मतभेद आनी डि-ग्लोबलायझेशनाच्या युगांत गरजेचें साधन. स्वामीजीच्या मतान “सगळी सत्ता तरणाट्यां भितर आसता. तांकां कितेंय आनी सगळें करपाक मेळटा. तांणी केन्नाच आपूण दुबळो अशें मानूंक फावना आनी तांणी स्वताचेर विस्वास दवरचो आनी संवसार तांच्या पांया कडेन आसतलो.” ताणें तरणाट्यांक एक उदात्त कारण, एक पराक्रमी आदर्श आनी एक उच्च राज्य जियेवपाचें आव्हान दिलें.
ताणें बायलांच्या शिक्षणाचेर भर दिलो आनी बायलांच्या सशक्तीकरणाक चालना दिली. तशेंच बायलां आड जावपी लैंगीक गुन्यांव, चलयांनी शाळा सोडप आनी तशेंच कामगार बळांत वांटो उणो करप हांचो विचार करून बायलांक मार्शल आर्ट प्रशिक्षण दिवपाचें म्हत्व तांणी भर दिलो. स्वाभिमान, स्वातंत्र्य आनी व्यक्तिमत्वान प्रेरीत जावन मोग आनी सेवेंत रुजल्लो रुपांतरीत समाजाची भारता खातीर विवेकानंदाची नदर आशिल्ली. स्वामी विवेकानंद हाका एक आध्यात्मीक आनी समाजीक सुदारणा हाडपाची इत्सा आशिल्ली, जाचे बगर आनीक कसलीच सुदारणा जावंक ना. सुदारणा आनी बदल हाडपा विशीं उलयतना तांणी म्हणलें, “जेन्ना पुराय सुदारणा जातली तेन्नाच ती अर्थपूर्ण सुदारणा जातली आनी ताचे परिणाम खूब काळ आसतले.” तशेंच लोकांची इत्सेचो उणाव भारतीय समाजाची दुर्दशा आनी परिस्थितीचें कारण मानलें.
स्वामी विवेकानंद हांची शिकवण वेव्हारांत हाडपाक भारत सरकारान यत्न केला. ‘सबका साथ, सबका विकास’ हो फकत नारो आसचो न्हय तर तरणाट्यांक एक बळिश्ट राष्ट्र बांदपाक कटिबद्ध जावपाक आदार करचो. ‘मेक इन इंडिया,’ हीय एक मोहीम भारताक जागतीक उत्पादन केंद्र करपा खातीर सुरू केल्या. ‘डिजिटल इंडिया,’ ‘स्किल इंडिया,’ हो आमच्या भारतीय तरणाट्यांक तांच्या वैयक्तीक आनी समाजीक उदरगती खातीर संद दिवपाचोय एक उपक्रम. विवेकानंद हाच्या मतान ‘दर एका मनशाक व्हड, दरेक राष्ट्र व्हड करपाक तीन गजाली गरजेच्यो: बऱ्यापणाच्या शक्तींची खात्री करप, मत्सर आनी दुबाव नासप आनी बरें जावपाचो आनी करपाचो यत्न करपी सगळ्यांक आदार करप.’ विवेकानंदान खूब कितें अशें सांगलां राष्ट्र आनी ताचे नागरीक, देशभक्तीची भावना, मनीस स्वाभिमान, लोकांच्यो उबारणी, नैतीकतायेची राखण आनी राष्ट्र अभिमान. सगळ्या लोकांच्या समानते खातीर ताणें वावर केलो. आतां, आमच्या तरणाट्यांक स्वामी विवेकानंदाच्या पांयतणांनी चलून अशे तरेन हेरांकय त्याच मार्गाचेर हाडून तेंच मुखार व्हरपाचें आमंत्रण आसा. भारताक आकार दिवपाक आनी रावपाक खातीर भांगराळो जागो करपाक तरणाट्यांनी आपली भिरांत आनी वायटपणां उडोवन मुखार येवपाचो हो एक उंचेलो वेळ. स्वामी विवेकानंद तरणाट्यां खातीर सगळ्यांत बरो आदर्श आसा आनी फुडाराकूय आसतलो.

मायरन जेसन बॅरेटो
9923539749