विद्यार्थी – शिक्षकां मदलें म्हत्वाचें नातें !

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

बरो मनीस घडपा खातीर ल्हानपणा सावन भुरग्यांचेर बेस बरे संस्कार जावपाची गरज आसता. भुरगीं घरा आसता तेन्ना तांचे आवय बापूय आनी शाळेंत शिक्षकांचेर ही जापसालदारकी आसता. भुरगीं शाळेंत वचपाक लागली की घरा आवय बापूय कितें सांगता, शिकयता हाचे परस शाळेंत शिक्षक तांकां ज्ञान दिता आसतना कितें शिकयता, कसो शिकयता हाका चड म्हत्व आसता. आमकां गुरुजीन सांगलां, आमकां टिचर सांगताली, आमकां सर सदां सांगता अशें पालुपद लावन भुरगीं घरां आवय बापायकूय कांय गजालींचेर शाणेपणां सांगतात. हाचो अर्थ इतलोच की विद्यार्थ्यांक आपले शिक्षक म्हळ्यार व्हड आदर्श आसता. ही गजाल मतींत घेवन शिक्षकांनी आपली वागणूक दवरपाची व्हड गरज आसा. विद्यार्थी ते पिरायेंत ‘अनुकरण प्रिय’ आसता. देखून शिक्षकांनी बारीक सारीक गजालींचें भान दवरुनूच शाळेंत वावुरपाक जाय. विद्यादान करपाक जाय.
हांव हो धडो एका विद्यार्थ्या कडल्यान शिकलों. म्हाका ते घडणुकेची घट्ट याद आसा. सर्वणाच्या इस्कोलांत शिकयतना एका वर्सा आमी विद्यार्थ्यांची सहल काडिल्ली. अंजुणे धरण, बोंडला, अंत्रुज म्हालांतली देवळां, मडगांव आनी थंयच्यान मिरामार किनारो ह्यो सुवाती पळोवन परत येवप.
मडगांवचे बागेंत विद्यार्थी दनपरां खावपाक बसले. हांव, गोवेकर सर हांणी डब्यांतल्या खाद्य पदार्थांचेर ताव मारलो. आनी मागीर गोवेकर सर एका गाड्यार पान खावपाक गेले. हांव तांच्या वांगडा आसलो की गोवेकर सर म्हाका म्हणन एक चॉकलेट घेताले. पूण त्या दिसा हांवें म्हणलें, गोड पान खावन पळोवचें. आमी पान खावन मागीर बागेंत परत आयले. म्हाका पान खावपाची संवय नाशिल्ल्यान तोंड पानाच्या रंगान रंगले. सुनंदा नाईक नांवाची विद्यार्थीनी. तिणें आपले मैत्रिणीक आपोवन सांगलें, “पळयलें गो, सावयकार सर पान खाता.” म्हज्या कानार तीं उतरां पडलीं. हांव गाड्यार गेलों, सोडा घेतलो आनी तोंड धुले.
हांव, गोवेकर सरा सारकें पान खायना. कसलेंच व्यसन ना, असो आदर्श विद्यार्थ्यां मुखार आसलो. ते घडणुकेन ताका फुटाळ गेली. त्या दिसा सावन आयज मेरेन हांवें केन्नाच पान खावंक ना. आनी केन्नाच पान खावचो ना अशो निश्चय त्याच वेळार केलो. सुनंदा कडल्यान हांव व्हडलो धडो शिकलों. विद्यार्थ्यां मुखार शिक्षकान आदर्श दवरपाक आपली वागणूक, जिवन शैली, बारीक सारीक गजालींचें भान दवरपाची व्हड गरज आसा.
शाळेच्या ऑफिसांत हेडमास्तराची खुर्ची भुशोवपी हातांत शिगार घेवन टिचकी मारतना हांवें पळयल्या. विद्यार्थी टिचराच्या वागणुके कडेन बारीक नदरेन पळयत आसता. ताचे कडल्यान पुस्तकी ज्ञाना वांगडा दिसपट्ट्या गजालींचे, जिणेचे धडे घेयत आसता. ही बाब शिक्षण मळार वावुरपी शिक्षकांनी घट्ट मतींत घेवपाक जाय.
दुसरे एके घडणुकेचो उगडास आयलो. कारापूरचो एक विद्यार्थी शाळेंत अकस्मात बरो ना जाला. तेन्ना ताका घेवन हांव, गोवेकार सर आनी दोन विद्यार्थी भलायकी केंद्रांत गेले. दोतोरांनी उपचार केले आनी ताका घरा व्हेल्यार जाता अशें सांगलें. तेन्ना आमचे कडेन मोटरसायकल, चारचाकी गाडी नासली. सायकलीर बसून ताका इस्कोलांत हाडलो. तो मेरेन दनपारचें एक जाल्लें. भुरगो सामको निवळ्ळो की ताका घरा व्हरून पावचो देखून आमी इस्कोलांत रावले.
म्हादेव आनी देशमुख हांचीं घरां लागींच आसलीं. हांवें तांकां तुमी जेवन येयात म्हणून सांगलें. तेन्ना देशमुखान म्हणलें, “सर, तुमी जेवोंक ना. आमी त्या भुरग्याक घरा व्हरोन पावल्या उपरांतूच घरा येवोन जेयतले.” सुमार अडीज-तीन वरांचेर भुरग्याक कोठीवाडा-कारापूर हांगा घरा व्हरून पावयलो. ताचे शेजारी वंदनाक ताका वखदां वेळार घेवपाची याद करून दी, ताचेर लक्ष दी अशें सांगून आमी इस्कोलांत परत आयले तेन्ना चार वरां जावन गेल्लीं. यत्ता आठवेंत शिकपी देशमुख नांवाच्या विद्यार्थ्या कडल्यान हांव आनीक एक धडो शिकलों. त्याच दिसा हांवें थारायलें. आपूण एक आदर्श जावन विद्यार्थ्यां मुखार उबें रावपाक जाय. कांय विद्यार्थ्यांक शाळेंत येवपाक सकाळीं उशीर जातालो तेन्ना आमी शिक्षक तांकां ‘व्हाय आर यू लेट?’ असो प्रस्न करून कांय वेळार शिक्षाय करताले. हें चुकीचें आसा असो विचार हांवें केलो. म्हाका शाळेंत पावपाक केन्ना केन्ना उशीर जाता जाल्यार विद्यार्थ्यांक ‘व्हाय आर यू लेट?’ हो प्रस्न विचारपाचो नैतीक अधिकार ना. हांवें त्या दिसा सावन इस्कोलांत सदांच उण्यांत उणे 15-20 मिनटां एसेंब्ली आदीं पावपाचें थारायलें आनी शिक्षक म्हणून काम कर मेरेन हो नेम पाळ्ळो. चड करून हांव इस्कोल उघडपा पयलींच पावतालों. मागीर शिपाय, ऑफिस स्टाफ…
हांव पिळगांवां आयडियल हायस्कुलांत टिचर म्हणून आसलो तेन्ना दिवचलचो रामलाल वेर्णेकार पी. टी. टिचर म्हणून इस्लोकांत काम करतालों. दिवचलच्या मैदाना लागसार सकाळीं 7.20 वरांचेर दोगूय एकठांय जावन स्कुटरीन पिळगांवां वताले. हांवें रामलालाक बजावन सांगिल्लें, दोन मिनटां तुका उशीर जालो जाल्यार हांव रावचो ना. कित्याक तर इस्कोलांत वेळा आदीं 10 मिनिटां तरी पावूंक जाय.
चार वर्सां पयलीं म्हाका पिळगांवचो एक आदलो विद्यार्थी मेळ्ळो. आपल्या भुरग्याक दिवचले सावन घरा घेवन वतालो. ताणें म्हाका, सर म्हणून उलो मारलो. म्हाका वळखलो?, हांवें हय म्हणलें. ‘अली शेख न्हय?’ ‘हय, हांव दुबय आसतां सर.’
ताणें मुखार सांगलें, तुमगेलो उगडास येता. कित्यार रे? ताचेर ताणें सांगलें, तुमी इंग्लीश शिकयताले. तुमचे पिरेडाक हांव जनेलांतल्यान भायर पळयतालों. तेन्ना तुमी म्हाका कडक शब्दांत विचारताले, “व्हेर आर यू लुकिंग? लूक हिअर एन्ड लिसन.”
तीं तुमचीं उतरां आजुनूय कानाचेर पडल्याचो उगडास म्हाका फॅक्टरींत काम करतना येता. आनी हांव पुराय कामाचेर लक्ष दितां. आपल्या भुरग्याक ताणें सांगलें, “ये हमारे सर थे, कभी आपको मिलो तो इनको ‘गुड मार्निंग’ बोलना.” अलीन मागीर निरोप घेतलो.
म्हाका एके गजालीची जाणीव जाली. शिक्षकांची शिकवण, तांची उतरां विद्यार्थ्यांक मनीस म्हणून घडयता. घडणुको, गजाली बारीक सारीक आसता. पूण तातूंतल्यान बरेंच खूब कितें शिकपा सारकें आसता. फकत शिकपाची बारीकसाण आनी उमेद दवरपाक जाय. ज्या विद्यार्थ्यां कडल्यान हांव खूब गजाली शिकलों, धडे गिरयले, ते म्हाका घडोवपी ‘शिक्षक’ हे नदरेन तांचो उगडास जाल्या बगर रावना!

रमेश सावयकार
9637748974