भांगरभूंय | प्रतिनिधी
चोल्ल्यांसून घडघडान, विड्डेच्या वजरावरयसून व्हाळवाट घालून घेवन केरी येता. तो भोवऱ्याच्या कोंडीक भोऊर घेता. घोटेलेच्या कळास कोंडीक येडो घालता. कोल्याच्या बिळाकडेन कळटेक मेळटा. कळटी न्हंय. तिकां कुसडो मेळटा. कुसडो हरल. बारीक व्हाळ. मीगेर हे तीगय मेळान जातत दर्याचे भेटेक. चोल्ल्यांसून साखळेमेरेन सगळ्याक वलयत जाता हो व्हाळवाट, वली आमची बोली. गावांतल्या शब्दा – शब्दाक अर्थावळीची दियत खोली. माज्या बोलयेच्या शब्दा – शब्दाक खुंयसून येयल्या अर्थाची खोली हें कळाना. आमचे जाण्टे सांगतत. आमी केरीचो गांव वसोवपी गांउनगे. गांवस. महाराष्ट्रांतल्या तुळस मातोंडसून शेकड्यांनी वर्सां पयलीं केरींत येयल्ले. तेन्नासून माजे बोलयेची वल हांगा आसा. तीजेर थोडो महाराष्ट्राच्या मराठीचो जाल्यार थोडो कानडी – ( कन्नड ) भाशेचो लेप आसा.
सद्दां घरांत – दिसाभरांत बोलतत ते कितकेशेच शब्द आतांचे पिळगेन केन्ना आयकांक नत. पयलीं घऱांत लोक म्हनयेर ( पाटार ) बसत. थोडे कामळीच्या लट्यार ( कांबळीच्या कुडक्यार ). आपले कपडे काडून वळटीच्या, पाऱ्याच्या ( वणत ) खुटयाळाक ( खुट्याक ) ल्हायत. कपडे वळेनीचेर (कोंड्याच्या वा मानीच्या दांड्यार ) दवरीत. घालीत. कोयती, कोयतुलां आकडेक ल्हायत. आकडी शिंगाड्याच्या शिंगाची करीत. गोरवांचे राखणे गोरवांनी माथ्यार कांबळीची खोळ घेयत. साकाचीय घेयत. गोरवांच्या वाड्यांत गोरवां भानपाक गवन करीत. मोठ्या मेडींची आनी खांबल्यांची. मोठे खूंटच ते. ह्यावाटेनच्या धोराक त्यावाटेन जांवक मेळा नसलां. गवनीवयरसून. गोरवांचो वाडो तामीटीन शिवंत. गच्च. तामीट ( तण ) गवात. नळ्यांचीं घरांक कण्णेन कण्णांवपाक तेन्ना घर येलींनी कण्णायत ( बांदप ). गाठायत. कंट घेयत ( गांठी मारीत). लाकडांचे भरे भांनपाक, निसर गांठ. दादुलगी, बायलुडगी गांठ. उरपाटी गांठ मारीत. माशे गरोंवक बी कोणूय जाय तो शितारेक म्हाणजेच गरयेक नतली भाना. गरी बरी नानायत. गरी बरी नानावंक कळांक जायी. न जाल्यार गरयेक मासो ल्हागाना.
शेळींतलां भात कातरून आडवां घालतत. मीगेर कवळ्यो करून तेजीं पेंडकां भानतत. पेंडकांच्या भाताचां कुचाल दाळटत. मळणी घालतुकच येयल्ल्या गवताची कुडी करतत. गवताचो गुटलो भानतत. चड करून कुंभयाच्याच दोरांनी गवताचो गुटलो भानतत. मळणीच्या खळ्यावयलां भात बी हडग्यांनी ( मोठो पाटलो ) भरून हाडीत. तोपलो ( बारीक पाटलो ) हडगेपरास बारीक. घरांत कणगुलांत भात दवरीत. कणगुल ( बाळांचां आयदान ) बेळांचां करीत. पोटभुग्यां. मात्सां गोल. नं जाल्यार तट्यांत. तटो बेळांचो. बरो माथांभर येय. कितक्यांय खांडयांनी भात भर. तो बरो हुबो ऱ्हवा. तड्यांत आनी कणगुलांत लिंगडीचीं पाना घालून दवल्लाल्या भाताक पिंगानां ( बारीक जीवारो ) पडा नसलां. बेळांच्या मोठ्या पाट्यार तसांच दाळयेर भात सूकत घालीत. सुपान भात वाऱ्या करीत. वाऱ्या केलां की भात एकीकडेन आनी पॉल एकीकडेन पडा. मळीणीच्या खांब्याक मोठी दावण भानत. तिकांच चार ते पांच बैल नं जाल्यार रेडे भानत. खळ्यांवयलां भात मटकुळीन फापडीत. गवात मटकुळीनच उडयत. खळ्यांत जांव खळ्यार सुकत घातलालां भात निवळ्यान पातळ पसऱायत. मोठे तांब्याचे मडकेंत नं जाल्यार सोरो काडीत त्या भांडांत सुद्धा भात उकडीत.
आतां आमच्या घऱांनी मोठे देवारे जाले. पयलीं देवाक बारीकसां खोर्न करीत. तेतून देव. घऱांत बारीक सारीक वगदां ( वखद) दवरूंक एक सासकूल ( बेळांचा वा लाकडाचां आयदान ) आसलां. त्या सासकुलांत सगळीं वगदां दवरीत. चडशीं बायलां गळ्यांतल्या दावलाक ( मंगळसुत्राक ) पिड्डूकेक कानिवलो भानत.( कानांतलो चिकल काडपाचो कानिवलो ) बारीक भुरग्याच्या माथ्यांतल्यो लिकमुन्यान लिको काडीत. पावसांत बारीक सारीक सामायन हरयो मिरशांग्यो, मटान, कोश्टी सुकोंवच्या खातीर, चुलीच्या वयर उतव भानत. तो बेळांचो करीत. भगुण्यांक, तपल्याक बेळांचां शिबां ल्हावन उकड्या तांदळांची पेज काडीत. ती पेज
लाकडाच्या दॉन्यांत वतून दवरीत. मांडींत भाकरीचां पीठ मळीत. लाटफाळ्याचेर भाकरी भाजीत. भिड्याचेर गवान – पोळे काडीत. मातयेच्या कुळण्यांत माशांचां कालोंवक ( कडी ) करीत. गोलींत, कद्यांत, कळशांत, बुडकुल्यांत, बुटूसांत, मडकेंत पाणी दवरीत.
शेळींतल्यो मेऱ्यो पडटत ती पेटणी. खळां पेटपाक पेटणां. हिरांची सारन. झाडून – झाडून बारीक जालो की तो खुटारो. माडाच्या चुट्टांचां वळटत तं मराल. कण्ट्यांच्यो रोस वाडूंक करतत त्यो दवल्यो.मांडिचां वाजाप करूंक त्यो वापारतत. माडाचे वाशे काडतत. आडांय करतत. भिल्ल्या माडाची रीप सामकीच घट. कोंड्याची कण्णी. खरवतीन चिरुन घराक घालतत ती रीप.
आमच्या घऱां, आमचे वेवसाय, आमचीं शेतां, आमचो वावर ह्यां सगळां करपाखातीर आमच्या कडेन खास आमची म्हणान बोली भाशेंतलीं कितकीशीच शब्दावळ आसा. त्या शब्दावळीक वेग वेगळी अर्थावळ आसा. आमच्या गावांत एका शब्दाक अमूक अर्थ जाल्यार त्याच दुसऱ्या वाठारांत दुसरां नाव आनी दुसरो अर्थ. अशे कितकेशेच शब्द आसत. जे आमकां खबरच नत. ते जर आमी आमच्या वापरांत हाडूंक नं जाल्यार ते आनीक थोड्या वर्सांनी ननपयत जाताले. तेंचो अर्थय आमकां कळचो ना आनी तेंची शब्दावळय आमच्या शब्दांच्या बांदावळींत उरची नं. अशे कितकेशेच शब्द आसत जे आमच्या आतांच्या वापरांतल्यान नं जालेत. तेंचो आतां वापरच जायना. पूण हे शब्द आमी जर जतयाले जाल्यार आमची बोली आनी वली जायत ऱ्हवतली. आमची भाशा आनी आमचे भाशेचां रुप देखणां जातालां हेतून मात अजिबात दुबाव नं.
गोपीनाथ विष्णू गांवस
7038579804
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
