मागीर मेळटां तुका

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आयज कोंकणी मळार ‘मागीर मेळटां तुका’ हीं उतरां सर्रास घोळूंक लागल्यांत. तीं कोणूय वापरूंक शकता. ताका जात- पात- धर्म कांयच लागना. वेळकाळूय लागना. दुसऱ्याक नागोवपी, फटोवपी आनी तोपी घालपी मनशांच्या तोंडांत आनी ओंठार हीं उतरां आसतातूच. ह्या उतरांचो सोद कोणें लायलो हें खबर ना, पूण सोद लावपी त्या मनशाचो सत्कार जावंक जाय, ताचो भोवमान करूंक जाय आनी जमता जाल्यार ताका पुरस्कारूय दिवंक जाय कारण ह्या उतरांचो आदार घेवन आयज कोणूय, कोणाकूय कसोय फटोवंक लागला. ‘मागीर मेळटां तुका’ ह्या उतरांचो अचूक अर्थ खंयच मेळना. सगले कोंकणी शब्दकोश, अभ्यासकोश आनी विश्वकोश उस्तिले, खणले, पोखरले, पूण ‘मागीर मेळटां तुका’ ह्या उतराचो अर्थ म्हाका मेळ्ळोच ना.
‘मागीर मेळटां तुका’ ह्या उतरांची निर्मिती कोणे केली, व्युत्पत्ती आनी उत्पत्ती कशी जाली आनी केन्ना जाली हाचें संशोधन करतां करतां ‘मागीर मेळटां तुका’ हीं उतरां पुर्तुगेज तेंपा सावन चलत आयल्यांत म्हणपाची म्हत्वाची म्हायती हाताक लागली. 1935 वर्सा जल्मल्ल्या गोंयच्या एका फामाद भाटकाराक हे विशीं विचारलें तेन्ना ताणें सांगलें तें अशें ः ‘मागीर मेळटां तुका’ हीं उतरां कशीं तयार जालीं आनी कोणें तयार केलीं हें खबर ना, पूण नातें, मागीर तें जावं रगताचें वा इश्टागतीचें, तें तिगोवपा खातीर आमी हीं उतरां वापरताले. आपलें काम जातकच ‘मागीर मेळटां तुका’ अशें आमी म्हणटाले आनी आमचें काम करपी त्या मनशाक ताच्या कामाची ‘पावती’ म्हणून ताका ‘साग्वाद’ धाडटाले वा व्हरून दिताले. ताका लागून आमचें नातें अदीक घट, बळिश्ट आनी घटमूट जातालें, सासणाचें तिगतालें. ‘मागीर मेळटां तुका’ अशें म्हणपी मनीस उतराक जागतालो. ‘साग्वाद’ धाडपाची वा दिवपाची चाल कोणें सुरू केली तें खबर ना, पूण परंपरेन चालू उरली. पूण आयज ‘मागीर मेळटां तुका’ ह्या उतराचो गैरफायदो घेवन जण एकलो, जण एकल्याक फटयत आसा हें पळोवन वायट दिसता. पुर्तुगेजांचो तो तेंप खूब बरो आसलो. त्या वेळार मान, रेश्पेत आसलो. कोण कोणाक फटयनासलो. पाखल्यांचो भंय आसलो आनी हाका लागून ‘मागीर मेळटां तुका’ अशें म्हणून दुसऱ्याक तीन पानां करपाची, शिंगां लावपाची, तोंडाक पानां पुसपाची, दोळ्यार हात काडपाची, ठकोवपाची, गंडोवपाची, नागोवपाची, फटोवपाची कोणाक कापस्ताद जायनासली. कोण तशें करूंक धजनासलो. पूण आयज परिस्थिती विचित्र जाल्या. ‘मागीर मेळटां तुका’ अशें म्हणून दुसऱ्याक फटोवपाचें सर्रास चालू आसा. आयज कोणाक पातयेवपाचें ना. कोणाचेर विस्वास दवरपाचोय ना. खरें म्हणल्यार विस्वास नांवाचें उतरूच शब्दकोशांतल्यान काडुनूच उडोवंक जाय. बरें तर, ‘मागीर मेळटां तुका’.” त्या जाणटेल्यान म्हजे फाटीर हात मारीत हांसत म्हणलें आनी तो रोत घेवन चलूंक लागलो.
त्या जाणटेल्यान सांगिल्लें उतरान उतर खरें आसलें. आयज कोणाचोच विस्वास ना. विस्वास दवरपा सारको मनिसूच आयज उरूंक ना. कोण, केन्ना, कसो विस्वासघात करत हाचो नेम ना. ताका लागून पयशांचो वा हेर वेव्हार करतना दरेकान सांबाळून वागचें पडटा. तो मनीस विस्वासाक पात्र आसा हाची खात्री करची पडटा. कारण गोडीगुलाबीन उलोवपी, चण्या-झाडार चडोवपी, खुशामत करपी, फुलां माळपी, गोड-गोड उतरांनी फुलोवपी आनी आपलें काम जालें की ‘मागीर मेळटां तुका’ अशें म्हणून तोंड घेवन नाच्च जावपी मनीस आयज आमकां चांटे पावलांक
मेळटात.
म्हाका हय- न्हयशी जाता. चार – पांच वर्सां आदली गजाल. हांवें निकतेंच डीटीपी आॅफीस सुरू केल्लें. जावन जावन पंदरा दीस जाल्यात आसतले. गोंयची एक फामाद व्यक्ती म्हज्या आॅफिसा मुखार एसी गाडी घेवन हजर. म्हाका कितें करचें तें कळना जालें.
“सर, तुमी कित्याक आयले? म्हाका सांगल्यार हांव येतलों आसलों.” हांवें म्हणलें. नाय म्हणल्यार ते व्यक्तीक म्हज्या आॅफिसांत पळोवन हांव मातसो गडबडिल्लों.
“तूं कित्याक इतलो सकयल वयर जाता? म्हाका म्हज्या प्युनाक सांगूंक येनासलें? पूण म्हाका आवडना. म्हजीं खाजगी कामां हांवूच करतां. हांव कोणाकूच पातयेना. आतां ही फायल तुका व्हरून दी म्हणून म्हज्यान प्युनाक सांगूं येतालें. पूण प्युनान ही फायल शेणयली जाल्यार? म्हणून हांव म्हजीं खाजगी कामां चडशीं कोणाक सांगिना. बरें, तें आसूं, आतां मुद््द्याचें उलोवया. म्हज्या बापायली षष्ठ्यब्दीपूर्ती 30 सप्टेंबराक. आठ दीस उरल्यात. म्हज्या बापायन कोंकणी पेपराचेर बरयिल्ले हे ललित लेख. ह्या लेखांचें म्हाका पुस्तक काडूंक जाय. तें पुस्तक म्हाका बापायक साठाव्या वाडदिसा निमतान भेट दिवंक जाय. तूं ना म्हणचो ना हें हांव जाणां. म्हणून हांव हांगा आयलां. कशें करप तें तूं पळय. तुवें रातपाळीय मारल्यार जाता. तुजो डबल रेटूय लायल्यार जाता. पूण म्हाका तें चार दिसां भितर तयार जाल्लें जाय. प्रिंटिंगाक तीन-चार दीस धरपाचे. जातलें मरे? आनी हें पळय, ही फायल मात सांबाळून दवर.” अशें म्हणून ती फामाद व्यक्ती मोटारींत बसून गेली. म्हाका ‘बरें’ म्हणूंक जमलें ना आनी म्हज्यान ‘जावचें ना’ अशेंय म्हणप जालें ना.
चार दिसां भितर 60 लेख टायप करप हें म्हजे मुखार आव्हान आसलें. हांवें आव्हान स्विकारलें. सगलीं कामां कुशीन दवरलीं आनी ताच्या बापायचे 60 लेख रातीचो दीस करून टायप केले. ताचो प्रिंट आवट काडलो आनी ते व्यक्तीक फोन केलो. ताणें प्रिंट आवट व्हरपा खातीर प्युनाक धाडलो. प्रिंट आवट पावतकच तांचो फोन आयलो. ताणें म्हणलें, “देव बरें करूं. तुजें बील करून दवर. मागीर मेळटां तुका.”
‘मागीर मेळटां तुका’ हें उतर वापरून ताणें जो फोन दवरलो तो हो वेळ मेरेन ताचो पत्तो ना. ताका बिलाची याद करूंक फोन करीत जाल्यार म्हजो फोन तो घेना. वर्स जालें. ताचो फोनूय ना, तोवूय ना आनी ताचो प्युनूय ना. वर्सभर ताचें बील हांव उश्याक घेवन बसलां आनी तो केन्ना तरी येतलो आनी म्हजें बील फारीक करतलो हे आशेन रावलां.
हालींच एका सोयऱ्याच्या लग्नाक आमी गेल्लीं. लग्न जालें. न्हवऱ्या – व्हंकलेक हात दिवन आमी जेवणाचे पंगतीक उबीं राविल्लीं. म्हजे फाटल्यान उबे राविल्ल्या केंस आनी खाड पिकिल्ल्या एका मनशान म्हजें नांव घेवन म्हाका विचारलें, ”तूं अमूक अमूक न्हय?” हांवें ‘हय’ म्हणटकच ताणें उलोवंक सुरवात केली.
“तुजें वाचतां हांव. बरें आसता. तुजे विनोदी ललित लेख आमकां सगल्यांक आवडटात. म्हजे 12 वर्सांचे भाचयेन तर तुज्या बरपाचीं कात्रणां काडल्यांत आनी फायलीक लावन दवरल्यांत. वेळ मेळटा तेन्ना ती भाची आजयेक म्हणल्यार म्हजे आवयक तीं कात्रणां वाचून दाखयता. तुज्या विनोदी लेखांनी आमचो वेळ बरो पासार जाता.” प्लेटीर एक – एक जिनस घेतना तो उलयतालो आनी हांव म्हजे फाटल्यान रांकेंत उबे राविल्ले घरकान्नीक पळयतालों. ती परत परत सिल्काचो शालू न्हेशिल्लो आसतना नाशिल्ली काॅलर तायट करताली. घोव कसोय आसूं, परक्या मनशान चारचौगां मुखार आपल्या घोवाची तुस्त केल्ली खंयचे बायलेक आवडना? त्या मनशाचीं उतरां आयकून म्हजी घरकान्न मनांतल्यामनांत मुरगुट्टाली आनी देवान आपल्याक साहित्यीक घोव दिलो म्हणून मदीं मदीं दोळे धांपून आनी ओंठांतल्याओंठांत पुटपुटत देवाचे उपकार मानताली. आपले जिणेचें सार्थक जालें अशें तिका दिसलां अशें कितेंशें तिची चर्या म्हाका सांगताली.
जेवणाच्या मेजार लागीं लागीं 25 जिनस मांडिल्ले, पूण आवडटा तितलेच जिनस घेवन आमी एक मेज घेवन बसलीं. तो मनिसूय आमच्याच मुखार आशिल्ल्या एका कदेलार येवन बसलो. जेवतां जेवतां म्हज्योच तोखणायो. आमी एकामेकांक आमचे मोबायल नंबर दिले.
ताचें तें जेवप न्हय भकप पळयल्यार ताका खंय तरी वचपाची ताकतीक आसा म्हणपाचें जाणवतालें. तो बेगिबेगीन ताट पुसून जेवलो. आपली प्लेट ताट-बल्लांत दवरली. टिश्यू पेपरान हात पुसले आनी परत आमच्या म्हऱ्यांत येवन बसलो. आमचें जेवण आनी ताची बडबड चालूच आसली.
अचकीत ताका कसली तरी याद जाली आनी म्हणूंक लागलो, “आरेरे, जाणटेपणांत अशेंच जाता. विसर पडटा.” ताणें म्हणलें.
“कितें जालें?” घरकान्नीन जेवतां जेवतां ताका विचारलें. म्हजेर तोखणायेचो शिंवर करून ताणें म्हजे घरकान्नीचेर बरेंच इंप्रेशन मारिल्लें म्हणपाचें जाणवतालें.
“कितें सांगूं. म्हजी बायल दुयेंत. ती सदांच बरी नासता. हांतरुणार आसता. तिका दर चार दिसांक 800 रुपयांचीं वखदां लागतात. रेसेत घेतलें, पूण मोबायल आनी पयशांचें पाकीट मात घराच विसरून आयलों.” ताणें इल्लेंशें तोंड करून सांगलें. ताची ती नुरा पळोवन कोणाकूय ताची काकुळट दिसपाचीच. म्हजी घरकान्न ताका आडवाद कशी आसतली?
“आंवंय, इतलेंच मूं? दियात न्हय ताका हजार रुपया. मागीर दितलो तो.” घरकान्नीन दोळ्यांच्यो कुरवो करून खाडकी मातशी हालोवन म्हाका सांगलें. म्हाका तिची मोनी भास कळ्ळी. हांवें मनांत नासतनाय 500 रुपयांच्यो दोन नोटी ताच्या हातार दवरल्यो.
“जावं, तुमचें देव खूब बरें करूं. वळखपाळख नासतना तुमी म्हजे खातीर इतलें केलें तें खूब जालें. नाजाल्यार आयज कोणा कोणा खातीर इतलें करता?” दोळ्यांत दुकां हाडून ताणें म्हणलें.
“तुमी मनाक लावन घेवुंनाकात. दुयेंत मनशाक वखदां वेळारूच दिवचीं आसतात. तुमची बायल बेगीन बरी जावं अशें आमी देवा कडेन मागतात.” हांवें जेवतां जेवतां म्हणलें.
“खरेंच, तूं देवमनीस. तुवें म्हजी गरज भागयली. घरा पावल्या बरोबर तुका जीपी करतां. नाजाल्यार तुजें घर पळयलांच हांवें. मागीर मेळटां तुका.” अशें म्हणून तो आमकां नमस्कार करून गेलो. एका गरजेवंताक आमी पावलीं हें समाधान म्हजे घरकान्नीच्या मुखामळार फांकिल्लें.
नमस्कार करून गेल्लो तो मनीस म्हाका परत मेळ्ळोच ना. ताणें जिपीय केली ना आनी घरा येवन पयशेय हाडून दिले नात.
आयज हे गजालीक स म्हयने जाल्यात. हांव ताका वळखतलो काय ना हो दुबाव. कारण म्हजी मेमरी फ्राक. आनी आतां तर तोंडार मास्क घालपाची फॅशन आयल्या. कोरोना आसूं वा नासूं, कांय लोक मुजरत हें मास्क घालतात. ताका लागून मास्का पोंदां कोण आसा तें कळप कुस्तार जाता.
याद जाता तेन्ना ताणें दिल्ल्या मोबायल नंबराचेर हांव फोन करतां. पूण दरेके फावटीं ‘जिस नंबरपर आप फोन कर रहे है वो मौजूद नहीं है.’ इतलेंच आयकूंक येता आनी फोन बंद जाता. ताची बायल खरेंच बरी नासली काय ताणें आमकां तीन पानां केलीं हें कळूंक मार्ग ना. ताचो पत्तोच ना आनी ताचो पत्तोय म्हाका खबर ना.
पूण एक मात खरें, तेन्नाच्यान हांवें ‘मागीर मेळटां तुका’ ह्या उतरांचो सामको धसकोसो घेतला. साकरन्हिदेंत आसतना ‘मागीर मेळटां तुका’ अशीं उतरां कानार पडलीं की म्हजें काळीज कितलोसोच वेळ खपखपता. हांव झुप्प करून दोळे उगडटां आनी सट्ट करून उठून बसतां. मागीर म्हजी घरकान्न म्हाका समजायता, थापटायता, न्हिदयता. पूण कानार उतरां सादत आसतात ः मागीर मेळटां तुका.

अतुल र. पंडित
9623269013