भांगीबाब  – बुदवंत कवी!

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

विशेश

सखाराम शेणवी बोरकार

9923306751

——————————

—————-

जो समाज साहित्यिकांचो आदर करता, भोवमान करता, तो समाज सुसंस्कृत आसता. गोंयान तें पावला कणकणीं सिद्ध केलां. हालींच कोंकणी- मराठींतले नामनेचे कवी शंकर रामाणी हांची जल्मशती आमी मनयली. तांचेच समकालीन कोंकणींतले आनीक एक नामनेचे साहित्यीक पांडुरंग भांगी हांची जल्मशती ह्या वर्साच्या ऑगस्ट म्हयन्या सावन सुरू जाल्या. कोंकणीच्या मळार तशे विद्वान बी कमीच. त्या बुदवंतांचे वळेरेंत भांगी हांचें नांव घेवं येता. तांचें कार्य पळेल्यार हाचो अणभव येता.

पांडुरंग राजाराम सिनाय भांगी हांचो जल्म 13 ऑगस्ट 1923 वर्सा कुंडय गांवांत जाल्लो. ते एक मनस्वी कवी. तांणी पुर्तुगेज भाशेंतल्यान शिक्षण घेतलें, ताच्या उपरांत ते कस्टम खात्यांत काम करूंक लागले. सिर्वीशेच्या निमतान तांचो राबितो गोंय, दीव, दमण आनी मुंबय अश्या सुवातांनी आशिल्लो. मुंबय आसतना मराठी कथाकार श्री दा पानविलकर हे तांचे ऑफिसांतले  वांगडी आसले. हाचे वयल्यान तांचो संपर्क केद्या थराचो येता ताची गवाय मेळटा. तांचें मुळावें शिकप पुर्तुगेजींतल्यान जाल्ल्यान तांचें चडशें वाचप पुर्तुगेजींतल्यान जाल्लें. तांच्या विचारांची बसका चौकस तशीच सक्षम अशी विकसीत जायत रावली. मानुएल बांदैर, सिसलीया, मैथरेलीश आल्मेदा गार्रेता, फेर्नांद पेसोवा, स्टिफन झ्वायक, रोमा रोला, टागोर ह्या लेखक – विचारवंताचो प्रभाव तांचेर पडलो. तातूंतल्यान तांचे प्रतिभेक आनी प्रज्ञेक नवे आंकूर आयले. जे वाडत गेले.

मनस्वी कवी आशिल्ल्यान ते सदांच आपले भितरच आसताले. तांणी प्रसिद्धीची हांव केन्नाच बाळगिली ना. आपल्याक जें कितें दिसता ते मेकळेपणान मांडपाक आनी उक्तावपाक तांणी केन्नाच कोणाची भिडमुर्वत धरली ना. सुवार्था खातीर  तत्वां गुठलावपी लोक आयजूय खूब आसात.

भांगीबाबान पुर्तुगेजींतल्यान लिसेवाचेर सात वर्सां शिक्षण घेतिल्लें. कोंकणी आनी मराठी, हिंदी आनी इंग्लीश भाशेंतल्यान तांणी साहित्य साधना केल्ली. आपली नीज भास कोंकणी, न्हय मराठी असो दिस्टावो तांकां जालो आनी तांणी कोंकणी खातीर वावर करपाचें थारायलें. तांणी 1945 च्या अदमासाक बरोवपाक सुरवात केली. 1948-49 मजगतीं ते कोंकणींतल्यान ‘मांडवी’ नांवाचें एक हातबरप काडटाले. त्या काळांतली तांची ही कोंकणीची मोटी सेवा. नवी माची तांणी साहित्यिकां खातीर तयार केली. 1981 वर्सा सिर्वीशेंतल्यान सेवानिवृत्त जातकच तांणी आपलो चडसो वेळ साहित्य आनी संशोधन कार्यांत सारलो. तांचे ‘दिश्टावो’, ‘अदृश्टाचे कळे’ आनी ‘चांफेल्ली सांज’ हे तीन कविता झेले म्हळ्यार कोंकणी कविता मळावयल्यो म्हत्वाच्यो साहित्यकृती आसात. तशेंच काव्य यात्रेंतले हे तीन वाटचिरे म्हळ्यार अतिताय जावं नजो. अंतर्मुखताय ही तांच्या काव्याची मुखेल बुन्याद आसा. जाय तितल्याच उतरां भितर मुदयेर थीक कशी व्यक्त जावपी तांची कविता आसता. तांचे भाशेंत पुर्विल्ले शुद्ध कोंकणी शब्दकळेची सोबीत झलक पळोवंक मेळटा. तांच्यो कोंकणी कविता ‘सत्यकथा’ ह्या नामनेच्या मराठी म्हयनाळ्यांतूय छापून आयिल्ल्यो.

गोवा कोंकणी अकादेमी निर्मीत ‘कोंकणी शब्दसागर’ ‘अ’ आनी ‘आ’ ह्या शब्दकोशाच्या दोन भागांचे ते संपादक आसले. ह्या कोशांत तांणी उतरां फाटल्यान आशिल्ल्या वेगवेगळ्या संदर्भांची अभ्यासाची पूर्ण म्हायती दिल्या, दरेक उतरा फाटलो संदर्भ दिला आनी गरज थंय उतरांची व्युत्पत्ती दिल्या. हालींच गोवा कोंकणी अकादेमीन ‘कोंकणी शब्दसागर’ कोशाचो तिसरो भाग ( इ ते औ) सर्गेस्त डॉ. अनंत राम भट हांच्या संपादना खाला उजवाडाक हाडला.

पांडुरंग भांगी हांचो लोकवेदाचो अभ्यास खूब खोलायेचो आसलो. तांणी गोंयच्यो लोककाणयो, धालो, गितां हांचें संकलन केलां आनी वेळावेळार विंगड-विंगड नेमाळ्यांनी तें उजवाडाक हाडलां. भांगी हांणी आपल्या वाचनांत आयिल्लें उत्कृश्ट संवसारीक साहित्य कोंकणींत हाडलें. टागोरांचें ‘चित्रांगदा’ (नाटक) आनी ‘बिदाय अभिशाप’ (कविता), ऑस्कर वायल्डाचें ‘सालोमे’ (नाटक), पेस्सोवचें ‘एल मारीनर’ हाचो ‘तारवटी’ ह्या नांवान केल्लो अणकार, झ्वायगाच्यो कांय कथा तशेंच सोफोक्लिसाच्या किंग इडिपसचो ‘यदीप राजा’ असो कोंकणी अणकार भांगींनी केला. त्या शिवाय मोहन राकेश हांच्या ‘आषाढ का एक दिन’ ह्या हिंदी नाटकाचो तांणी कोंकणी अणकार केला.

तांचें साहित्य मुखेलपणान जाग प्रकाशनान उजवाडाक हाडलां. गोवा कोंकणी अकादेमीन ‘उतरांचो संवसार’ ही तांची डायरी पुस्तक रुपांत उजवाडाक हाडल्या. तातूंत कांय नोंदी आनी टिपणां आसात. तीं वाचतगीर भांगीबाबांच्या विद्वत्तेचो आमकां अणभव येता. तांच्या ‘दिश्टावो’ आनी ‘अदृश्टाचे कळे’ ह्या पुस्तकांक कला अकादमीचो साहित्य पुरस्कार फावो जाल्लो आसा. तांकां कोंकणी भाशा मंडळ, कुडचडेच्या कोंकणी कला साहित्य केंद्राचो ‘जनगंगा’ पुरस्कार, ‘जेज्वीत आंतोन पेरेरा यादस्तीक’ हो थॉमस स्टिफन्स कोंकणी केंद्राचो पुरस्कार, अस्मिताय प्रतिश्टानाचो पुरस्कार, तसोच गोंय राज्य सरकाराचो पुरस्कारूय फावो जाल्लो आसा. तांच्या ‘चांफेल्ली सांज’ ह्या पुस्तकांक 2000 वर्सांचो साहित्य अकादेमी दिल्लीचो पुरस्कार फावो जाला.

पांडुरंग भांगी ह्या म्हान कोंकणी कवीची, कोशकाराची आनी लोकवेद अभ्यासकाची वळख आयच्या विद्यार्थ्यांक आनी शिक्षकांक जावपाची गरज आसा. तांच्या जल्मशती वर्सा निमतान ही जागृताय घडोवन हाडप हें कोंकणी संस्थांचे काम. भांगीबाबान कोंकणीची जे पोटतिडकीन सेवा केली, तितल्याच उमेदीन तांचें अप्रकाशीत साहित्य उजवाडाक हाडपाचें काम जावचें. भांगीबाब व्हडूच. व्हडविकायेन जे करतात ते व्हड जातले. खर्‍यांनीच.