भटमामांच्या अनंत व्रताचें खाशेलपण

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

चार दिसां पयलीं म्हाका मामाचो फोन आयलो. आमची खबर घेवपाक पंदरशेंतल्यान एकदां तरी ताचो फोन येताच. चवथ कशी जाली? गणपती कितले दीस आसलो? अशें विचारलें. आमगेर दर वर्सा पांच दीस गणपती. ताका हें खबर आसलें. चवथीक एक दीस तरी मामाची हजेरी आसताली.
अंदूं पांचव्या दिसा पयसचो सोयरो गेल्ल्यान आमकां बंधन आयलें. ताका लागून चवथीचे उमेदीर वीरजण पडलें अशें ताका सांगतकूच ताणें तांच्या घरचे चवथीची गजाल सांगली. “अंदूं पांच दीस गणपती दवरलो. व्हडल्या भावाचो पूत प्रसाद चवथीच्या सणा-परबांची वेवस्था व्हडा उमेदीन बेस बरी निभयता. आमकां कांयच जापसालदारकी ना. सामको व्हडलो भाव ‘बाब’ करतालो तशे. एक दीस समरादनां वाडली.” अशा उतरांनी मामान पुतणयो प्रसाद हाची तोखणाय केली.
ही गजाल आयकून म्हजें मन धादोस जालें. आयची तरणाटी पिळगी घराची, कुटुंबाची परंपरा तिगोवन दवरपाची जापसालदारकी घेवन हिंदूंची संस्कृती मुखार व्हरता ही तुस्त करपाची गजाल असो विचार त्या वेळार आयलो.
चवथीची ल्हानपणांतली मजा कितें वेगळीच आसली. त्या दिसांचो उगडास येता. उगडास फुलांच्या परमळा सारको मनांतल्या आंगणांत पसरता. फुलां जशीं फुलून येवपाक सुर्याच्या किरणांची अधीर जावन वाट पळयतात तशेंच मनशाचें मन आपले दडोवन दवरिल्ले विचार आनी घडणुकांच्यो यादी आपल्या मनशां कडेन परगटावन तातूंतल्यान आनंद घेवपाची संद सोदता.
म्हज्या मामा कडेन उलयतना म्हजी तशीच गत जाता. केन्ना लग्नाच्या दबाज्याक मामा- मामीची भेट जाली की मामा म्हज्या वांगडा कदेल लागीं घेवन गजालींत मग्न जाता. बायलांच्या घोळक्यांत वावुरपी मामी थोड्या वेळान लागीं येवन म्हणटा, जालें मामा- भाचे एक. आतां तांच्यो गजाली बेगीन सोंपच्यो नात. तो मेरेन म्हाका वाट पळयत बसचें पडटलें.”
“अगा, जाल्या गजाली करून? आतां घरी या म्ह?” असो प्रस्न मामी करता.
“माच्छी र्‍हां हां” अशें मामा तिका सांगून गजाली मुखार व्हरता.
देड दीस, पांच, सात, णव दिसांचो गणपती दवरपाच्या संबंदांत गजाली चवथी वेळार घराघरांनी गांवगिर्‍या वाठारांनी जाता. शारांतल्या लोकां परस गांवगिर्‍या लोकांची सण – परब व्हडा उमेदीन मनोवपाची मानसीकताय आदल्या दिसां सारकीच आसा. म्हाका मात आमचो पांच दिसांचो गणपती पावयलो की याद येता ती बोरी गांवांत रावतालो त्या म्हज्या आवयच्या मामाची. बोरी गांवांत ‘भटमाम’ ह्या नांवान तो फामाद. गांवचो पुरयत, धर्मीक विधी तशेंच भविश्य शास्त्राचें बर्‍या पैकीं ज्ञान ताका आसलें. सदांच उमेद चेहर्‍याचेर दिसताली. तांच्या घरा गेल्ल्या दर एकल्याक रावपाक आग्रह करप, ताका भरपूर खावपाक, जेवपाक वाडप आनी ताचे वांगडा फाविल्ल्या वेळान गजाली मारप हो त्या मामाची प्रकृती धर्म आसलो.
आपले भाचे भाचयो आनी तांचे सोयरे हांची मामाच्या घरा येवप-वचप खूब आसतालें. एका दिसान वचून येतालो म्हळ्यार कोणाकूच ताचो आग्रह मोडून येवप जमनाशिल्लें. “आरे कोठे जातो? आंबे पिकाव्या माळयेर कड्डांत घातल्याय, ते कोण खाणां? तुज जावया मेळवच्ये नाय म्हंझे नाय!” अशीं तांचीं आग्रह करपाचीं उतरां. म्हजे आवयची मामी म्हणल्यार त्या मामाची घरकान्न, तिचें नांव अन्नपुर्णा. नांवां सारकी अन्नपुर्णा. सोयरो आयलो की ताका चडांत चड तरेचे खाद्यपदार्थ, गोडशीं करून वाडप असो तिचो नेमूच आसलो. माया- ममता, प्रेम आपुलकी म्हळ्यार कितें हाचो अणभव तिच्या सगळ्या भाचरांनी, सोयर्‍यांनी आनी बोरयेच्या लोकांनी घेतला.
मामा अनंत चतुर्दशीचो व्रत करतालो. दबाजो व्हड. सोयर्‍यांक न चुकता आपयतालो. दर एकल्याच्या घरा वचून सांगप जमना देखून पोस्ट कार्ड बरोवन अनंत व्रताचें आमंत्रण दितालो. चवथी दिसांनी तांगेर शाळेंत, इस्कोलांत वचपी जे कोण वताले, खासा करून म्हजो अशोक मामा, तांकां हीं पोस्ट कार्डां बरोवपाचो वावर पडटालो.
मामा आपले भाशेंत उतरां सांगून वेवस्थीत आमंत्रणाचें कार्ड बरोवन घेतालो. म्हाका उगडास आसा, दर वर्सा ताचें अनंत व्रताक येवपाचें निमंत्रणाचें पोस्ट कार्ड येतालेंच. आपल्या भाच्याची तर तो हजेरीच घेतालो. ताका लागून अनंत व्रताक वचपाचो नेम मामाचे सोयरे आनी गांवचे लोक चुकयच नाशिल्ले.
म्हाका उगडास येता तो ल्हानपणान आमी बोरये अनंत व्रताक वताले तेन्नाचो. रातीं बारा – एक जालें तरीय भजन करपी आनी गांवपी कलाकार कार्यावळ सोंपय नाशिल्ले. ताका लागून आमी भुरगीं घराचे माळयेर वचून लोटांगण घालून न्हिदतालीं. ह्या वर्सा कितेंय जाल्यार न्हिदप ना अशें थारायलें. त्या वर्सांनी रातच्या देड दोना उपरांत अनंत व्रताचो प्रसाद खावप आनी मागीर जेवणाचे पंक्तींत बसून जेवप. हे जिवार येवन मामाचो आग्रह तोडून जायना देखून करचें पडटालें.
अनंत व्रताक सुमार देडशे एक लोकांची हजेरी मामा आसा सयत लागताली. मामा उपरांत ताचो व्हडलो पूत बाळकृष्ण उर्फ ‘भाऊ’ हाणें ही परंपरा मुखार व्हेली. तो दर वर्सा आमंत्रण दिवपाक फोन करतालोच. आतां ताचो धाकटो भाव हें व्रत व्हडा दबाज्यान करता.
पयर म्हज्या मामा वांगडा फोनार उलयतना हांवें चवकशी करीत विचारलें, “तूं अनंत व्रताक गेल्ला मरे”. दुसर्‍या कडेन उतरां कानार आयलीं, “होय तर, जमते सर जावपच. नेम सोडव्या व्हत्तांय.” म्हजो मामा जाणटो जावनूय नेम तिगोवन आसा.
शास्त्रानुसार, अनंत व्रताची सांगता चवदा वर्सांनी करपाक येता. पूण ज्या कुटुंबांनी अनंत व्रताची परंपरा आसा ती अखंड दवरून मुखा वयली पिळगी चालूच दवरता. अनंताचें व्रत करप म्हणल्यार विष्णू देवाची आराधना, पुजा आनी भक्ती करप. लोकां वांगडा एकचाराची, मोगाची आनी मनीसपणाची भावना आपणावन जीण जगपाचो नेम (व्रत) करपाचो.
श्रीकृष्णान वनवासांत रावपी रामाक अनंत व्रत करपाक सांगिल्लें. जाका लागून तांकां जाय आशिल्लें फळ मेळटलें. तांणी चवदा वर्सां हे व्रत केले आनी वनवास सोंपोवन रामान रावणा वांगडा युद्ध करून जैत जोडलें. असो ह्या अनंत व्रताचो महिमा पुराणांत सांगला. फकत अनंत व्रत करून भागना. ती परंपरा तिगोवन दवरीत ताचें फळ मेळपाक एकतायेन मनशान मनीसपणान वागप आनी खर्‍या अर्थान मनीस जावपाचो संदेश हे व्रत दिता.

रमेश सावयकार
9637748974