आत्यागेली सुटी – 02

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

सुटयेतली मजा तशी कितकीय सांगली तरी सोपनाना. यादी येयत रवतत आणी सगळ्यो गजाली सुचत रवतत. आतेभयण तेवा बालवाडीत. आत्या सबन दीस शेत-भाट, गोरवा, घर-दार घेवन कामा करी. सुटयेंत आमी रवांग गेलो कांय आतेभयणीक बगपाचा काम आमीच करू. आत्यान चेडवाक बालवाडीन घातला खरा पूण ता एकटा वचान बालवाडींत बसपाक नशीब आसा? पयलेच दिसा गेला ता प्यापारा वाजयत घरां. ता एकला कसाच बसांक तयार नासला. आत्या म्हणान कितको वगत तेचे वांगडा रवताला. मगेर आत्यान एक दिसा आमकां सांगला, तुमी तिगय ताचेबरोबर जाया. तेचेबरोबर वायच बसा. सवय जावनी तेका.
आत्यान आमकां सांगला तसा आमी दुसरे दिसा केला. उठलो, चा-भाकरी खाल्ले आनी आत्याच्या चेडवाक घेवन बालवाडीत पावलो. तेवा थंय वीस-पंचवीस भुरगी. बालवाडी कांय तशी लांब नासली. साधारण चलत पाच मिनटाच्या वाटेर. तेंच्या देवळाच्या देगेकच बालवाडी. सकाळी पावलो. सबन एक इरड घालयली. पयले दिसा वायच वाज इलो. कांय ताच ताच आयकतलय आनी बघतलय. पूण तशी मजाय येय. वेगवेगळी गाणी, बडबडगिता, कविता, गोष्टी, चित्रां. खेळ, पाडे ह्याच सगळा तेवा बालवाडीत चला. बालवाडीत ल्हान पोरां वांगडा आमकाय तेंचा खाण खावंक गावा.
तेवा तेंका बालवाडीत वाटाण्याची उसळ, मुगाची गोडी उसळ, शिरो, खिचडी, फोडणेचो भात, चिकी, मुगाचा कडाण असला खावंक गावा. पोट भर खाय. पयले चार-पाच दीस भयण किरकीर करी. पूण मगेर तेका सवय जाली. बाकीच्यान बरोबर खेळा करूंक लागला. बालवाडेच्या भायल्यान लोकांची शेता आणी राना. लोक न्हिबार लागता म्हणान तकलेर खोळ घेवन आपलो वावर करीत. एक दीस ह्या पोर बराच रडांक लागला. घे म्हणान कळ केल्यान. कसाच वगी रवाना जाला. कितक्या समजायला, सांगला, तापयला, काय काय दिला. पूण च्या, कसाच लागी येयना. शेवटाक बष्टाच शेतावाटेन बोट दाखयत म्हटला “आता जास्ती रडशीत तर तो…हावको तुका व्हरतलो हां….” म्हणटा म्हणासर थंय खरोत एक दादलो न्हिबराक खोळ तकलेर घेवन शेतांत उत्पन जालो. त्या बरोबर ता रडाचा सारक्या बंद जाला.
आत्याचो ल्हानगो दीर मोमयक आसता. वर्सात चवथीक घरां येता. आणी काय गरजेचा कामाक नाच जाल्यार खंयच्याय सणा उत्सवाक तो येता. सदचे बरी आमी सगळेजाण बालवाडीत पावलो. अकरांक सुमार काय ता खावंक दिला आणी इतक्यात आत्यागेलो शेजारी येवन बाईक सांगाक लागलो “गोयेकारांक आणी धाड घरा, तेंचो चुलतो इलो मुमयकसून!” ह्या आयकनाफुडे आत्याचा चेडू जा वारा कसा सुटला ता सरळ काकाची ख्याम घेवन घरा पावला. तो एकच दीस काय तरी बालवाडीतसून घरां बेगीन पावलो.
एक गजाल आजून याद जात ती म्हणजे बड्डेची. आत्याच्या चेडवाचो बड्डे ऑगस्ट म्हयन्यान. तेवा बड्डे म्हणजे व्हडलो. सगळी तेंची शेजारची पोरा-तोरा, म्हातारी शितारी जमत. एक वेगळीच मजा. तेवा तेचो आठवो बड्डे. आमी घराकडसून वचपाक भायर सरलो. तेवा आमगेर तीन टायरांची रिक्षा आसली. रिक्षा सगळी पॅक जाली तरी चिड्डान चिड्डान बसलो. फाटल्यान सामके मी, भाव आणी आतेभाव आमची वायच पोटली करून बसलू. केवा एकदा आत्यागेर पावतो असा जाल्ला. घर, पेडण्या, सातार्डा, सातोश्या, मडूऱ्या आणी निगुड्या. अशे कितकेशेच गाव वनाळून कणो धाडवान दुखांक लागा. पूण उमेदीन काय तितक्या कळा नासला.
श्रावणातलो शिवराक बड्डे. पूण मजेक आणी वेगळे उमेदीन आमी वचू. आत्यागेल्या घरां देगेक शेजाऱ्याक सारकी त्याकान अशी तीन – चार घरां. बाकीच्या सगळ्या जाग्यांत सर्दाचा श्यात. तेवा आत्यागेर वयतलय जाल्यार बायकडेन गाडी दवरून मगेर मदल्यान चलत वयचा लागा. पावसाच्या दिसातले, पयलेच फावट आमी आपले बड्डॅक गेलू. उमेदीन देवलू आणी कमाकम धावत सुटलो. वाट सदाची खबर आसली त्याच वाटेन धावत गेलो. पूण फुडे वचान अपशाराण इला. थंय फुडल्या फाळयानी लोकांनी आपलो आपलो तरवो लायल्लो. तेचो अदमास आमका काय खबर. धावाच्या नेटार कमाकम चिखलात वचान पाय भरले. बरो रपरपीत चिखल आणी तेतूंत आमी उबे. एके वटेन पाय रोमलेत. तोल सामाळीत वयर सरलो. पूण शिरा पडलेली चपला खय मेळानत जाली. काकापायन मगेर ती सोदून काडली. तशेच मागिलदारा वचान हातपाय धूमवन घरांत. वायच लज कशी सुध्दा जाली.
आत्यागेल्या घरां फाटल्यान बांदेकारागेला घर. तेवा तेंगेर एक म्हातारो आसलो. साधारण पासट-संत्तर वर्साचो. पिकलले क्यास, मिशी वायच पोंग इल्लो असो म्हातारो. प्रत्येकजाण त्याका “आजोबा” म्हणा आसलो. सुटयेंत सकाळची सगळी पोरा खेळांक देवळांत, तेवा आजोबा सुध्दा थंय येवन बसा आणी आमकां खूब वेग-वेगळे गजाली सांगी. केवा केवा मी आपलो आजोबा वांगडा तेंच्या म्हशींना सकयल्या व्हाळा मेरेन वचय. आज्याचो एक बांगर धवो पाडो दारारच बांदलेलो आसलो. मेल्याक बगूनच भंय दिसा. येत्या वयत्या लोकांक करीं करून निसतो बघी. फाट करून बसलेलो आसलो काय मी येता वयता तेच्या कुल्यार फट करून थापाट मारी आणी पळ काडी.
आयज सुध्दा खावपाक गोड गवन खूब आवडटात. बरे पातळ गवन आणी तेतून बरा रसरशीत गोड चून. केवाय दिदी सकाळचा चायेक चुनाचे पोळे करी. केवा केवा भाकरी ना जाल्यार बेश्टे चाये वांगडा गवन. कितकेशेच फावटी बानेकारांगेली काकी आमकां मुद्दाम गोड चुनाचे पोळे काडून दीय. पोळे काडले काय घरां येवन आमकां बलोवन व्हरा दोन-दोन पोळे खावेक दीय. केळीच्या खोल्यांत घातलेले आणी भिड्यार भाडून काडलेल पोळे खावची उमेद तेवा तितकी कळा नसली पूण आयज तेचा म्हत्व कळटा.
एका वर्साकत तर मजाच जाली. तेंच्या देवळा सकयल्यान एक ल्हानसो व्हाळ व्हावता. सगळ्या आवाठाचे गणपती बीन थंयच बुडयतत. त्या व्हाळाच्या वयल्यान गच्च रान. त्या रानात भितर गावच्या गावठणकाराचा देवस्थान. त्या रानाक ते लोक ‘राई’ असा म्हणटत. खूब जागृत असा देवस्थान. वर्सातल्यान एकदा व्हडली जात्रा जाता. त्या राईच्या वयल्यान मगेर दोंगर, मश आणी शेता भाटा. गावातले सगळे लोक आपली धोरा घेवन चरांक त्या रानात व्हरत. सकाळ सान अशे दोन फावटी ते घेवन वचत. दिवाळेच्या सुटयेंत एक वरास मी आणी आतेभाव गेलू. बराच दीस रवलू. एका दिसा सुचला सकयल्या त्या व्हाळार वचान गणपतीची माती हाडून गणपती करपाचो म्हणान. सानच्या टायमाक मी आतेभाव आणी आतेभयण व्हाळाचेर गेलू. वायच पाणी व्हवा आसला. मोठ्या मोठ्या खडपांक लागाम पयलीची गणपतीची माती थंयच आडवान उरलली.
आमी तिगाय पाण्यातली माती वयर काडू, आमी गजाली मारीत, एकामेकांक भिजयतात, फकाणा करीत आपली माती काडटू. इतक्यान बरो नेटान सारको धबाधब करून आवाज जावंक लागलो. कसलो आवाज काय कळाना जाला. इतक्यात रायतसून वयल्या रानातल्यान जी वाट येय त्या वाटेकडेन आमची फाट आसली. आवाज येता म्हमान फाटल्यान वळान बघता जाल्यार बानेकारांगेल्या आजोबाचो तो भयानक पाडो मेलो धावत फुडे येय. तेच्या फाटल्यान बाकीची गोरवां. तेका बघून आमकां निस्तो कलकलो भरलो. ढेंगा कापांग लागली. जिवाफुडें माती मोठी ? तिचेर शिरा बसो म्हटला आणी तशेच कामाकय येवन थंयचे बालवाडीच्या खांब्या फाटल्यान लिपलो. गोरवा येवन सारकी आबूज जाली. धायेक मिनटान कायतरी सगळा वेवस्तीत जाला. मगेर परत आणी त्या मातयेक हात लावंक ना.
त्यांच्या गांवातली ही गांवठणकराची जात्रा सगळ्या आवाठांत फामात. देवाचा देवूळ असा ना, पूण एक मंटप कसो आसा. चवशी वटेतल्यान गोल खामे. वयर नळे, सकयल शिमीट, मदी पाटी आणी तेका कितकेशेच ल्हान व्हडले घाटी बानलेले आजूनूय आसत. त्या वास्तूच्या तोणाफुडे नाटकाची स्टेज. मदी लांबचे लांब माटो घालतात. देवाचो मूळ स्थान वयल्या रायत. थंय एक ल्हान घुमटी आसा आणी एक तुळस. जात्रेक गावातले काय लोक आणी भायरसून इल्ले लोक रातचेच पेट्रोमेक्स दिवो ना जाल्यार बॅट्रीक घेवन आजूनूय रातचेच देवाक पाया पडांक वयतत. गांवातलो जास्तिसो लोक बायला, दोदलो, पोरा-तोरां, म्हातारी-शितारी सोयऱ्या-दायऱ्या सगळी नाटक सोंपला काय देवाक पाया पडांक कोणाच्या आंगवणी, गारायणी मगेर वरभर चालू.
एकच वरास आजये बरोबर गेल्लय तेवा रातिची जात्रा बगली. आमच्या गांवानी जात्रा जाता ती कायच न्हू. घे.. म्हणान गर्दी. गांवातलो लोक माटवातळा पयलीच कापेती घालून आपलो जागो आडावन दवरतत. नाटक सुरू जाता म्हणासर वायच देगेक उबो रावन बघतलय म्हटल्या सुध्दा जागो नस्ता रे बाबा. त्या वर्सा पयल्याच वर्सा मी बगला नाटक “वेताळ दर्शन” ह्या सुधीर कलिंगणाच्या कलेश्वर दशावतार कंपनीन केल्ला. आंगार काटो हाडपी अशे एका फुडे एक ट्रीकसीन प्रसंग. सगळा नाटक सोपासर अजिबात न्हिद येवंक ना. तेंच्या जात्रेक तेवा आमी उमेदीन गोडा पान, परीवार सुपारी आणी चटपटी गोली आवडीन वचान खायत. आयज गेलो जाल्यार खाजा घेवन आमी घरां येतो.
आयज मेरेन सुध्दा आमी वर्साचे वर्सा जात्रेक आत्यागेर वयतो. मी आणी म्हजे तीगचार वांगडी मेळान मुद्दाम निगुड्य जात्रेक वयतो. आता तुमी म्हणटाल्यात आमी जात्रेक वयतो जात्रा बगूंक म्हणान. आमी जात्रेक जात्रा बगूंक केवाच आजून मेरेन अशे रवांक ना. वयतू. देवाक रातचे काळखातच वचान पाया पडटू, फेरी भोवतू, खातू-पितू आणी येतो. आता काय खातू जाल्यार, त्या जात्रेक आमी मुद्दाम खावंक वयतू ते म्हणजे भाकर (घावण) आणी मटण. हे दोन गजाली खावंक मुद्दम डबाडब बरे दोन-तीन भाकरी, शित जेवन खावन येट्टास. जात्रेक जेवणाक ना म्हटला तरी तिनशी-चारशी लोक सहज जेयता. वळखीचो, शेजारी, सोयरो-धायरो, बरो –मातो, चुकलेलो-माखलेलो, अनवळखी सगळेच जेवणाक आसतत. आणी ते दिसा कोण कोणाक काय इचारना ना. ह्या तेचा मोठेपण.
घरांत कितकेशेच भाकरी काडाप चालूच आसता. दिदीच्यो नण्यो मद्दाम येवन वरांची वरां चुलिकडे बसान भिड्याचेर भाकरी भाजून काडटात. जात्रेक गेलो काय सगळी जाणा पोटभर बोलतलीत, गजाली सांगतली. वळखीचे सगळे जाण बरे हटकतत. मगेर जेवन खावन जात्रेक पासयो मारून निट्ट घरां. आत्याच्या घरच्यो गजाली कितक्योय सांगल्यो तरी ते कशेच सोपचे ना.

अद्वैत साळगांवकार
7262095902