भांगरभूंय | प्रतिनिधी
लोक संस्कृतायेंत मनीस जीण ही केंद्रथळार आसा. लोकांनी रुजयल्ल्यो प्रथा – परंपरा ह्या घटकांच्या आदारान लोकसंस्कृताय लोकवेदीर थिरावल्या. आदीं काळा सावन मनीस प्रकृती कडेन जुळोवन मेळोवन आपले जिणेचो कारबार मुखार व्हरता. मनीस कूड आनी प्रकृती हांचो दोगांयचो मुळावो संबंद आसा. ह्या दोगांयचो ताळमेळ जाता तेन्नाच सृश्टीचें चक्र थांबनासताना घुंवत रावता. पृथ्वी ह्या आमच्या गिर्याचेर पांच तत्वां आसात. जांकां ‘पांच म्हाभूतां’ अशेंय म्हणटात. भूंय, मळब, वारो, उदक, आनी अग्नी अशीं हीं पांच म्हाभूतां. हीं सगलींच मनशाक जगपाक जाय. मनशाक जगपाक आवश्यक आशिल्लो प्राणवाय, तशेंच तान भागोवपाक खूब म्हत्वाचें अशें उदक आनी पावस हीं ह्याच पांच तत्वांची देण. हीं पांच तत्वां नासल्यार मनशाचें अस्तित्व हें सामकें शुन्यूच. ताकाच लागून लोक संस्कृतायेंत ह्या दरेकल्याक भोव म्हत्वाची सुवात गावल्या. लोकवेद ह्या पांचतत्वांक आपल्यांत आस्पावन घेता.
‘अग्नी’ ही एके तरेची उर्जा आनी उर्बा दिवपी शक्त. लोकवेदाच्या पाळांमुळां कडेन उज्याचो संबंद गावता. मनीस जिणेंत तर आदीं काळांत मनशान उज्याचो सोद लायिल्लो तेन्ना सावन ते आतां मेरेनच्या अग्नीच्या उपेगान शास्त्र विज्ञान मळार मनशान केल्ल्या सोद संशोधनात्मक कार्या मेरेन सगळेच कडेन मनशाक अग्नी हो उर्जा दिवपी स्रोत गरजेचोच.
आमच्या देवकार्यां भितर होम घालप हो विधी आसा. जल्मा वेळार इकराव्या दिसाक होम घालतात. होम म्हणल्यार अग्नीच. ह्या कार्या फाटलो समज, विचार, धर्मीक शास्त्र कितेंय आसूं, पूण ह्या विधी वेळार एके तरेची उर्जा म्हूण, तशेंच पावित्र्याचें एक माध्यम म्हूण उज्याचो उपेग जाता. गोंयचे लोकजिणेंत उज्याक एक पावित्र्य अशी गजाल मानल्या. म्हणुनूच आख्यायिकांनी ह्या उज्याक सत तत्वाचेर साक्ष म्हूण उबो केला. हातूंतल्यान ‘अग्नी परिक्षा’ ही संकल्पना समाजांत रुजली. अग्नी हो नानपयत करता अशेंय जरीय आसलें तरी जें नश्ट जाता ताका नश्ट करपाची शक्त अग्नी कडेन आसा हाची ती एक गवाय. अग्नीच्या सामर्थ्या मुखार कांयच चलपाक शकना. गोंयांत दैवी संस्कृतायेंत अश्यो आख्यायिका गावतात ज्यो अग्नीक साक्ष मानप आनी पावित्र्य सिद्ध करप ह्या गजालींक आदार करतली. देखीक सात भयणी आनी एकलो भाव खेतोबा हांची आख्यायिका. घांटमाथ्या वयल्यान गोंयांत आयिल्ल्या ह्या सात भयणींनी आपल्या भावाक खेतोबाक अग्नी हाडपाक धाडलो. तो बरोच वेळ जालो परतो येवंक ना म्हूण तिसरी भयण लईराय ताका सोदपाक गेली. थंय तो खेळ पळोवपाक गुंग जाल्लो. तें पळोवन लईराय ताचेर रागार जाली. पूण लईरायीन आपल्याक अपशब्द दिला अशी खेतोबान कागाळ आपले भयणी कडेन केली. पूण आपणें तशें काय म्हणूंक ना अशें लईरायीचें म्हण्णें. तें पटोवपाक तिणें आपूण ‘अग्नी प्रवेश’ करतली म्हूण पण केलो. आनी हाकाच लागून आयजूय लईरायी देवीचो कळस माथ्यार घेवन, हजारांनी धोंडां सयत देवीचो मोड जात्रेचे रातीक जळट्या होमखणाच्या अग्नींतल्यान धांवता. अशीच गजाल मयेचे केळबाय देवीचे संबंदान आसा. ती माथ्यार ‘अगीन आंकटे’ घेवन जात्रेक सातश्याहून अदीक धोंडांक घेवन नाचता. अशे तरेन तिणें आपूण माथ्यार अग्नी घेवन सातशे धोंडांक घेवन नाचतली म्हूण तिणें केल्लो तिजो पूण पुराय करता. अशे तरेन ह्या लोककाणयांनी अग्नी ही एक पावित्र्य, सत्याची गवाय-साक्ष मानिल्ल्याचें कळटा.
गोंयचे लोकजिणेंत जशी गाय ही म्हत्वाची. आमी तिची पुजा करतात. कितेंय देवकार्य आसल्यार तिका पान काडटात. तेच वरी चुलिकूय पान काडटा. चूल हें आमचे रांचेकुडींतले एके तरेचें अधिष्ठान. बदलते जिणे प्रमाण मातयेन सारयिल्ले चुलीचें अस्तित्व सामकें ना जायत चल्लां तरीय देवाच्या कार्या वेळार चूल ही जायच. वर्सावळीचे भोगावळी वेळार रोट हें चुलिरूच भाजतात. कालट जाता तेन्ना उकडे शीत चुलिरूच रांदतात. शिगम्याचो मांड दवरले उपरांत चोरूं मांडार चुलीर शिजयतात. धालांच्या मांडार गोडशें हें हेच चुलीर शिजयतात. आयज जरीय चुलीच्या जाग्यार विजेवयल्यो शेगड्यो वा गॅसार पेटपी शेगड्यो जरी आयिल्ल्यो आसल्यो तरीय मूळ दैवी विधी वेळार चूल ही अशे तरेन जायच. लोकमानसांत आनिकूय कांय गजाली आसात. जश्यो, मिरसांगो ओवाळून तीन वेळा “हां… हां… हां…” अशें तोंडांतल्यान करून त्यो पेटपी उज्यांत घालतात. कसलोच रेत बी जाल्ल्यार अशें करतात. दिश्ट काडटा तेन्ना तीन वेळा मीट ओवाळून कोळशांचेर उडोवपाची रीत आमचे कडेन आसात. तशेंच वेदीक संस्कृतायेन जावपी होमकुडांत अग्नीक कापड, श्रीफळ अर्पण करतात. हें हालींचें आसलें तरीय देव विधींक हें करतात.
आरत्यो, ओवाळणी, दिवो वात हांकां सगल्यांक अग्नी हो जायच. पंचारत, धुपारत, उजवात्यो, एकारत, कापरारत हें सगलें म्हळ्यार उज्यान केल्ली आर्त भावार्थाची ओवाळणीच. देवा कुडींत आनी तुळशी कडेन सकाळ तिनसांज दिवो लायतात. लग्ना कडेन हळदीचे आदीं माटवांत लामाण दिवो लावपाची चालरीत आमचे कडेन आसा. देवा धर्माच्या वेळार वा अंत्य विधीक लागपी दिवली हेवूय अशेच तरेचें उदारण. ह्यो सगल्यो गजाली ‘अग्नी’ ची सुवात आमकां दाखयता.
देंवचार, राखणदार हो हातांत चूड घेवन वाट चुकिल्ल्याक वाट दाखयता असो विस्वास लोकजिणेंत रुजिल्लो मेळटा. ही चूड भावार्थान पेट घेवपी उज्याची. ही पेटपी उज्या चूड एके दैवी शक्ती विशीं आशिल्ल्या विस्वासाची. गोंयच्या देवळांनी उत्सवा वेळार पालखे मुखार वा तरंगां सामकार पेटपी दिवटी घेवन सेवेकरी देवाक उजवाड दाखयता. आयज कितलीय उजवाडाचीं विजेर चलपी साधनां आसली तरीय दिवटी ही जायच, पालखे सामकार, भारा वांगडा.
अग्नी आनीक एके कडेन भोव म्हत्वाचो तो म्हळ्यार मरणाक. पुता वा धुवेकूच मड्याक अग्नी दिवपाचो पयलो अधिकार असो समाजांत समज आसा. सरणाक अग्नी पेटोवप आनी मेल्ले आत्म्याक मोक्षा कडेन वचपाक मार्ग मेकळो करून दिवप ही विचारसरणी तातूंतलीच.
तर अग्नी म्हळ्यार उर्जा, शक्त, जें निर्माण जालां तें नश्ट करपाची तांक उज्यांत आसा. अग्नी हिका दैवी सुवात आमचें गोंय आनी भारतीय संस्कृतायेंत आसा. पावित्र्याची गवाय म्हूण अग्नीक लोकवेदांत सुवात गावल्या. आनी हरशीय मनशाचे जिणेंत उजो हो जायच. मनशाची बरीचशीं कामां आयज ह्या उज्याचेर निंबून आसात. म्हणटकच ‘अग्नी’ ही एके तरेचें सामर्थ्य आशिल्ली शक्त.
गौरांग वासंती गोकुळदास नायक
8975081363
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
