भांगरभूंय | प्रतिनिधी
कोंकणी चलचित्रां निर्माण जावपाक सुरवात जाली ती 1949 वर्सा. पूण सगळेच तातूंत येसेस्वी जावंक पावूंक नात. भारतांतल्या पयल्या फिल्मा उपरांत 37 वर्सांनी एप्रीलाचे 24 वेर 1950 वर्सा आमकां कोंकणींतलें पयलें फिल्म ‘मोगाचो आंवडो’ फावो जावंक पावलें. हे खातीर निर्माचो जेरी ब्रागांजा हांकां कोंकणी फिल्मांचो बापूय म्हण पाचारतात आनी ज्या दिसा तें फिल्म उजवाडाक आयलें त्या दिसा कोंकणी चलतित्र दीस मनयतात. 2015 त ताच्या नांवांचें टपाल कव्हरुय आयलां.
पयलें कोंकणी फिल्म तयार करप्याचें नीज नांव आंतेनियु लॉरेंस जेरी ब्रागांजा. जेरीबाब गांवान म्हापशेंचो आनी ताचो जल्म ऑगस्टाचे 28 वेर, 1920 वर्सा जालो. ताणें आपलें शिकप पुर्तुगेजींत आनी उपरांत इंग्लिशिंतलें शिकप पर्वरेच्या सेक्रेड हार्ट ऑफ जिजस इस्कोलांत सोंपयलें. उपरांत 1940 वर्सा तो मुंबय गेलो जंय ताणें बॉबे ट्युटोरियल कॉलेजींत फुडलें शिकप पुरें केलें.
त्या काळार फिल्मी उद्देग भांगराच्या युगांतल्यान वतालो आनी ताका गीता पिक्चर्स एंड स्टुडयोज हातूंत चिफ कंट्रोलर ऑफ प्राॅडक्शन ह्या पदाची नोकरी फावो जाली. जंय तो रवींद्र व्यास ह्या नांवादीक व्यक्ती खातीर वावरुंक लागलो. एक दीस मुंबयच्या मरिन ड्रायव्ह वाठारांत पासय मारताना ताका व्हड फिल्मांचे तकटे दिसताले, जे इंग्लीश, हिंदी आनी मराठी फिल्मांचे आसले. ते पळोवन ताचे मतींत एक विचार घोळूंक लागलो, कोंकणी भाशेंत एक फिल्म कित्याक करुंक जायना? ताणीं आपली येवजण विस्वाशी मार्गदर्शक इश्ट एल. एम. रातुसाक कळयली, जाणें ताका फावो ती उमेद दिली.
जेरीबाब रोखडच गोवा टायम्स कोंकणी सातोळ्याच्या ऑफिसांत गेलो आनी ताणें एक जायरात घाली. जातूंत ज्या कोणांक फिल्मांत काम करुंक जाय तांकां उलो मारलो. पूण प्रतिसाद मेळूंक ना. मुखेल अभिनेत्रीच्या सोदांत ताका युनायटेड आर्टिस्टस कंपनी कडेन व्हेलो, जी फिल्मांचें वितरण करताली. थंय तांची नदर एके चलयेर थारली. जिचें नांव लीना फेर्नांदीस आसलें. जिका ताणें विचालें, “म्हज्या फिल्मांत तूं नायिकेचें काम करशी?” तिच्या आवय- बापायची मान्यताय घेवन ही अडचण पयस जाली.
फिल्मांचो म्हूर्त 1949 वर्साच्या जुलयाचे 31 वेर जालो. जो पाद्री माकारियोस पेरेरान केलो. ह्या फिल्मांक सेन्सराचो दाखलो त्याच वर्सा आॅगस्टाचे 31 वेर दिलो आनी फिल्म 24 एप्रील 1950 वर्सा एकाच वेळार मुंबयंत आनी गोयांत प्रदर्शित जालें.
हें फिल्म तयार करपाक जायतेच कश्ट सोंसचे पडले. गोयांत तेन्ना पुर्तुगेज राज्य चलतालें आनी ताणीं फिल्मांचें चित्रण करपाक खूब अडचणी उब्यो केल्यो. कस्टमान खूब त्रास दिले. मुंबयंतले गोंयकार ह्या फिल्माची वाट पळेताले, कित्याक तें पयलेंच कोंकणी फिल्म जावन आसलें. तेन्नाची मुंबयंतलीं साताळीं पत्रां जशे परीं आवे मारिया, सत उलय आनी गोवा टायम्स हांचेर ह्या फिल्मांच्यो जायराती येताल्यो. एक व्हड फिल्मांचो तक्टो मुंबयच्या मरिन लायन्स स्टेशनार लायिल्लो, जाचेर मुखेल नायिका बांयचें उदक काडटाना दिसताली. तें फिल्म मुंबयच्या रिवोली, स्टाक आनी लिबर्टी आनी म्हापशेंच्या दशरथ थेटरांत दाखयलें. जायत्या गोंयकारांनी पयलेच खेप सिनेमा पळयलो.
फिल्मांच्या मुखेल नायिकेन म्हाका सांगलां त्या प्रमाण, कलाकारांक म्हयन्याच्या हिशोबार पगार दिताले आनी आख्खें फिल्म म्हयन्या भितर तयार जालें. कलाकारांक शुटिंगा वेळारुच संवाद आनी कांतारां गावचीं पडटालीं. कित्याक त्या काळार डबिंग नासलें. 27 वाजप्यांचो पंगड जाचो फुडाकार जे पेरी आनी पी. डिमेलो करतालो, ताणीं ह्या फिल्मांक हातभार लायलो. चेंबूर विभागांत उरतल्या चित्रशाळेंत शुटिंग जालें. भायले देखावे मुंबयचे तशेंच गोंयचे आसले.
जेरी ब्रागांजा हाणें बॉलीवुडांत इंडियन न्युज परेड (उपरांतलें फिल्म्स डिविजन) तशेंच गीता पिक्चर्सा वांगडा काम केला. मा. भगवान हांचे खातीरूय वावुरला. तो नवकला फिल्म्साचो आदारी दिग्दर्शक आसलो. ह्या फाटभुयंचेर ताणें मोगाचो आंवडो, एतिका फिल्म्स बावट्या खाल प्रस्तूत केलें. एटिका म्हणचे एक्सचेंज टॉकीज ऑफ इंडिया, चायना आनी आफ्रिका जाचे भागिदार मुसलमान आसले, जे मुंबयंतल्या जोगेश्वरी विभागांत रावताले.
ताणें आपली कळाशी यॉडलिंग आनी भूमिका करुनूय दाखयल्या. ह्या फिल्मांची काणी फामाद कादंबरीकार दियोगिन्हु ड़िमेलो हाच्या नवलकाणी मोगाची ओड हाचेर आदारीत आसा.
जेरी ब्रागांजा हाणें ह्या फिल्मांत मुखेल नटाचें काम केलां. ताणें एक कांतार रचलां, गायलां. तशेंच ताणें पटकथा बरयल्या. लीना फेर्नांदीस मुखेल नायिका. गोंयचे सोबीत देखावे जशे परीं म्हापशेंची इगर्ज, कळंगूट, मांडवी न्हंय, आग्वाद फोलेर, आल्तिन, कांपाल दिसता. ताणें एकाय तियात्रिस्ताक तातूंत घेवंक ना, हें विशेश. जेरीबाब 8 जानेवारी 1990 दिसा संवसाराक अंतलो. ताच्या म्हान वावराक आमचो सलाम.
इजिदोर डांटस
9892504447
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
