भांगरभूंय | प्रतिनिधी
म्हजें मत
वंदे मातरम म्हणल्यार – आवय भुंयेक सलाम. भारतीयपणाची भावना मुखार हाडपी ह्या देशभक्ती गीताक अंदूं नोव्हेंबरांत ह्या गीताक देडशें वर्सां जालीं. ह्या गीताक लागून ताचें इतिहासीक, धर्मीक म्हत्व आनी भारताचें राष्ट्रगीत जनगणमना कडेन ताची तुळा हांचेर परतून एक फावट वाद सुरू जाला. पूण संसदेंत ताचेर चर्चा करपाची गरज कितें?
बंकीमचंद्र चॅटर्जी हांणी 1875 वर्सा रचिल्ली ही कविता. देडशें वर्सां पुराय जाल्ले खातीर भारत सरकार आनी वेगवेगळ्यो संस्था वर्सभर कार्यावळी घडोवन हाडटल्यो. हातूंत लोकसभेंत खाशेलो वादविवाद जालो. हें संसदेचो वेळ फुकट घालोवपी आशिल्लें.
हें गीत परतून भौशीक मळार हाडिल्ल्यान ह्या गीता भोंवतणी बऱ्याच काळा सावन चलत आयिल्लो वाद परतून एक फावट मुखार आयला. 1937 वर्सा काँग्रेसीन दोन कडवीं वगळून “भेदभावाचीं बियां पेरलीं” अशें प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी हांणी केल्लें विधान ह्या वादाच्या नव्या राजकी स्वरुपाक आनीक बळगें दिता. हें कारण आसा काय?
भारताच्या स्वातंत्र्य संघर्शांत ह्या गीताची भुमिका आनी देशाच्या सांस्कृतीक, आध्यात्मिक अस्मिताये कडेन ताचो संबंद परतून पळोवपाचो हो दीस. हाका लागून वेगवेगळ्या राजकी आनी धर्मीक नदरेन परस्पर विरोधी अर्थ लावप जालां. राष्ट्रवादी जावन राष्ट्राक पयल्या क्रमांकाचेर दवरचो.
चॅटर्जीच्या 1882 वर्साचे ‘आनंदमठ’ कादंबरींत उजवाडाक आयिल्ली ही कविता भारतीय नॅशनल काँग्रेसीन 1905 वर्सा अखिल भारतीय पांवड्याचेर राष्ट्रीय गीत म्हूण आपणायली. फाळणीविरोधी आनी स्वदेशी चळवळींत प्रतिकाराचें तें एक बळिश्ट प्रतीक आशिल्लें आनी तें क्रांतीकारांक झुजाचें हुकूमी गीत, घोशणा जाली.
ब्रिटीश सरकारान ह्या गीताचेर बंदी घाली आनी तें गीत गायिल्ल्यान स्वातंत्र्य झुजाऱ्यांक बंदखणींत दवरले आनी ताका लागून ताचें देशभक्तीचें म्हत्व वाडलें.
24 जानेवारी 1950 दिसा पयले राश्ट्रपती डॉ. राजेंद्र प्रसाद, स्वातंत्र्य चळवळींतल्या इतिहासीक भुमिकेक लागून वंदे मातरम ह्या राष्ट्रगीताक, जनगण माना सारकोच दर्जो मेळटलो अशें जाहीर केलें.
सगळ्यांत म्हत्वाचो वाद स्वातंत्र्या पयलीं निर्माण जालो. मातृभूमिक दुर्गा सारकी देवी म्हूण चित्रीत केल्ल्या ह्या गीतांतल्या श्लोकांक कांय जाणांनी हरकत घेतली. तें राष्ट्रवादी कसले? 1937 त काँग्रेस कार्यकारी समितीन रवींद्रनाथ टागोर हाच्या आदारान हे हरकतींचेर उपाय काडलो. राश्ट्रीय रॅलींत फकत पयले दोन श्लोक धर्मीक आशय मुक्त मानून घेवपाची शिफारस केल्ली. देखून वाद टाळपाक जाय. काँग्रेस आपल्या प्रत्येक अधिवेशनांत हें गीत गायताली.
तडजोड जाली तरी मुहंमद अली जिन्ना सारक्या फुडाऱ्यांनी ह्या गीताक विरोध चालूच दवरलो आनी ताका लागून त्या काळांतलो तणाव आनीक वाडलो.
ह्या गीताचो दर्जो आनी ताचें सक्तीचें गायन न्यायालयांत परतून सुरू जालां. दिल्ली उच्च न्यायालयान नागरिकांनी दोनूय गितां कडेन समान आदर दाखोवचो असो निकाल दिला, पूण न्यायालयीन हस्तक्षेपा खातीर हो कायदेशीर प्रस्न न्हय.
हें गीत ल्हान करपाच्या निर्णयाचेर आयज कांय राष्ट्रवादी पंगड टिका करतात. हो निर्णय गीताच्या सांस्कृतीक साराक आडमेळीं हाडपी अशें ते मानतात. जबरदस्तीन गायन करप अयोग्य आनी देशभक्ती ही श्रद्धेची परिक्षा जावंक फावना अशें हेर कांय जाण म्हणटात. निमाणें एकचार म्हत्वाचो. देश भक्ती गीताचे “राजकारण “कित्याक?
सद्याची समजूत अशी आसा की वंदे मातरमाक स्वातंत्र्य संघर्शांतले भुमिके खातीर मान दिवचो, पूण खंयच्याच नागरिकाक गीत सक्तीचें करप शक्य ना. सरकारी कार्यावळी सोंपतकच आनी शाळेच्या वेळार, संसदेची मान्यताय मेळ्ळ्या उपरांत तें गावचें.
राजेश बाणावलीकार,
वेगसवाडो, हडफडे.
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
