जानक्ये बायची काणी : वेळीपांचे काणयेक मेळ्ळो ‘आवाज’

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

हे प्रक्रियेंत म्हाका कळ्ळें की एका समाजाचें स्वताचे नदरेन प्रतिनिधीत्व करप कितलें आव्हानात्मक आसा. तोंडी परंपरा बरोवप कठीण, कारण…..

जानक्ये बायची काणी- ही गोंयांतल्या वेळीप समाजांतल्या गिन्यानाची गिरेस्त परंपरा वाचप्यां मुखार हाडपी नवें प्रकाशन. ही काणी पारंपरीक कथाकार लीलावती झरांवकार आनी सीता वैज हांणी सांगल्या. कलाकार आसावरी गुरव हांणी चित्रां काडल्यांत. सलील चतुर्वेदीन अणकार आनी संपादन केलां. विठाई झरांवकार हांच्या संकल्पनात्मक वावराक लागून पिळग्यान पिळग्यो तोंडी परंपरेंत जिवी आशिल्ली ही काणी आपली संस्कृतीक खाशेलपणां वगडायनासतना लेखन रुपांत उजवाडाक आयल्या.
ह्या पुस्तकाची संकल्पना ‘पोरणीं गितां, नवी कथा : गोंयच्या वेळपांच्यो काणयो’ ह्या प्रकल्पांतल्यान निर्माण जाल्या. विठाई झरावंकार हांणी गोंय विद्यापीठाच्या समाजशास्त्र विभागांत पदव्युत्तर शिक्षण घेतनाच हो प्रकल्प सुरू केल्लो. भारत सरकाराच्या ‘अमूर्त सांस्कृतीक दायज राखण येवजणे’ खाला दिल्लीचे संगीत नाटक अकादेमीच्या मान्यतायेन 2014 वर्सा हो प्रकल्प चालीक लागलो. प्रा. क्योको मात्सुकावा (जेएसपीएस काकेन्ही – जपान सोसायटी फॉर द प्रमोशन ऑफ सायन्स) हांचे कडेन संशोधन सहकार्य केल्ल्यान ह्या प्रकल्पाक आनीक बळगें मेळ्ळें.
‘जानक्ये बायची काणी’ जायत्या तरांनी म्हत्वाची. पळयल्यार ही काणी कुटुंब लावंक सोदता त्या जबरदस्तीच्या लग्नाक विरोध करपी एके तरणाटे बायलेची. रोमांचक लोककथा. पूण तातूंत वेळीप समाजाचो नैतीक विचार, शिटकावणी आनी सामुहीक बुद्धी हातूंतल्यान अर्थ चड खोलायेन उक्तो जाता. वेळीप समाजाचो सैमा कडेन आनी अध्यात्मिक जगा कडेन कितलो लागींचो संबंद आसा हेंय हे कथेंतल्यान स्पश्ट जाता. लीलावती आनी सीता हांच्या आवाजाचें दस्तावेजीकरण करून ह्या पुस्तकान जायत्या अडचणींनी लेगीत ह्यो काणयो सांबाळून दवरपी वेळीप बायलांच्या गिन्यानाचो भोवमान केला.
मुखेल प्रवाहांतल्यान कुशीक काडिल्ल्या समाजाचेर व्यापक चर्चा करपाचे नदरेनय हें प्रकाशन म्हत्वाचें. चड करून अशा समाजाचो इतिहास, भाशा आनी काणयो हांचे कडेन ‘बोली’, ‘लोककथा’ वा ‘मर्यादीत मोलाचें साहित्य’ म्हणून दुर्लक्ष जाता. अशे आवाज कुशीक सारतात तेन्ना संवसार समजून घेवपाच्यो पुराय पद्दती ल्हवू ल्हवू ना जातात. ‘जानक्यें बायची काणी’ आमकां उगडास करून दिता की दरेका समाजाक आपली स्वताची काणी सांगपाचो, स्वताचे भाशेचें मानपान करपाचो आनी आपलें सांस्कृतीक दायज कशें सादर करचें तें थारावपाचो अधिकार आसा. अशा काणयांक सुवात तयार करप ही फकत तांचे राखणेचीच कृती न्हय, तर न्यायाचीय कृती.
‘हें साहित्य पुस्तक रुपांत हाडपाक आमकां एक वर्सा परस चड वेळ लागलो. हे प्रक्रियेंत म्हाका कळ्ळें की एका समाजाचें स्वताचे नदरेन प्रतिनिधित्व करप कितलें आव्हानात्मक आसा. तोंडी परंपरा बरोवप कठीण, कारण तोंडी संस्कृताय केन्नाच थीर ना. ती याद, मनोवृत्ती आनी खिणा वांगडा बदलता. पुस्तकांतलीं गीतां वाचतना आनी क्यूआर कोडांतल्यान तीं आयकतना तुमकां तें जाणवता. ज्या वेळार हांव गीतां वा याद रेकाॅर्ड करतां ती वेगळे तरेन येता. तातूंत काणी सांगप्याची भावना, सरभोंवतणी प्रमाण कथन बदलता, अशें गोवा विद्यापीठाची प्राध्यापक विठाई झरांवकार हांणी सांगलें.
कथाकार आनी चित्रकार हांचे वांगडा सागर झरांवकार, पंकज झरांवकार, सुनील गांवकार, फोंडू वेळीप, संगीता वेळीप, मनोज वेळीप हांणी आदार दिलो. तांच्या योगदानान हो प्रकल्प ज्या समाजांतल्यान काणी निर्माण जाल्या तांचे कडेन घट्ट जोडिल्लो दवरला. गोवा 1556 हांणी उजवाडाक हाडिल्ली ‘जानक्ये बायची काणी’ ही वेळीप समाजाक दिल्ली मानवंदना आनी बऱ्याच काळा सावन दुर्लक्षीत आशिल्ल्या आवाजांचेर लक्ष दिवपाचें सगळ्या वाचप्यांक आमंत्रण.
“फुडाराक पुस्तकांची माळ येवपाची आसा. ती फुडले पिळगेक आमच्या पूर्वजांच्या गिन्यानाचे परंपरेचें म्हत्व समजून घेवपाक मदत करतली,” अशें विठाई झरांवकार (73504 62250, [email protected]) हांणी सांगलें.