दिगू शाळेंत वचपाचे पयलींची गजाल

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

र्तुगीज काळांत देशी भाशेंत शिक्षण घेवप भोव कठीण. तरीपूण जशें युरोपांत उदारमताचें वारें चालू जालें तशें सरकाराक आपलें धोरण बदलचें पडलें आनी ताचें उदाहरण म्हणून मराठी मुळाव्या पांवड्यार शिक्षण दिवपी शाळा गोंयांत सुरू जाल्यो. मात प्रवेश दिवपाक पांच वर्सांची अट आशिल्ली. वास्को नगरांत अश्यो तीन शाळा, एक सड्यार, दुसरी बायणा आनी तिसरी गांवांत धाकट्या वेळेदेवेर धर्मशाळेंत. दिगूचीं व्हडलीं भावंडां हेच धर्मशाळेंत शिकिल्लीं. जेन्ना दिगूक पांच वर्सां पुराय जालीं तेन्ना घरांत परतून व्हडलो वाद झालो. म्हणजे खंयची गाल आनी दिगू हो सदांच वादाचो व्हडलो विशय. यावेळार बाद ताच्या विशमजोरावेल्यान जाल्लो. निकतोच जीवघेण्या दुयेंसांतल्यान बरो जाल्ल्या दिगूक अशा वेळेर शाळेंत घालपाक आजी आनी आवय तयार नाशिल्लीं. तर आजो, बापूय अदीक इंग्लिश इस्कोलांत मुखेल मास्तर आशिल्ल्या चुलत्याचेंय मत घालपाक हरकत ना अशें. वाद इतलो चिगळलो की शेवटी दोतोर रोल्दाबचें मत घेवन निर्णय घेवया अशें थारलें. ते खातीर घरांत पार्टी दवरलेली. सांगपाक निमित्त दिगूचें जीवघेण्या विशमजोरातून बरें जावप. अंदर की बात आनी खरें निमित्त तें अश्या परिस्थितींत ताका या वर्सा मुळावी शाळेंत घालचे की नाका.
सेरवेजचे घोट रुचीन घेतना दिगूच्या आज्यान या विशयाची मांड दोतोर रोल्दावकडे नजर रोखत बसकेंत केली. तागेलो इशारो दोतोराक रोखडोच कळलो.
“हे पल्लै सेन्योर बोरकार” त्याच्या खास ढंगान दोतोर रोल्दाव उलोवपाक लागलो. “तुझ्या नातवा खातीर हांवें कितलो धोको घेतलो ते माका खबोर. दुसरो दोतोर आसल्लो झाल्यार ताका पोणजेच्या सोरकारी ओश्पितालात व्हर म्होण सांगतोलो आसल्लो. हांवें तें कोरूंकना. खूब व्होड रिस्क घेतली तुज्या नातवाच्या जिविताची आनी सोबीत म्हज्या रेपुटेशनची. आतां तो बरो जाला. थोडो वीक आसा तोरीपोण ताका इस्कोलाक घालपाचो प्रोब्लम ना. जातलो फिट सोबितच्या भुरग्यांक मेळटोकोर.” दोतोरान दिल्ल्या सर्टीफिकेटाचेर कोणाचेंच वेगळें मत नाशिल्लें. आनी दिगूच्या शाळेचो प्रस्न एकदाचो थयंच सुटलो.
अशक्तताय आशिल्ली तरी तो भुरगो. खेळप नाचप ताचे मूलभूत गूणधर्म. दिगू तर जल्माक येतनाच मायज शक्ती घेवन आयिल्लो भुरगो. केन्ना कितें करतलो हाचो नेम नाशिल्लो. ताच्या हे गोश्टीचेर आवय सावित्री रागार आशिल्ली. तिच्या दृष्टीआड तो शाळेंत कितें धिंगाणो घालतोलो घुसपागोंदोळ करून दवरतोलो हाचो विचार लेगीत ती करूंक शकनासली. मात तिका एका गोश्टीचो विसर पडिल्लो तो म्हणजे थंय ताच्या बरोबर ताचे इश्ट आसतले आनी ते लेगीत ताच्या इतलेच मस्ते आसतले. आनी तेंच जालें.
वास्कोंत गांवांत आशिल्ल्या धर्मशाळेंत मराठी मुळावीचे चार वर्ग. पयलीली तें चवथी. पूण चारी क्लासी खातीर मास्तर एक आनी क्लासरुमय एक. आनीक क्लासरुम करपाक जागो ना म्हण की मास्तराक सोय जावची म्हूण. कोणाक खबर नासलें खरी गोश्ट अशी ती म्हणजे तेन्ना पुर्तुगीज भाशेंतलीं ‘इस्कोलां प्रेमार्या’ सोडल्यार पुर्तुगीज सरकार दुसऱ्या भाशेंतल्या शाळेंत कसलीच मदत, पयशे वा दुसऱ्या भशेन, करना आशिल्ले. आनीक मराठी मुळावीक एका परस चड मास्तर दवरप लोकवर्गणीचेर चलतल्या शाळेच्या कारभारी मंडळाक परवडनाशिल्लें. लक्ष्मीपुजनाचो मानाचो नाल्ल हजारांचो बोल लावून घेतल्या वास्कोंत शिक्षणाक बाहिल्या संस्थेक दोनतीन मास्तरांक पगार दिवपाची तांक नाशिल्ली ही
विचार करपायोग्य, अशा धर्मशाळेतल्या मराठी मुळावी शाळेंत आमच्या दिगून आपल्या शैक्षणिक आयुष्याचो पावंडो घाल्लो.
रमेश वाडकार हो त्या शाळेंत नेमिल्लो मास्तर, त्याचे जन्मगाव जरी सावंतवाडी आसले तरीपूण तो पुण्यांत रावून मॅट्रीक झाल्लो पंचवीस वर्षांचो तरणाटो, सदांच स्वच्छ धुल्लो धबो सदोसारखो शर्ट आनी धबो पायजमो असो ताजी वेश. दिगू शाळेक जून म्हयन्यांत भरती जालो त्याच वर्सा आब्रिलांत मास्तराचे लग्न जालें. ताची धरकान्न उमा, मास्तरीणबाय म्हणया आपुण तिका, आनी मास्तर धर्मशाळेंत फाटल्या दोन कुडींत रावताले. जूनांत शाळा सुरू जातकर भुरग्यांनी मास्तरीणबायक पळयली आनी तांच्याइतली म्हणजे पांच फुट उंची आशिल्ली हासखुरो स्वभावाची मास्तरीणबाय तांकां वाडकार मास्तरा इतकीच भावली.
शाळेची वेळ सकाळचीं आठ तें दनपरचे एक. सांजच्या वेळा धर्मशाळेंत वास्को महिला मंडळाचे कार्यावळ आसताली म्हण शाळा सकाळची, मास्तर सांजचो वेळ बाकी इस्कोलांतल्या वयल्या वर्गाक क्लासी घेतालो, तशी वास्कोंत त्या वेळार तीन इस्कोलां. एक पाद्रीले सेंट अँड्रयू, जाका सरकार आनी चर्च तेंको दिताली, दुसरे सेंट जोजेफ इंस्टिट्युट जे चड हिंदू फामिलीत पोपुलार तर तिसरे चली बुर्गाक सेंट टेरेसा हे माद्रीले स्कूल. मुखेल विशय सोडून थोडे विवेचन जालें. पूण उपयोगाचे, वाडकार मास्तरांची
प्रायमरी मराठीचो चार क्लासी सांबाळपाक दमशाक जाताली. शाळेच्या त्या कोठयेंत एकाएका वणटीकडे एकएक क्लास. एका क्लासीक शिकयताना दुसरेक रिकामे बसचें पडटालें. पूण ताणें तातूंत मोठ्या हुशारीन मार्ग काडिल्लो. एका क्लासीक बरोवपाचें काम दिवप तर दुसरेक चित्र काडपाचें; तिसरीची तोंडी उजळणी आनी चवथेक गणीत वा भूगोल वा इतिहास वा भाशेचें पुस्तक वाचपाचें काम. घरा करपाक गृहपाठ तो दितालो खरो पूण तो तपासपाचें काम त्याच वर्गांतल्या दुसऱ्या भुरग्यांक करपाक लायतालो. म्हणजे अशे, दिगूचो गृहपाट तपासणी जर त्याज्या क्लासींतलो सुरेश करतालो तर दिगू कडेन रोशन या चलयेचो वा आनीक कोणाचो; अशें वाटप जातालें. करतालो म्हणजे तांची विशयाची उजळणी आनी मास्तराचें काम उणें.
धर्मशाळेंतल्या दिसांनी दिगूच्या आंगचे गुणाक खूब वाव मेळ्ळो. तो एकपाठी ही खबर सगल्यांच्या लक्षांत आयली, तरीपूण तो अभ्यास करपाक आळशीपणां करता, थंय दुर्लक्ष करता हेंय मास्तर आनी घरच्यांक जाणवलें. ताची हेर भुरग्यांक बरोबर घेवन वचपाची शक्त म्हणजे लीडरशिप प्रवृती जाणवली. त्याबगर निरिक्षण करपाची, खेळपाच्यो आवडी निवडी कळ्ळ्यो. सांगपाची खबर म्हणजे मुळाव्या पांवड्यार दिगू ऑलरांवडर भुरगो म्हूण फामाद जालो, ताच्या क्लासींत तागेलो चुलतभाव गुरुदास आशिल्लो. चुलतभाव सोडून वर्गबंधूचें नातें दिगूक फुडल्या आयुश्यांत खूब उपयोगाक आयिल्लें. ताचो जल्मदीस 31 जानेर 1947. तो दिगूपरस चार म्हयन्यांनी व्हड. पूण जन्मवर्स एक जाल्ल्यान दोगांयचो क्लास एक. त्याच वेळार अजून एक गुरुनाथ लोटलीकार, दामू परुळेकार, अनिल काकोडो, भक्तवत्सल पारकार, सुधाकर भट, विष्णू कामत, अवधूत नायक हे चले आनी रेखा साळकार, रोशन लाड, शरयू जोशी, उल्का शेट्ये, मालन रेगे, आशा केरकार ह्यो चलयो ताज्यो वर्गइश्ट. दोन गुरु एकाच वेळार क्लासींत आशिल्ल्यान एकलो दास (बोरकारलो) तर दुसरो दास (लोटलीकार) म्हणून ओळखूपाची खूण दिवपाची सुपीक तकली ताची.
(मुखार चलता…)