ट्रंप निती – ‘कभी हां, कभी ना’

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

झूज थांबयिल्ले खातीर ताचे आभार परगटावन संयुक्तपणान नॉबेल शांती पुरस्कारा खातीर जगा मुखार ताच्या नांवाची शिफारस करप हो ताच्या फाटलो हेत जावन आशिल्लो.

हालींच्या तेंपार अमेरिकेच्या अध्यक्षपदार पिरायेन ऐंशींतले, स्मृतीभ्रंश पीडीत वेंचून हाडटात हे त्या जागतीक महाशक्तीचें आनी जगाचें दुर्दैव म्हणूं येता. आदलो राष्ट्राध्यक्ष ज्यो बायडेन उबो रावतना थरथरतालो आनी कितें उलयता ताचें भान नासतना अडखळत उलयतालो. मीडिया मुखार ताणें युक्रेनच्या राष्ट्रपती जेलन्स्कीचो उल्लेख पुतीन असो केल्लो.
ट्रंपाले मानसीक भलायके बाबत दुबाव घेवपाक लागले तेन्ना आपले आदले कारकिर्दींत 2018 वर्स मजगतीं ताणें व्हायट हावस दोतोर रॉनी जॅक्सना कडल्यान ‘माँत्रियल कॉग्निटीव असेसमेंट टेस्ट’ (संज्ञानात्मक मूल्यांकन)- मेंदवाच्या कामाचें मोजमाप करपी चांचणी- घेतिल्ली. हे परिक्षेंत ताका शब्द, संख्या वाचून दाखोवप, घड्याळाचें चित्र काडून सांगिल्लो वेळ दाखोवप, शंभरांतल्यान ७ वजा करप, चित्रांतल्या शींव, गेंडो, कोलो ह्या सदां ना दिसपी मोनजातींक वळखप सारकिल्ले प्रस्न सोडोवचे पडिल्ले. आपणें परिक्षेंत तिसांतले तीस गूण जोडले अशें ट्रंप तेन्ना व्हडा अभिमानान सांगतालो. पूण आयज तो ती चांचणी पास जायत अशें दिसना. हालीं ताचें चलप, वागणूक, वक्तव्यां हातूंतल्यान स्मृतिभ्रंशाचे दुयेंस बळावलां आसुंये अशीं लक्षणां दिसतात. ताचे परिणाम अमेरिका आनी जग भोगतना दिसतात.
ट्रंप आपल्या पदाचे विशेशाधिकार वापरून सकाळीं उठून आपलो परम मित्र म्हणटा, त्या प्रधानमंत्र्याच्या देशाचे शुल्क वाडयता तर आदींच्या दुस्मानाआड लायिल्लें तें उणें करता. भारत- पाक झुजबंदी आपणें केल्या हें एकदां अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्षान पत्रकार परिशदेंत सांगले उपरांत फुडले स म्हयने पंचेचाळीस फावटी सांगपाची तशी गरज नाशिल्ली. हालीं जपान भेटी दरम्यान कार्यक्रमांत सलामी घेतना तो गोंदळून थारायिल्लो रस्तो सोडून तिसरेच कडेन वतना दिसलो, तेन्ना जपानाची नवी प्रधानमंत्री सानाय ताकाईची ताका परत जाग्यार व्हरतना दिसली. कोरियांत चीनी अध्यक्ष शी जिनपिंगा वांगडा जाल्ले बसकेक हजेरी लावचे मिनिटा आदीं अमेरिकेंत गेल्ल्या तीस वर्सांत पयले फावट अण्वीक शस्त्रांची चांचणी करपाचे आदेश ट्रंपान पेंटागॉनाक दिवपाची अवचिन्नपणा केलीं.
अमेरिकेंत सरकार ठप्प जावन (शटडावन) एक म्हयनो जाला. अमेरिकन संसदेंत निधी विनियोजन विधेयक मंजूर जालें ना. फंड नाशिल्ल्यान सरकारी, भौशीक संस्थाचे कर्मचारी, सैनिकांक पगार मेळना जाला. कालच्यान 4 कोटी दिव्यांग, गरीब, आश्रितांच्या अन्न, पोशणाचो प्रश्न उपस्थित जाल्ले कडेन ट्रंपान आशियांतल्या दोन झुजपी देशां मदीं समेट घडोवपाक वचप हें स्थिर, संतुलीत मानसीक भलायकी लाबिल्ल्या राष्ट्राध्यक्षाचीं लक्षणां आसूंक शकनात.
आपल्याक मोदीं विशीं चड आदर आसा आनी लागींच्या फुडारांत अमेरिका भारता वांगडा वेपार कबलांत करतलो अशें आपल्या दक्षीण कोरियेंतल्या भाशणांत ताणें म्हणलां तें आयकून भारत सरकार आनी चड करून देशांतल्या निर्गतदारांनी ट्रंपाच्या तोंडांत साकर पडूं म्हणलें आसतलें, हातूंत दुबाव ना. 50% शुल्कांच्या चेपणांत आमच्या कारखानदार- वेपारी निर्गतदारांक आंतरराष्ट्रीय वेपार मळार स्पर्धात्मक रावन फायदो कमोवन धंदे राखप ही सद्या तारे वयली कसरत जाल्ली आसा.
जीडीपी 4 ट्रील्यन डॉलरांच्या आसपास व्हरपाचें सपन पळोवपी भारताक कारखानदारी वाडोवन उत्पादनां विकपा खातीर अमेरिकेच्या बाजाराची जागा घेवपी दुसरी बाजारपेठ ‘ब्रिक्स’ देशांच्या सभासद देशांत वा जगांत इतर देशांत मेळपाक शकना हे एक कोडू सत्य. चीनच्या उत्पादनांक आमी आमच्याच देशांतल्या बाजारपेठींत स्पर्धा दिवप कुस्तार जाल्लें आसा, जाल्यार तांच्या देशांतल्या बाजारपेठींत स्पर्धा कसली कर्माची दितले? अमेरिकेन सद्याचो शुल्क जर 15 ते 20% आसपास हाडून दवरत जाल्यार आमचें वयलें चेपण खूब उणें जातलें- चड करून वखदां, स्टील, अल्युमिनियम, कपडे आनी आय.टी. क्षेत्र हांचे बाबतीत तरी. मागीर कबलात सवका जावूं वा झक मारू. बायडेनाच्या कारकिर्दी सावन वेपार कबलात जातली हे आयकत कान वाजेले.
भारता वांगडा वेपार कबलात करपाचे सकारात्मक संकेत ट्रंपान दिल्यात तशेंच आमी इराण सरकारच्या भागीदारींत चालीक लायिल्ल्या इराणांतल्या चब्बाहार बंदरांतल्या आमच्या व्यवहारांचेर हाली घाल्ले आर्थिक निर्बंध स म्हयन्या खातीर मुखार धुकलल्यात खरे, पूण हाचे बदलाक आमी रशिये कडल्यान क्रूड तेल घेवप बंद करतले अशें ट्रंपान गृहीत धरलें ना मू ? “भारत रशिये कडल्यान तेल आयात करप बंद करतोलो” अशें ट्रंप हालींच्या दिसांनी तुणतुणें वाजयत सुटिल्लो. आमीय ताचेर भाश्य केलें ना, हाचो अर्थ आमी तें मान्य केलां अशें ताका दिसला काय कितें? अमेरिकेचें शुल्क धोरण ट्रंप आतां निर्लज्जपणान जागतीक राजकीय घडामोडींत स्वताच्या वैयक्तीक फायद्या खातीर वापरपाक लागला.
तेन्ना आमच्या सरकारान ट्रंपाची विधानां, घोशणा, आर्थिक-सुरक्षा कबलातींचेर कितलो विस्वास दवरप हाचो गांभिर्यान विचार करचो पडटलो.
भारत- पाक झुजबंदी उपरांत पाकिस्तानाचो प्रधानमंत्री शेहबाज शरीफ ट्रंपाच्या भेटी खातीर अमेरिकेक गेल्लो तेन्ना ट्रंपान मोदीक आमंत्रण धाडिल्लें. तांणी दोगांनी ट्रंपाच्या वांगडा उबे रावन झूज थांबयिल्ले खातीर ताचे आभार परगटावन संयुक्तपणान नॉबेल शांती पुरस्कारा खातीर जगा मुखार ताच्या नांवाची शिफारस करप हो ताच्या फाटलो हेत जावन आशिल्लो. मोदी गेले ना. शेहबाझ शरीफान झुजबंदी खातीर ट्रंपाचे आभार व्यक्त करून केल्ली तोखणाय जगान पळयली. शरीफान केलें ते मोदीन सपनांतूय करप शक्य नाशिल्लें. भारतांत ताची कशी प्रतिक्रिया जातली आशिल्ली ताची आमी कल्पना करूंक शकतात.
ऑपरेशन सिंदूर उपरांत ट्रंपान झुजबंदी केली ह्या ताच्या विधानाक भारतान आक्षेप घेतलो तेन्ना रशिये कडल्यान तेल घेवन युक्रेन झुजा खातीर भारत तांकां दुडू मेळोवन दिता हे आरोप लावन आमचे आड ऑगस्टांत अतिरिक्त शुल्क लायले. रशिये कडल्यान क्रूड तेल युरोपीयन देश आदिय घेताले आनी आयजूय घेतात तेन्ना ताचो अहंकार आमी दुखयलो हे आमचे आड कारवाय करपाचे खरें कारण. रशिये कडल्यान सगळ्यांत चड क्रूड तेल विकत घेवपी चीनाआड मात कारवाय केली ना. H1B वीजा फी वाडाय होवूय धडो, बुदद् शिकोवपाचो भाग जावन आशिल्लो.
आनी समजा फुडारांत अमेरिके वांगडा आमचो द्विपक्षीय लिखीत वेपार करार जालो. खंयच्याय मुद्द्याचेर मतभेद जाल्ले कडेन पुनर्विचार, परतून वाटाघाटी, लुकसण भरपाय हे सगळे प्रकार पद्दतशीपरपणान त्या करारांत नमूद जाल्लें आसलें तरी कबलात जाले उपरांतूय कबलाती भायर वचून एक दीस ट्रंप आपल्या आध्यादेशांतल्यान वेंचीक जिनसांचेर शुल्क वाडोवचो ना हाची गॅरंटी अमेरिकन सरकार सोडाच, खुद्द ट्रंप दिवपाक शकतलो?
शुल्कांच्या बाबतींत स्थिरताय दिली ना जाल्यार कारखानदारांक दीर्घकालीन योजना करप आनी गुंतवणूकदारांक गुंतवणुकीचे निर्णय घेवप कुस्तार जाता. जंय मोव दिसता थंय ट्रंप खणटा. अमेरिकेचे इश्ट देश, संघटनांतल्या देशांच्या राश्ट्राध्यक्ष, प्रधानमंत्र्यांची फकांडां मारपी ट्रंप अमेरिकेचे पारंपारिक स्पर्धक चीनाचो शी जिनपिंग आनी रशियेचो पुतिन हांचे मुखार मोव पडिल्लो दिसता. ते ताच्या धमक्यांक भीक घालनात. चीनाआड ट्रंपान 57% शुल्क लायला. चीनान वक्तव्यातल्यान प्रतिक्रिया दिली ना पूण कृतितल्यान दिली. चीनान अमेरिकन रक्षा यंत्रणा, उपकरणां, F-35 लढाउ विमानां, पाणबुड्यो आनी हाय टेक सेक्टरांत तशेच कार, लॅपटॉप, कंप्युटर आनी इलेक्ट्रॉनीक वस्तुंत, दिसपट्टे वापराच्या यंत्र, उपकरणांत लागपी दुर्मिळ खनीजांच्या निर्गतीचेर बंधना घाली. चीना कडेन जगांतली 61% दुर्मिळ खनिजांचे खनन जाता आनी 92% खनिज प्रोसेसिंग जाता. वर्स 2020 ते 2023 मेरेन अमेरिकेन केल्ल्या दुर्मिळ खनिजांच्या आयातीत 70% चीनांतल्यान आशिल्ली.
दुसरे अमेरिकेंतल्या सोयबीनच्या वट्ट उत्पादनातले 50% चीनांत निर्गत जाताले. शुल्क झुजांत चीनान ताचेर संपूर्ण बंदी घालून ते शून्याचेर हाडून दवरले. गिरायक नाशिल्ल्यान अमेरिकेंत सोयबीन सांठो वाडलो, दर देंवले. दुडवाविणे शेतकारांचे हाल जावपाक लागले तेन्ना ट्रंप सरकाराक तांकां अनुदान दिवचें पडलें.
ट्रंप दिमी मारत येतलो हाची शी जिनपिंग वाट पळयतालो. दक्षिण कोरियांत ASEAN परिशदेचो मुहुर्त सादून ट्रंपान वाटाघाटी खातीर शी जिनपिंग आनी ताच्या मंत्र्या वांगडा बसका केली. पत्रकारांमुखार शी हे म्हान चीन देशाचे म्हान नेता आनी खापे वाटाघाटीकार जावन आसात अशी फुलां ट्रंपान माळ्ळी खरी, पूण जिनपिंग गंभीर दिसलो. एक उतर उलयलो ना. 90 मिनटा बसका चलली. बसकेंत कसल्याच दस्तावेजांचेर सयो जाल्यो ना आनी उपरांत संयुक्त घोशणापत्रूय काडले ना. चीनान मुद्द्यांचेर ‘सहमती’ मात जाल्या इतलीच मेजकी प्रतिक्रिया दिली.
शी जिनपिंगान ह्या वर्सा 1.2 कोटी टन आनी मुखारल्या तीन वर्सांत 2.5 कोटी टन सोयबीन घेवपाचे उतर दिलां आनी आमी चीना आड लायिल्ले शुल्क देंवयतले अशें उप्पाट खोशयेन ट्रंप मात सांगतना दिसलो.
चीनान खनिजांच्या निर्गते वयली बंधना फकत एक वर्सा खातीर सदळ केल्ली आसात. अमेरिकेत दुर्मिळ खनिज निर्गत आनी थंयच्यान सोयबीन आयात हांचेर बंधनां घालप हे दोन हुकमी एक्के हातात आशिल्ले कारणान चीनाक ट्रंपाचे कान पिळप शक्य जाता. हाका बळी तो कान पिळी म्हणटात. रशियेकडल्यान तेल विकते घेवप ना, तायवानांत ढवळाढवळ करप ना हे ट्रंप शी जिनपिंगाक बसकेंत सांगपाक शकलो ना. आमी तसल्या स्थितींत नाशिल्ले कारणान ट्रंपाची फकांडा आनी एकतर्फा धोरणां आमका सोसची पडटात. शुल्क उणे करचे, वेपार कबलात जावची हाचे खातीर आमी खर दबाव घालूंक शकनात.
वेपार कबलाती आदीं आमी अमेरीके वांगडा धा वर्सां आदीं केल्ले खंयच्या एका सुरक्षा फ्रेमवर्काचे नूतनीकरण केला. आमचे दुस्मान पाकिस्तान आनी चीन. चीनान हाली परेडी वेळार आपल्या शस्त्रास्तांचे प्रदर्शन मांडलें तें पळोवन अमेरिका तांच्या वाटेक वचचो ना. ट्रंपान ऑपरेशन सिंदुरा उपरांत पाकिस्तानी जनरल असिम मुनीराची तोखणाय करत ताका व्हायट हाउसांत ‘डिनर’ दिलो. पाक प्रधानमंत्री शेहबाझ शरीफ आनी ट्रंप आंतरराश्ट्रीय कार्यक्रमांत माचयेर एकमेकाक वेंग मारत उबे दिसतात. अमेरिकेचो झुकाव हालीं पाकिस्ताना वटेन दिसता जाल्यार आमी तो सुरक्षा फ्रेमवर्क फ्रेम करून वंटीर लावपाचो काय कितें?

दीपक लाड
पर्वरी