गणपती विसर्जन

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

चवथीचो पयलो दीस.
जय देव जय देव जय मंगलमूर्ती,
जय गणपती जय गणपती, जय गणपती मोरया
सुखकर्ता दुःखहर्ता वार्ता विघ्नांची ।
नुरवी पुरवी प्रेम कृपा जयाची ।
सर्वांगी सुंदर उटि शेंदुराची ।
कंठी झळके माळ, कंठी शोभे माळ, मुक्ताफळांची ||
फाटल्या वर्साक ही आरती हांव तोंडपाठ म्हणटालों. पूण घोळोवंक नाशिल्ल्यान विसरलों. परत एक फावट म्हणली. दनपरां सोय-यांगेर गेल्ल्यान आरतीक वचूंक पावलो ना. आता सांजेर तरी वतलों म्हण तयारी करूंक लागलों. चवथीक इश्टांगेर वचूंक खूब आनंद जाता. म्हणून आनीक एके आरतीची याद केली.
घालीन लोटांगण, वंदीन चरण ।
डोळ्यांनी पाहीन रूप तुझे ।…
अशें आरत्यांचें अध्ययन चालूच आसतना, मदींच बायलेन थोमणो मारलो.
“हे कितें कोंकण्यांलें घेवन बसला? आनीक कांयच काम ना कितें तुका?”
“हेंच करपा खातीर दोन दीस कंपनीन सुटी दिल्या न्हय? तरी दनपरां चुकलें म्हाका तुमकां घेवन गेल्ल्यान. आनी तें कोंकण्यांलें म्हळ्यार कितें? कोंकणें कोणाक म्हण्टात तें जाणा तूं?”
“हय, हय, हांव बरें जाणां. तुका लागता न्हय तांची इश्टागत?”
“तू कोंकणें न्हय?”
“हांव क्रिस्तांव.”
“उगडास दवर, तर मुळाक कोंकणें. आनी आजवेर कोंकणेंच. कोंकणें म्हळ्यार कोंकणांत रावपी आनी कोंकणांत रावपी प्रत्येक मनीस कोंकणो.”
“बरें, हांव मानतां. पूण ही तांची गायना आमच्या घरांत कित्याक?”
“अगे म्हजे अर्धागिणीं, आज चवथ, म्हळ्यार गणेश चतुर्थी. आमच्या हिंदू भावांची आज व्हड परब, तो जो हत्ती तोडाचो देव आसा ताचो आज वाडदीस मनयतात. हो देव म्हळ्यार गिन्यानान भरिल्लो अशें मानतात. हिंदू कॅलेंडरा प्रमाणे भाद्रपद म्हयन्याचे चार तारखेर ताचो वाडदीस अख्ख्या भारतभर मनयतात. तो शीव आनी पार्वतीचो पूत. आजच्या युगांत कसल्याय बऱ्या कार्याक गणपतीक पयलीं मुखार काडटात.”
” हें सगळें. आमचे शाळेंत सांगिल्लें आमकां.”
पुयसुल्ल्यान कोणें तरी घुमटाचेर हात मारिल्ल्याचो आवाज म्हज्या कानार पडलो. कोणें तरी ‘ठण्ण’ करून कांसाळें वाजयलें.
“येवंक लागल्यात ते. आतां हांव आनंदागेर वतां. सगळ्या घरांनी आरत्यो करुनूच परततलो हांव.”
बायलेच्या हयकाराक वा न्हयकाराक रावनासतना हांव भायर सरलों आनी नीट आनंदागेर पावलों.
काळोख जाल्लो. हांव आनंदागेर पावलो तेन्ना थंय आनिकूय कोण कोण येवन आशिल्ले.
“आमी दनपरां वाट पळेताले मरे तूजी “आनंदान म्हणलें.
“मात्सो उशीर जालो.” हांव.
“सांतान पयलीच येवन बसला, दनपरांय आशिल्लो तो.” आनंद.
तितलें म्हळ्यार हेर लोक आयले. आमी सगळ्यांनी आपापलो जागो घेतलो. हांव आरती जाणा म्हणटकच तांणी म्हाका मुखार बसयलो. आधाराक पुस्तिका आशिल्लीच.
थोड्या वेळान आरती म्हणून जाल्यो आनी नैवेद्य बी देवाक दाखयलो. मिंगेल आनी रूजार मात्शे उसरां पावले, तरी तांकां प्रसाद मेळ्ळो.
“म्हाका जाल्यार हें बरें लागना.” मिंगेलान प्रसाद पळेवन रुजारीच्या कानांत फुकलें.
“म्हाकाय बरो लागना पूण देवाचो प्रसाद न्ही तो, म्हण खावंचोच पडलो.” रुजारीन तोंड वांकडे करीत म्हणलें.
“पळेयात, सगळे खातात आनी तुमकांच बरो कित्याक बरो लागना? तुमकां असले खावपाची संवय ना. म्हाका पळेयात, एकाच धपक्यान खावन उडयलो. आमकां संवय जाल्या एकेच तरेचें खावपाची. तांचे जेवण पळेलां तुमी? तीन-चार नग आसतातूच. आमका मात्शे पुर्तुगेजांचो आनी ब्रिटीशांचो ओसो आसा न्हय? म्हणून आमकां भारतीय संस्कृती आनी भारतीय खाण-जेवण बरें लागना. पूण तें खुशेमनान आनी मोगान खावपाक-जेवपाक जाय.” हांवे समजायले.
“तुका ती संवंय जाल्या हांगा-यंय वचून-वचून. आमी खंय वतात? आता हे आमचे शेजारी म्हण आमी तांगेर आयल्यात.”
“हेच दुर्दैव आमचें. आमी आमचे मदीं रोकडयोच शीमो घालतात. प्रत्येक भारतीयाक अधिकार आसा एकामेकाच्या फेस्ता-परबांनी वांटेकार जावंक. ना जाल्यार आमचो एकवट म्हणटात तो कितें?” रुजारीक जाप दितना हांवें स्पश्ट केलें. हे संभाशण सुनील सर आयकतालो.
“बऱ्यो गजाली चल्ल्यात मरे संस्कृताय आनी देशाच्यो. आता तें सोडात. फाल्यां सगळ्यांनी येवंक जाय देवाक पावोवपाक. तळये कडेन व्हरतले सदांभशेन.” ताणें लागीं सरत म्हणलें.
“फुगड्यो घालच्यो नात?” आंतोनीन विचारलें
“तें आनीक सांगूंक जाय.” सर.
“म्हजी भयण येतली म्हणटाली फुगड्यो घालपाक.” रुजार.
“तुजीच भयण कित्याक, वाड्यावयल्यो सगळ्यो भयणीं येतल्यो. आमच्या भुरग्यांक सांगून दवरलां, फाल्यां फुटबॉल बी कांय ना. थंय जातल्यो फुगड्यो. वाडयावयले सगळे देव दवरपाक थंय माची उबारपाचें काम चालू आसा. आमीय फुगडी नाचतले.” जेरोमान सांगलें.
“बरी गजाल. आता आमी मुखा वेल्या घरांनी वतात. तुमी कोण येतात जाल्यार येयात. ना जाल्यार सुशेगाद घरा वचात आनी फाल्यां परत मेळुया.” आनंदान निरोप दिलो आनी हांव आरती करपा खातीर मुखावेल्या घरांनी वचूंक गेलों जाल्यार हेर आपापले वाटेन चलपाक लागले.
दुसऱ्या दिसा, थारायिल्ल्या प्रमाणें सांजेच्या सात वरांचेर सगळ्यांगेर पुजा सोंपोवन गणपती माचयेर येवपाक लागले. तसो-तसो वाड्यावेलो लोकूय जमा जावंक लागले. भूरग्यांलो खेळपाचो मांड लायटीन चकाचक केल्लो. वाडयावेलो धंदेकार जॉनीन फोग पुरस्कृत केल्लो.
तोड्या वेळान आख्खो वाडो मांडा भोवंतीं जमलो. कांय जण वेवस्था सारखी जाता जाल्यार पळेताले. इतल्यांत सुनील सरान मायकाचेर फुगडयांक तयार रावपाक सुचोवणी केली आनी आपल्या शाळेंतल्या स भुरग्यांक माचयेर व्हेलीं. मांड तयार जालो. घुमट निलेशान घेतले. अंकुशा कडेन कांसाळीं आशिल्लीं.
आनी सुरू जालो चवथीचो मनोरो. रधिमान सकल रावून गावूंक सुरू केलें जाल्यार सराच्या भुरग्यांनी माचयेर रावून.
गाईवर गाईचे डोळे
पंढरी घाबरली रे कृष्णा (2)
गाईवर गाईचे शिंगे
पंढरी घाबरली रे कृष्णा (2)…
वाड्या वेल्यां चेडवांनी नेट धरलो. तांकां चेड्यांनी सांगात दिलो.
सुमार वरभर हें चल्लें. सगळीं घामान बुडलीं. कोणें तांकां पियेवंक बी दिलें. मदींच फोगोट्यो आनी गर्नाल लासताले. जाण्टेले देवा फुड्यांतूच घुंवताले. जाल्यार कांय तरणाटे फुगड्यो पळेवंक आयिल्ल्या चेडवांचीं फकाणां मारपाचो यत्न करताले.
उपरांत ‘गणपती बाप्पा मोरया’ म्हणत जण एकल्यान आपापल्या देवाक माथ्यार घेतलो आनी तळये दिकेन चलपाक लागले. फोटोग्यो, सुरसुरेतां आनी गर्नाल वाटेर लेगीत चालूच आशिल्ले.
तळये कडेन पावतकच, सगळ्यांनी देवाक सकल दवरले. भटमामान पंचोपचार पूजा केली. उपरांत विडो, दक्षिणा दवरून तांचेर पळयेन उदक सोडलें. 21 दुरवो ओंपल्यो आनी नमस्कार पालून आपले भोवतणींय प्रदक्षणा काडल्यो. तेन्नाच ‘मंगलमुर्ती मोरिया’ म्हण सगळ्यांनी एकूच बोवाळ घालो, आनी गगपतीच्या माध्यार अक्षता उडयल्यो.
मागीर सगळ्या गणपती देवांचें तोंड उत्तरे कडेन करून दवरले आनी भटमामान देवाक घाराणे घाले. “देवा गणराया, अख्खो वाडो तुजे भोंवतणीं ह्या वेळार जमला तुजी पुजा करूंक. खंयची क्रिया केन्ना करची, कशी करची, थंय घडये आमी चुकल्यात जाल्यार आमकां माफ कर. अदीक-उणें जालां जाल्यार तेंय तूं समजून घे. ह्या वाड्यांत कणाचेंय चुकलां जाल्यार तांकांय माफ कर. तशेंच, सगळ्या घराब्यांची राखण कर. आमी तुजे सेवेक आसात. आमचे वेलीं सगळीं विघ्नां काडून उडय. आमचे मदले आनी आपसांतले मतभेद फेंकून मार. फुडल्या वर्सा बेगीन येवन हे परसूय बरी सेवा आमचे कडल्यान करून घे. आमच्यो इत्सा आमचे परस तुकाच बऱ्यो खबर आसात, तुजी कृपादिश्ट सदांच आमचेर दवर. कोण तरी पाप करता तें आमचेर येवंक दिनाका. हळशीक राजकारणांतल्यान आमकां वाटाय आनी आमकां बरे जबाबदार नागरीक कर. पुराय गोंयचे प्रजेक एकवटान रावूंक तूंच मध्यस्थ जा. आमच्या वाड्यांत आशिल्ल्या हेर धर्मियांकूय राख आनी सांबाळ. ह्या वेळार तांचेंय मन आयकून घे म्हण आमची तुका नमळायेची मागणी. सगळ्यांचें कल्याण कर आनी बरें मागून धाड.”
भटमामाचें गाराणें सोंपताच “मंगलमुर्ती मोरया, फुडल्या वर्सा लवकर या,” अश्यो घोशणा सुरू जाल्यो. सगळ्यांनी वंदना करतकच, आपापल्या देवाक घेवन उदकांत बुचकळी मारली आनी परंपरे प्रमाणें तळयेंतल्या निव्वल उदकांत देवांक तळाक दवरले.
उदकांत देंविल्ले सगळे वयर सरतकच हाजीर आशिल्ल्यांनी एकामेकांक हात दिले. वाडोभरचे जाण्टे-नेण्टे, चेडे-चेडवां धर्मभेद करिनासतना आपल्यो भावना उग्तायीत घरचे वाटेक लागलीं. गणपती विसर्जनाचे श्रद्धेन आनी भक्तीन हांवूंय भुल्लुसून गेल्लों. चंद्रीमूय खुशाल जावन सगळ्यांक मुमुरखोच हांसतालो.

विन्सी क्वाद्रूस