हांवूंय म्हादय मांयचें दूद पियेलां 

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

सैमीक कायदे बदलप हें ‘मनशां’च्या आवाक्या भायले आसलें तरी, ताचें वांगडा खेळ करप मात ‘तो’ कसोच सोडीना. म्हादय वा हेर न्हंयांचेर हावळ हाडून, तांचो निसर्गीक प्रवाह बदलपाच्या यत्नांत, थोडे ‘नाड बुद्दी’ चे मनीस तर आपलीच अशिक्षीतपणा वयर काडटात. परिस्थितीचो थाव ना आनी विशयांची म्हायतीय ना. केन्ना कितें उलोवप, बरोवप तेंवूय थोड्यांक खबर ना.

जशें जशें हें म्हादयचें प्रकरण पेट घेता, ताचेर निंबून आशिल्ली सगळी जिवावळ, एक- एक करुन धगधगपाक लागल्या. हातूंतल्यान, गोंयचो राज्य फुलपांखो, ‘मलयपरी’ लेगीत सुटूंक ना. राज्याचो सर्वोच्च मान मेळोवन लेगीत, ताचीय तीच गत. आतां तर, ‘हाताची घडी आनी ओंठार बोंट’ धरुन ओग्गी बसप तांकांय योग्य दिसना म्हूण, आपलें ओर्र कुशीक दवरून, ‘पदा वयल्यान’ देंवयल्यार जाता, पूण कोणाक भियेवन फाटीं रावचेंना, अशेंच तें म्हण्टात.

रानां वाठारांतल्यान व्हावून येवपी न्हंयांचें म्हत्व, फक्त पिवपा खातीरूच न्हय तर, तांचेर, संबंदीत वाठारांतल्या (कॅचमेंट एरिया) पुराय जैवयंत्रणेची भलायकी निंबून आसता. गोंयची मुखेल न्हंय म्हादयचेर चालू आशिल्लो अनिसर्गीक फेरफार, आपले बरोबर पुराय गोंयकारांचें अस्तित्वाचेर बेंततलो ह्या भंयान, राज्य फुलपांखो सामको काकुळटेक आयला. हेच खातीर तो आपली त्रासांत पडिल्ली जिवीत- गाथा गावन, जागृताय करपाक सोदता.

उदकाचें प्रमाण कमी जाले उपरांत, खावपा- पिवपाचो कठीण प्रस्न तर आसताच, पूण ताचो नेट जर कमी जालो जाल्यार, न्हंयच्या पात्रांतल्या खारसाणीची मात्रा इल्ली- इल्ली करुन उरफाटे दिकेन वाडपाक लागता आनी सरभोंवतणची वस्ती, तशेंच जैव-यंत्रणा (हॅबिटेट/ इको सिस्टम) हालयता.

योग्य तितले गोडें उदक, न्हंय मार्गांतल्यान दर्यांत व्हावून वचपाकूच जाय. ताचेरूच तर, वर्सांन- वर्स तिगून आशिल्ली, संबंदीत वाठारांतली फुलां- फळां, भात, नुस्तीं बी धरुन, सगळी जिवावळ निंबून आसता. फुलपांखे आनी हेर किटकांचें चिंतल्यार, परागीकरणांतल्यान आमी जें खाण मेळयतात (80% पर्यंत) काळांतरान तांचेरूय हानिकारक प्रभाव पडटा. ह्यो समस्या लोकवस्तींतल्यांक जशो बादतात, तशोच त्यो रानां वाठारांतल्यांकूय सतायतात.

 खावपा- पिवपाच्या प्रस्नाक लागून, रानवटी प्राणी आनी मनशां मदल्या झुंजाचो हांगां विशयूच काडिना. तातूंत मनशांचेर जावपी थेट दुश्परिणामांचें कितलेय पाढे वाचले तरी, जो मेरेन प्रत्यक्ष हाल- उपद्रे सोंसचें पडना, तो पर्यंत सामान्यांक समजावप मात्शें कठीण, म्हण्टकच ‘फुटलेलें वाजोवपांत’ कांयच अर्थ ना. संवेदनशील जाणकारांच्या यत्नांचो कितलोसो परिणाम जाता, ते तर आमी पळयताच.

हांगां परीस्थिती समजप एक बाजू आनी ती योग्य तरेन मांडून, व्यक्त करप दुसरी. पूण, गोंयांत मात, ‘दुष्काळांत 13 वो म्हयनो’ कशी गत जाल्या. बाजू दुबळी जायत ह्या भंयान, माची मेळटा म्हूण म्हादयचेर कितेंय उलोवचें न्हय, अशें तर मुख्यमंत्र्यानूच सुचयलां. तेंच पंगतींतल्या थोड्याचें लिखाण वाचल्या उपरांत अशें लक्षांत येता की, हो कानमंत्र आमी बरोवप्यांकूय लागू करपाक जाय आशिल्लो. हरशीं, येते- वतले कितेंय बडबडून गेले म्हूण तसो व्हडलोसो फरक पडना तें जालेंच, पूण तरीकूय टिकात्मक तरेन भाश्य करचें पयलीं, त्या क्षेत्रांत आपणें कितलो वावर केला वा कितली म्हायती जोडल्या तें स्वताक खबर आसपाक जाय.

तशें पळोवंक गेल्यार, खंयचोय विशय संवेदनशील आसूं वा सादारण, पूण गोंयांत तांची हाताळणी कशा तरेन जाता, होच मुखेल वाद आनी तो खरो ताचें वयल्यानूच मांडप. मुद्दे एकठांय करुन जुळयले जाल्यारूच, तांचो अर्थ काडप सोंपें जाता. तसो विशय कितलोय पोरणो आसूं वा नवो, पूण अडाण्यांक मात तो एक सारकोच. हातूंत हुशार लोकांनी तरी, सामान्यांची दिशाभूल करीनासतना, शाणेंपणा दाखोवन, अभ्यास केल्ल्या जाणकारांक तेंको दिल्यार चड बरें जातलें. ते बेश्टेच आड्ड्यो मारीनात, हें सांखळी- विर्डी गांवांत, म्हादय सारक्या न्हंयांचो ‘दर्या’ करपाक जमिल्ले लोकूच सांगतले. थंय ‘पुंगी’ वाजोवपी कोण नाशिल्ले, कारण ते सगळे त्या वेळार ‘गुंगी’ घेवन घरा न्हिदील्ले.

गोंयचे ‘भांगरभूंये’क स्पर्श करपी न्हंयांक वाटावपाक, समाजसेवक मानेस्तांनी जितलीं कारणां सांगल्यांत, तीं खंयच्या ओल्तेरार बसून काडूंक नात. तांच्या फाटल्यान परिश्रमांतल्यान केल्लो अभ्यास, अणभव आसा, म्हण्टकच तें गोंयच्या हिता खातीरूच अशें समजून, गोंयकारांनी तांचो मान राखचो.

गोंयांतल्यो सगळ्यो मुखेल न्हंयो अस्तंत घाटांतल्यानूच व्हांवतात. तो वाठार एकदम सुगम, म्हण्टकच धरणांतल्यान जांव वा आनीक कशेंय, पूण थंयच्यान उगम जावपी न्हंयांतल्या उदकाचें प्रमाण कमी- चड जावप वा प्रवाह बदलप म्हळ्यार, गोंयच्या पाळां- मुळांक हात घालप असोच अर्थ जाता. आमच्या वाठारांतली स्थिती- विशिश्ट आनी संवेदनशीलताय (एडेमिसिटी) नश्ट जावपाक, हेंच एक बारीक कारण पुरो. पाळां- मुळां हुमटिल्या उपरांत, धड कोसळपाक वेळ लागना.

राज्य फुलपांखो ‘मलयपरी’, अस्तंत घाटांतलो एक स्थिती विशिश्ट आनी संवेदनशील जीव. सरभोंवतणचें वातावरण आनी भलायकीचो तो एक सुचक. पर्यावरण संबंदीत कसल्याय विपरीत घडणुकांचो ‘पयलो फटको’ बसता तो तांचे सारक्या जिवांचेरूच. थंयच्यान येवन मागीर, शेवटाक सांपडटात ते आमी, म्हण्टकच जतनाय कोणी घेवची आनी कशे तरेन घेवची तें स्पश्ट जाता. आतां ह्या सुंदर ‘सुचक-जिवाच्या’ मदतीनूच जांव, पूण स्वताच्या हिता खातीर सुरू केल्लो हो लढो, पुराय गोंयकारांनी आपलोच असो मानून झगडचो, असो ताचो हेतू. ही क्रांतीची किट घरा-घरांनी पावून, प्रत्येक गोंयकारांच्या काळजांत तीं पेटूं आनी सगळ्यांनी प्रोत्साहीत जावन म्हादय चळवळींत वांटो घेवं, हीच सदित्सा.

हे संबंदीत, जिवावळींचो एक वेगळो दिश्टीकोन घेवन, संवेदनशील विशयांचे म्हत्व (आनी दुश्परीणाम) सांगपाक, आमी ‘तांती ते फुलपांखो – एक खडतर प्रवास’ अशी नवी सुदारीत माळ ‘भांगरभूंय’चेर सुरू करतात, ताचीच ही रुपांतरीत प्रस्तावना. 

(भाग १)

गौतम जल्मी

9764364269

हें म्हाका खबरूच ना..! 

–

माणकुलें- माणकुलें करुन, तशें अर्द्यांन सुद्दां गोंय आजून कोणीच पळोवंक ना आसतलें. गोंयांत खंय कितें आसा, कितें घडटा, कित्याक लागून घडटा, कोण कसो वागता… कसलोच पत्तो ना. हें सगळें करपाक आनी सोदपाक तसो वेळ कोणा कडेन आसा? दुडू मेळ्ळो की जालो, मागीर स्वताक सांबाळूंक वेळ आसूं वा नासूं. समाजा खातीर कितेंय बरें काम करपाचें तर सोडूनच घाल.

आमीय एका काळांत तसलेच विकृत आशिल्ले. चिंतप बी सामकें सुवार्थी आनी घमेंडी तरेन, पूण सोंपेंपणान तें कोणाक कळपाक मात दिनाशिल्ले. कारण उलोवपांत आमी विशारद प्राप्त केल्ली. म्हाका दिल्लें काम तर हांव प्रामाणीकपणान केन्ना करीच नाशिल्लो, पूण दुसऱ्यांल्यो चुको मात हांव जुस्त काडटालो. त्यो घेवन मागीर ‘नाडपण्णा’ करपांतूच सगळो वेळ वतालो, पूण तातूंत वेव्हारीक उपेगाची कामां मात कांयच जाय नाशिल्ली (आतां म्हादय न्हंयचें आनी हेर बाबतींत गोंयांत तेंच तर चालू आसा).

अशींच वर्सां सरत रावलीं. काळ आनी लोकूय बदलत रावलें. एक दीस अचकीत गरजेचें वेळार ब्रह्मसाक्षात्कार जालो आनी फाटीं वळून पळयल्यार, जें कितें सांठोवन दवरलां अशें दिशिल्लें, तें सगळेंच खंयचें कडेन नाच जालें. आतां फुडाराक तरी हे धर्तरेर जगप सार्थकी जांव म्हूण, मनन- चिंतन करुन ब्रह्मज्ञान मेळोवपाचे धडे घेतले. तातूंत नवीन गजाली भरपूर शिकलों. तशेंच त्या जोडिल्ल्या ज्ञानाचे फाटभुंयेर एक चमत्कारूय घडयलो. आमकां सगळींच कडेन, वेळूच वेळ सांपडलो.

आतां तो मेळाच जाल्यार म्हणलें की, चल, भोंवून- भोंवून माणकुल्या गोंयची गिरेस्तकाय तरी मेजून काडूया. हातूंत मजा- मस्तीपणा करप जालीं, भुरगेपणां सयत थोडी बुदवंतगिरीय केली आनी जोडिल्ल्या अणभवांतल्यान 2022 वर्साची व्याख्याच बदलून उडयली. हे सगळे भानगडींत एक अनुचीत मात घडलें, तें म्हळ्यार आशिल्लो नाशिल्लो सगळोच वेळ काबार जालो आनी परतून नाका थंयच येवन पावलो. आतां ‘रिसेट बटन’ दामचे पयलीं, जें ज्ञान मेळयलां तांचें, ‘गोंया, तुज्या मोगा खातीर’ दान करुया म्हणलें. हातूंत पयलो मान, गोंयच्या राज्य फुलपांख्याक आनी तांकां पोसपी म्हादय सारक्या न्हंयांक.