मानसिकतायेंत बदल घडोवन काळा वांगडा रावया

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

जुनाचे 23 वेर आसता आंतरराष्ट्रीय विधवा दीस. भारतांत आयचे घटकेक लोकसंख्येच्या सुमार धा टक्के लोकसंख्या विधवांची आसा. ह्या धा टक्के बायलांक समाजान वेगवेगळे नेम घालून ताचे फास्केंत बसयल्यांत. विधवेन अशें भोंवपाक जायना. हें घालपाक जायना, तें करपाक जायना. हाका हात लावपाक जायना आनी कितें कितें. अशे एक ना हजार नेम. चुकून कोणें हो नेम मोडलो जाल्यार ती अशी, ती तशी. हिका घोवाचें कांय पडलेलें ना. हिच्यान रावपाक जायना अशे शेंकड्यांनी आरोप. एक विधवा म्हणल्यार सबंद समाजा खातीर एक बहिश्कृत व्यक्ती, पूण वांगडाच तिचेर तोंडसूख घेवपा खातीर तिच्या फाटल्यान सगळे तत्पर. हें सगळें तिची कांयच चूक नासताना. तिका वैधव्य येवप हातूंत तिची कांयच चूक नासता. उलट तें न येवपांत वा फुडें धुकलपांत तिचो वांटो व्हड आसता. घोव बेगीन मरतात ते एकतर दुयेंत वा अपघाती मरणांत जें दोगांकूय येवंक शकता, ना जाल्यार चडशे फावटी दादले सोरो पियेवन वा हेर व्यसनांक लागून अवेळार मरतात. दुयेंत आसता तेन्ना स्वताचे भलायकेची अजिबात पर्वा करिनासताना बायल घोवाचो सांगात दिता. हॉस्पिटलांनी हें सर्रास चित्र दिश्टी पडटा. हाका आडवाद आसूं येतात. पूण तिची कांयच चूक नासताना आयिल्लें हें वैधव्य तिचे पिरायेचो, हुद्द्याचो, शिक्षणाचो, वाठाराचो, जातीचो, धर्माचो, देशाचो कसलोच भेद करी नासताना तिका मनीसकुळये भायऱ्यो नरक यातना दितात.
पयलीं घोव मेलो जाल्यार बायल सती वताली. ताच्या बरोबर तीय सोंपताली. सती ना जाल्यार केंस तासून तिका बोडकी करून काळखा कुडींत धांपून दवरताले. दीस पळोवप ना. कोणाचें तोंड पळोवप ना. तिका कोणें पळोवप ना. शेळें खावप, म्हेळें रावप आनी स्वताक विदृप करून उरलेली जीण घालोवप. आतां सती प्रथा बंद जाली. खुपशा प्रमाणांत बाकीच्यो गजाली बंद वा कमी जाल्यात. पूण आजुनूय विधवा संस्कारांच्या नांवा सकयल तिचें जिती आसून अस्तित्व सती उडोवपाचे प्रकार चालू आसात.
समाजांत दादलो बायल म्हण भेद आयजूय आसाच. घोव मेले उपरांत बायलेचेर जे संस्कार करतात तसले बायल मेल्ल्या घोवाचेर करीनात. असोच भेद बायले बायले मदीं आसा. एके सवायशिणीक मेळपी कसलोच मान, हक्क विधवेक मेळना. ती कितलीय हुशार, कर्तुबी आसुंदी. कितलेय त्रास काडून तिणें संसार सांबाळुनी. तिका लग्नाचें यजमानपण ना तें ना, पूण कित्याक हात सुद्दा लावपाक भंय.
आता प्रमोद झिंजाडे ह्या महात्मा जोतिबा फुले समाज सेवा ट्रस्टाचें काम करपी सोलापूरच्या कार्यकर्त्यान विधवा सन्मान व संरक्षण कायदा अभियान सुरू केलां. तातूंत कितल्याशाच पंचायतींनी विधवा सन्मान आनी अनिश्ठ प्रथा बंद करपी थाराव घेतले. छत्रपती शाहु महाराजांचे कोल्हापूर नगरींत आयज निम्मे लोक ह्या थारावाच्या वांगडा येवन ही कुप्रथा बंद करपाचो संकल्प तांणी केला. तांचेच कडल्यान प्रेरणा घेवन गोंयांतूय कांय पंचायतींनी अशीं पावलां उखल्लीं. कांय समविचारी लोकांनी वांगडा येवन “WE” हो गट स्थापन केला. ते वरवीं वेगवेगळ्या माध्यमांतल्यान जनजागृती चालू आसा. सगळ्या पंचायतीं कडेन थाराव घेवपाचें आवाहन केलें, वांगडा ताची प्रत सगळ्या भाशांनी उपलब्ध करून दिली. जागृत नागरिकांक आपआपले पंचायतींत आनी नगरपालिकेंत हो थाराव घेवचो म्हूण निवेदनां दिलीं. आतां हे घटकेक कांय पंचायतींनी थाराव घेतल्यात. त्याभायर कितल्याशाच पंचायतींक निवेदनां गेल्यांत. हाचे वयल्यान समाजमनाचो एक अंदाज सरकारान बांदू येता. गोंय सरकाराचें पावसाळी अधिवेशन आतां रोखडेंच जातलें. थंय ह्या विशयाचेर चर्चा जावन तिका कायद्याचें स्वरूप येत जाल्यार सगळ्या हेर घटकांनी सरकार पयल्या पांवड्यार आसा अशें म्हणटा ताका आनीक एक आदर्श देख मेळटली. कायदो करून जागृकता जायना. समाजमन बदलना हें अर्द सत्य आसा. कायद्याचो धाक आसल्यार रोकडीच शिस्त लागता. संवय जाले उपरांत तो संस्कार जाता. असो नवो पुरोगामी संस्कार बरोवपाचें श्रेय गोंय सरकारा कडेन चलून आयलां. ताची संद सरकार दरबारान घेवची. तो मेरेन आपूण आपूण ह्या संबंदांत कितें करपाक शकता ताचो जण एकल्यान आत्मसोद घेवचो. प्रमोद झिंजडे हांणी आपूण एक शंभर रुपयाच्या स्टॅम्प पेपराचेर बरोवन दिलें की आपल्या मरणा उपरांत आपले बायलेन कसलेच विधवा संस्कार करचे न्ही. तिका तशें करपाक दबाव हाडप्याचेर कारवाय जावची. असो अर्ज बरोवन तांणी तो तहसिलदारा कडेन दिला.
आपूण दादलो आसत जाल्यार आपले बायलेक विश्वास दिवप, बळगें दिवप, की तूं जशी आतां आसा तशीच मागीरय आसची अशें आपल्याक दिसता.
दुसरें जर आपूण सधवा आसत जाल्यार जाणीवपुर्वक घरांतले वा शेजारचे विधवा बायलेक सगळ्या सण परबांनी सामावन घेवप. तिका आपली म्हणप. तिचे कडेन उणाक म्हूण पळोवप ना. आपल्या सयत हेरांचें मनपरिवर्तन गरजेचें. आपूण विधवा आसत जाल्यार खंबीरपणान उबें रावप. हें सोंपें नासता पूण दिसपट्टे जिणेंत सदांच मरून मरून जगप, आपली, भुरग्यांची भलायकी इबडायता. आपल्याचेर केल्ल्या कुप्रथांचो खीण सोंपता पूण ताचो परिणाम जिवीतभर उरता. तातूंतल्यान भायर सरपाकूच जाय. शक्य जाता जाल्यार हेरांक आदार दिवपाक जाय. अश्यो देखी आयज समाजांत आसात. तांचे कडल्यान प्रेरणा घेवप.
आपूण चलो, चली आसत जाल्यार आपले आवयचो यथोचीत मान तिका मेळटलो हाचेर नदर दवरप. आपल्या शुभ म्हुर्तार आपले आवयचो सांगात सोडप ना. जाता तितलें मनपरिवर्तन करून प्रागतीक गुढी उबारुया आनी काळा वांगडा खोशयेन जगोवया.

(लेखिका समाजीक चळवळींत आसात.)

नमन धावस्कार सावंत
9765031800