बालसाहित्यांत फक्त उपदेशूच नासचो !

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

शणै गोंयबाब भाशा आनी साहित्य महाशाळेच्या कोंकणी अध्ययन शाखेंत 16 नोव्हेंबराच्यान व्याख्यानमाळ सुरू जाल्या. ती आयज 28 नोव्हेंबर मेरेन चलतली. तातूंत ‘बालसाहित्याची रचनाः आव्हानां आनी उपाय’ ह्या विशयाचेर प्रा. प्रशांती तळपणकार हांचें व्याख्यान जालें. ताचे कांय अंश.

ल्हानपणातल्यान काणयो आयकल्ल्यो ताचो मनाचेर कितें आनी कसलो परिणाम जाता? उत्तर चूक आनी बरोबर अशें कांयच नासता. ल्हान आसतना पादाच्यो, फुसक्याच्यो काणयो सांगताली. ह्यो काणयो सांगप बरोबर? भुरग्यांचो हात मोडटा अशें दुख्ख भुरग्यांक सांगप ना हाचेर एनसीआरटी कार्यशाळेंत खूब चर्चा जाली.  आमच्या बाल साहित्यांत आमी खऱ्यो गजाली, सत्य लिपोवन उरिल्ल्यो नाका आशिल्ल्यो सगल्यो गजाली सांगतात. सदांच बऱ्यो गजाली सांगप. देख – श्यामची आई.

सत्य उलोवप, प्रामाणीकपण, कश्ट सारक्यो गजाली सांगप. गांवांतली लोककला आसा. ह्यो गजाली खूप गिरेस्त आशिल्ल्यो.

श्यामचे आई ह्या पुस्तकांत खुबश्यो बऱ्यो गजाली आसात. देखीक श्यामची आई दलितांक भेदभाव करिनासतना जेवण दिताली, तेन्ना अशें दिसलें जात- पात ही फटींग, शाळेंत इतले सांगनासले, पूण पुस्तकांत ते सांगलें. बायलेचो आदर कसो करप हाची शिकवण मेळ्ळी. कश्टाच्यो इतल्यो बऱ्यो गजाली आसून लेगीत भुरग्यांक त्यो कित्याक आवडनात? 

पुस्तक वाचून खूबश्यो गजाली लक्षांत आयल्यो, ज्यो ठोस पुराव्या सयत खऱ्यो आसात. पूण काय गजाली आयच्या काळांत बरोबर नात.  बाल मानसशास्त्र सांगता, ल्हान भुरग्यांक हो ट्राॅमा दिवंक जायना. तशेंच सगळ्यांचो आदर करप, माया करप, पूण चुकता ताका प्रस्न विचारप ना? हें आव्हानातलें एक आव्हान.

बालसाहित्य आमच्या मुखार येता तें सगळेंच बरें आनी खरें आसता, काय तातूंतल्यो काय गजाली आमी सारक्यो समजून घेवन मुखार वचूंक जाय? पयलींचें जें साहित्य आसा आनी आतां तुमीं जें नवें साहित्य रचतलीं तातूंत समाज धरून बरोवचें पडटलें कारण आताचो समाज बदल्लां. पयलीचें लिखाण आसा तातूंत खूबश्यो गजाली आमी विश्लेशण करपाची गरज आसा. आमची संस्कृती म्हान आसाच, पूण सगळींच म्हान आसा काय ना हें आमी पळोवपाक जाय.

लेखक म्हणून जेन्ना आमी भुरग्यां खातीर बरोवपाचो विचार करतात, तेन्ना सगळ्यांत व्हडली जापसालदारकी आसता. आपल्या मनांत आशिल्ल्या भुरग्याक केन्नाच मरूंक दिव नाकात. बाल साहित्य बरयतना लेखकान बारीक गजालींचेर लक्ष दिवपाची गरज आसा. आमी जीं पुस्तकां वाचतात, अभ्यास करतात, तातूंतल्यान आमी घडल्यात.

काणयो बरयता तातूंत मजा आसूंक जाय. कथाचो उपदेश दितना तो त्या तरेन दर्जेदार येवपाक जाय. खंयच्याच काणयेक थेट उपदेश दिवप ना. कथा लेखका भितर प्रसिद्धी हो भाग आसूंक शकता. पूण हो भाग आसतना, तूं जे कितें बरयता तें साहित्य दर्जेदार आसपाक जाय. काळ बदल्ला. खूबशे विचारूय बदल्ला, कांय गजाली आमी बदलूंक लागल्यात. हातूंत नवें विचार येवपाची गरज आसा.

कोंकणी साहित्यांत वेगवेगळ्यो पद्दती पळयत जाल्यार पयलींच्या पुस्तकांत भरड कथा आसताली. चित्रां नासतालीं. बालसाहित्यांत सादी, सोपी आनी सरळ भास आसपाक जाय. बालसाहित्यांतूच न्हय तर जिणेंत जितलो मनीस सादो, सरळ, सोंपो तितलो मनीस खरो. लिखाणांत तशें येत जाल्यार लोक ताका जोडटले. बालसाहित्यांत त्या वाचकाक तांणी एक्सायट करपाक जाय. कोंकणीत खूब कमी प्रमाणांत बालसाहित्य आसा, जें एक्सायट करता. तश्यो गजाली आमी भुरग्यांक दिवंक जाय. जिवीतांत जे कितें केला तें म्हत्वाचें ना, पूण तातूंतल्यान पुंजावप. पुंजावपातल्यान कथा बरोवंक शकतात. भुरग्यांची उमळशीक वाडोवपाक शकतात. ल्हानपणाचे अणभव भायर उडोवं नाकात. आमी जें जगलां, जगता तें एक पुस्तक. तातूंतल्यान म्हायती घेवपाक मेळटा. अमूक गजालीची म्हायती ना जाल्यार लेखकान तें बरोवंक जायना. ताचो सोद घेवंक जाय. उपरांत तें बरोवपाक जाय.  

पुस्तक, आत्मकथा, निसर्ग वाचात अशें पुंडलीक नायक म्हणटाले, ताच्या एक पावल मुखार वचून मनशाक निवाडो करिनासतना वाचात, अशें हांव म्हणीन.  निरिक्षण केल्यार खूबश्यो गजाली लिखणात येवपाक शकता. व्यक्तीमत्वाची उदरगत करपा खातीर लोकांचे निरिक्षण करचें पडटलें.

लक्षांत दवरात निमाणी आमी सगळीं मरतलीं. आमचो मान, समान, प्रतिश्ठा, पदव्यो, पयसो हें सगळे जाय, पूण हें रुपडे मातसो वेळ कुशीक दवरात आनी मजा करात. जेन्ना तू मजा करता, लोका मदीं रावता तेन्ना ह्या अणभवाक तुमी तुमच्या काणयेतल्यान भुरग्यां मदी घालपाक शकता.

बालसाहित्य रचतना एकाच गटाक धरून बरोवप गरजेचें. ल्हानपणाच्यो काणयो आसात, त्यो आता वाचात आनी तातूंत कितें आयाम मेळटा काय पळयात. आमच्या मनाची जी समज आसा त्या समजूती प्रमाण तें आमकां समजतलें, पूण जशी मानसीक व्याप्ती घडत, वाडत वता, बदलत वता तेन्ना हळू हळू खूबश्यो गजाली बदलतात. व्याप्ती वाडयत वचपाक जाय. काणयेकार जातलो जाल्यार पांवड्या पांवड्यार परिपक्वताय वाडयत वचची पडटली. येसस्वी जावपाक कसलोच शॉर्टकट ना कश्ट हें काडचेंच पडटलें. 

वेगवेगळ्या पद्दती प्रमाण काणयांची वर्गवारी आसता.  एक दिसाचें तें तीन वर्सांच्या भुरग्यांचो एक वर्ग. जातूंत चित्रां चलतात. कारण तीं स्वताची काणी सांगतात. दुसरो तीन तें स वर्सांचो. जंय चित्रा वा एक एक वाक्य, शब्द वापरचे पडटले. तिसरो स तें धा वर्सांचो वर्ग. जातूंत दोन वाक्यां आसपाक शकता. चवथें आठ तें बारा आनी ताचे वयर.  

विचार करतना लक्ष्य गट दवरूंक जाय, लक्ष्य जर दवरत जाल्यार शब्द कसले वापरप, कल्पना कितें वापरप, कितें सांगूक जाय, कशें पद्दतीन सांगूक जाय ते आतांची भास कितें, खंयची अशें वेगळ्या वेगळ्या पद्दतीचे प्रकार आसात. घडिल्ली खरी कथा वा खऱ्या कथांचें बिज घेवन कल्पना कथा रचूंक मेळटा. कल्पना शक्ती पावला पावलांक जाय पडटा. कल्पना शक्ती आमका जिवें करपाक मजत करता. प्रत्येक कडेन कल्पना शक्ती आसप गरजेचें. जितलो स्वास गरजेचो तितलीच कल्पना शक्त लेगीत गरजेची. लेखका मदी ती कशी वाडोवप हें सगळ्यांत पयले आव्हान. 

बरो लेखक आनी बालसाहित्यीकार जातलो जाल्यार तुमचे कडेन समभाव आसपाक जाय. भावना उक्तावपाची प्रक्रिया आसपाक जाय. कोंकणी मळाचेर एका काळार खूप बोध कथा येताल्यो, पूण वाचक वर्ग नाशिल्लो. मधल्या काळांतय येवपाक लागल्यो. कोंकणी भाशा मंडळ लेगीत ल्हान भुरग्यां खातीर वेगवेगळ्या पद्दतीन मजत करता. खंयचेंय साहित्य रचतना टिका जातलीच, त्या टिकेतल्यान बरी शिकवण घेवपाची गरज आसा. आमी वास्तवीक जादूच्या जगांत आसा. बालसाहित्यांत फक्त कथाच न्हय तर कविता लेगीत येवपाची गरज आसा. 

बालसाहित्याचें मार्केटिंग जायना. आमच्या बालसाहित्य पुस्तकाचें तशेंच जालां. कोण ताचे वाचन करीनात, ऐक्सायटींग आसत जाल्यार भुरगीं तें वाचतात. कित्याक, कशे, कोणाक, खंय हो विचार आमी भुरग्यां मदी काबार केला, अशें प्रा. प्रशांती तळपणकार हांणी सांगलें. 

ह्या वेळार कोंकणी अध्ययन शाखेचे संचालक डॉ. हनुमंत चोपडेकार, शणै गोंयबाब भाशा आनी साहित्य महाशाळेचें उपअधिष्ठाते डॉ. प्रकाश पर्येंकार, कार्यावळीची संयोजक प्रा. रमा मुरकुंडे आनी ममता वेर्लेकार हाजीर आसली. व्याख्याना उपरांत जाल्ले भासाभाशेंत पलाश अग्नी, आकाश गांवकार, महिमा कवळेकार, सुजाता कांबळी ह्या विद्यार्थ्यांनी वांटो घेतलो. सुत्रसंचालन वैभव माजाळकार हांणी केलें आनी प्रा. रमा मुरकुंडे हांणी उपकार मानले.

– विष्णू नार्वेकार