बायलांचो उत्सव : नवरात्रां

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

अश्वीन शुद्ध प्रतिपदा म्हणजेच नवरात्रां. तेच दिसा घटस्थापना करतात. ह्या दिसा नवरात्रीचो पयलो दीस. णव राती देवळांत भजन, किर्तन, देवीची पूजा, धर्मीक विधी हांचो संगम म्हणल्यार नवरात्रां. हो उत्सव गोंयांत थारावीक घरांनी करतात. बायलांचे सोवळें- ओवळें, घरांत णव दीस कडकडीत शिवराक जेवण. तुळशी मुखार लायिल्ली दिवली…. आदले दीस घासून पुसून नितळ केल्लें तुळशी वृंदावन. दुसरे दीस तिका हळड- कुकूम- गंध, फूल घालून पूजा करतात. फुलांची माळ घालतात. अशें णवूय दीस चलता. सकाळीं पूजा करून दर दिसा फुलांचो माळो, जमल्यार वेगवेगळ्या रंगाच्यो, घालपाची परंपरा अजून चलता. 

नवरात्रांची खरी मजा पळोवपाची तर ती अंत्रूज म्हालांत. थंयच्या देवळांनी आकर्शक सजावट करतात. रोजांच्यो व्हडल्यो माळो वापरून देवळां, गर्भकू़ड सजयतात. देवीचें मखर सुंदर रंगबिरंगी फोलींनी सोबयतात. देवीक मखरांत आसनाचेर बसयतात. तिका णव वारी कापड, खणाची चोळी, भांगराच्यो वस्ती घालतात. दर दिसा वेगवेगळो भेस. तिका वेगवेगळें रुप दितात. केन्ना सरस्वती, महिषासुरमर्दनी, चामुंडा, लयराई, दुर्गा, जगदंबा अशा रुपांनी ती भक्तांक दर्शन दिता. नवरात्राच्या दिसांनी देवीचें दर्शन केन्ना एकदां मेळटलें हे खातीर तिचे भक्त तळमळतात. सामके पिशे जातात. देवीक आरती, धुपारती, कर्पुरारती दाखयतात. मागीर मखरांत बसोवन झोके दिवपाची परंपरा फोंडें तालुक्यांतल्या भोवतेक सगल्या देवळांनी आसा. धोल, ताशे, चौघुडो, शंखनादाच्या आवाजांत देवीचें मखर हालयतात. देवीच्या नांवाचो जयघोश करतात. ह्या वेळार शेंकड्यांनी लोक देवळांत हजर आसतात. मखर पळोवन तांची तान- भूक न्हिवता. 

फाटल्या 20 वर्सांच्या काळांत नवरात्रीचे णव दीस सोबीत भेस करून टिपऱ्यो घेवन दांडिया आनी गरबा खेळपाची प्रथा गोंयांत जायत्या गांवांनी सुरू जाल्या. 30-35 वर्सां पयलीं फक्त सांखळे, कुडचडें, पणजे अशा वेंचिक गांवांनी गुजराती भाव- भयणीं गरबा, दांडिया खेळटालीं. हो मुळांत गुजराती नाच प्रकार. मात आमच्या गोंयांत वांगडा एकूय गुजराती मनीस नासतना गोंयकार चले, चलयो, दादले, बायलो घागरा, चनया, चोली घालून दांडिया खेळटात. गुजरात्यां परस बरो म्हणल्यार जाता. देवीच्या नांवान रात जागोवप हाका नवरात्रीच्या दिसांनी म्हत्व. नवरात्रांतल्या एका दिसा सरस्वती देवीची मुळाव्या शाळांनी पूजा करतात. शिक्षणाचें म्हत्व पटोवन  दिवपाचो हो दीस.

हे सरस्वती 

नमन तुझ्या पदकमली

तव ठायी वृत्ती रमली

विद्येचा छंद जयाला

तो नमिल देवी तुजला

ही मराठी प्रार्थना म्हणून शारदा मातेची आराधना जण एक विद्यार्थी करता. ह्या सणा निमतान भुरग्यांच्या कलागुणांक वाव मेळटा.

कांय घरांनी नवरात्रां मनयतात. थंय ल्हान मातयेच्या कुंडल्यांनी धान्य घालतात. णव दिसांनी तांकां आंकरी फुट्टा. ताका रुजवण म्हणटात. तशें पळोवपाक गेल्यार नवरात्र म्हणल्यार णव रातीं देवी मुखार जागरण करून देवीची पुजा, आराधना करप. भजन, गायनां करून वातावरण भक्तीमय करप. आरत्यांचो म्होवाळ आवाज, धूप, कापराचो सुगंध, फुलांचो परमळ सगळो आसमंत सुगंधीत करता. णव राती णव तरांच्यो. हांसून, नाचून त्यो केन्ना सोंपतात, तें कोणाकूच कळना. 

नवरात्रां सोंपलीं काय धाव्या दिसा येतो तो दसरो, म्हणजेच विजयादशमी. प्रत्येक देवळांतलो पालखी उत्सव आनी एकामेकांक भांगर म्हूण दिवपाचीं शमी, आपट्याचीं पाानां. एक आनंदाचो खीण. घरांत देवाची पूजा करून आवताचीं म्हणल्यार कुदळ, खोरें, हातोडी, पुस्तक, वही, कोयतो, सुरी हांची गंध- फुल घालून पूजा करपाची. गाडी, स्कूटर, संगणक हाचीय लोक पूजा करतात. तांकां रोजांच्यो माळो घालतात. नवें कितें करपाचो हो म्हूर्त. ते दीस घरप्रवेश, दुकानाचें उक्तावण करतात. दसऱ्याचो म्हूर्त हो सामको शुभ मानतात. साडेतीन म्हूर्तां मदलो तो एक. हे दीस देशभरांत करोडांनी रुपयांचें भांगर, चांदी (नाणी, वस्ती) भारतीय हिंदू लोक विकत घेतात. नवरात्रां, दसरो हो आमचे हिंदू संस्कृतायेचो एक वेगळावं नजो, असो वांटो. 

सिद्धी तिळवे

9158200956