फोग, वजें, रांदप, विसर्जन…. सांबाळून

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

चवथ विशेश

——————-

पयलींच्या तेंपार वज्याच्यो नेवऱ्यो, लाडू गांवांतल्या घराघरांनी नव्या व्हंकलांक कुळारच्यान पावताल्यो. वांगडा माणाय, आरत, फळां…. आयजय तशी मागणी जायना अशें न्हय, तिका आतां ना म्हणपाची धिटाय  दाखोवन……

——–

चवथ गोंय आनी गोंयकारांची उमेदीची परब. ‘तेंपा प्रमाण माथ्यार कुरपणें’ हे ओंपारी प्रमाण गोंयकारांनी चवथ मनयतना बदल आपणायल्यात. व्हडा तोंपांनी, तपल्यांनी रांदप बंदच जालां, जाय तितलेंच रांदून तें खावप, शीता-गोटे जमनीर पडूंक दिवप ना ही संस्कृताय सवकासायेन कांय जायना गोंयकार आंगांत केळोवपाक लागला.

कोरोना उपरांत घरांघरांनी गणपती दर्शनाक वचपाचेर मर्यादा आयल्या. अंदूय चवथीक भोंवप, फिरप मास्क घालूनच करचें, गरजे भायर कसलोच जिन्नस विकतो घेवचो न्हय, फोगा कडेन फाटच करप चड बरें. गणपती विसर्जना वेळार चोब्यांनी वचप नाका, दो गज दुरीक पाळो दिवचोच त्या भायर निर्माल्य न्हंयेंत ना उडोवपाचो निश्चेव करचो, मोपा विमानतळ बेगीन जावचो, गोंय स्वयंपूर्ण वेगीं जावचें, अशें गाराणेंय घालचें.  

चवथीचें वजें ही गोंयची परंपरा, ते परंपरे कडेन झुजतना कुळारा सावन अपुरबायेचे धुवेक दोन तरी खाणांचे डबे आयजय येतात. खाणा- जेवणां बाजारांनी, दुकानांनी हालीं व्हडा प्रमाणांत मेळटात, पूण विक्रेचें खाण घेतनाय जतनाय घेवची. खाण केन्ना केलां, केन्ना मेरेन खावपाक येता तें लेबल खाणाच्या डब्या, पाकिटांचेर बरयल्लें आसा कांय ना, खाण करपा खातीर तेल, साकर कितली, कसलें वापरलां ताची म्हायती घेवची. तुमचें पोट साफ आसल्यार तुमची भलायकी बरी उरता ही म्हण विसरुं नाकात, कोविडावरी दुयेंसय पयसावता.

भक्ती भावार्थाच्या वातावरणातली आदली चवथ आनी आयचे चवथींत वेगळेपण आसलें तरी मनां काळजा थावन गणपतीबाप्पाक येवकार दिवप, फुडल्या वर्सा बेगीन येयात म्हणप आदले वरीच परंपरा सांबाळून जाता आनी तें तशें जावपय म्हत्वाचें. पयलींच्या तेंपार शेंकड्यांनीच कित्याक हजारांनी वज्याच्यो नेवऱ्यो, लाडू गांवांत घराघरांनी नव्या व्हंकलांक कुळारच्यान पावताल्यो. वांगडा पाट (माणाय), आरत. आयजय तशी मागणी जायना अशें न्हय, तिका आतां ना म्हणपाची धिटाय  दाखोवन धुवे- जांवयान आवय बापायक थाकाय दिवचीच, धाडपाच्यो आसल्यार २५ नेवऱ्यो, लाडू, दूदफेणे, फेणोऱ्यो धाडच्यो, अन्नाची नासाडी जावची न्हय हेंच मतींत दवरून चवथीचें वजें आसचें. तेला, तुपाचीं खाणां भलायकी इबाडतात हें ध्यानांत दवरून घरावें तूप खाणां- जेवणांत वापरचें. मोदक मैद्या परस गवांच्या पीठाचे केल्यार कशे? तांदळाच्या पिठाच्यो पातोळ्यो जिरवणेक त्रासाच्यो, गवांचे पीठ पातोळ्यां खातीर मात्शें दाटशें भिजयल्यार बरें. जेवणा- खाणांनी नाल्लाचो उपेग कमी करप, मुगांची दाळ हेर दाळीं परस खावपय म्हत्त्वाचें.

चवथीच्या दिसांनी चण्याचें तोणाक, मुगां गांठी, खतखतें, कण्ण, पांच पाल्याची भाजी, नेवऱ्यो, मोदक, दुदाचो पायस, तवशाचें शिकान्ने, केळ्याच्यो, कारात्याच्यो, भेंड्याच्यो फोडी, तिवळ, शेवयांची खीर, वर्न, तोय, सार, रायतें, पुरयो वडे, पोळे, काकय हे गोंयचे खाणां- जेवणाचे संस्कृतायेत बदलाचीं ल्हारां येतात, पूण मूळ विसरूंक येत व्हय?

कितली म्हारगाय गे सायबिणी, म्हणतच चवथीक फुलांचे हार, माटोळेचें, लायटीचें सामान विकतें घेतनाय तें तीन- चार वर्सां उरतलें ही जतनाय घेतल्यार बचत जातली. मंदीचे सावळेंतली चवथ चकचकाट, लखलखाटा परस मंद दिवल्यांच्या उजवाडांतली आसची. उजवातीचो धुंवर, फोग प्रदुषण हाडटा ताचो विचार करून निर्णय घेवचो.

पाचव्याशार केळीच्या पानार, पत्रावळींचेर धवें शीत, वरण, गोडशें वाडटना लोणचें, पापड, मीठ वाडपाची आदली परंपरा शिकल्यार बरेंच, देवा मुखार, दारांत रांगोळी घालप आतां सोपें जालां, पूण हाताचों उपेग म्हत्वाचो, रांगोळ्यो घरा- दारांची सोबा वाडयतात, भुरग्यांची कुशळताय सांगतात.

खतखत्याक तेंफळा, आंबाडे घेतनाय म्हारगायेची याद आसताच, पूण चवथीचे खरेदीची उमेद वच्चीना. रांदप, कांतप करतना एकामेकांचो सांगात दादल्यांचो पालवय आयज वाडला. विसर्जनातय तो आसचो, बायलांकय ‘गणपती बाप्पा मोरया’ करपाकच न्हय जाल्यार पूजा सांगपाक, करपाक जेन्ना मेळटलें, तेन्ना भांगरभूयेंत नवनिर्माणाचें वारें येतलें.

फुलां, पत्री, दुर्वा आयज बाजारांत मेळटाच पूण सरभोंवतणी त्यो मेळ्ळ्यार? विसर्जनात विकेंद्रीकरण येवचेंच, घराघरांनी ल्हानशें तळें, व्हडल्या आयदनांनी गणपती विसर्जनाचो नवो अध्याय सुरू करून न्हंयो म्हेळ्यो जावप थांबयल्यार? निर्माल्य झाडांपोंदा घाल्यार? भुईचक्रां, सुरसुरीं, नारंगा फुगोट्यांक टा टा करून मंगलमूर्तीक धादोशी केल्यार?

चला तर आरंभ करूया, नितळसाणीन, नितळसाणींतल्यान गणपती घरा मेरेन हाडटना दाव्या उजव्यान पळयात, प्रसाद दोण्यांनी दियात, भौशीक जाग्यांचेर सीसीटीव्ही कॅमेरांची तुमचेर नदर आसा.  

  • सुहासिनी प्रभुगांवकार