निर्भीड भाई

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

भाई, हें निखटें नाव न्हु. भाई फकत एक व्यक्ती न्हु. भाई ही एक समृद्ध जिणेची तळमळ. भाई म्हणल्यार ल्हानापसून जाण्ट्यां मेरेनचो एक मानवी पूल. सामान्या पसून ते जागतीक विचारवंता मेरेनचो पूल. भाईचे सिद्धांत, भाईचे विचार ही समृद्ध जिणेची एक संकल्पना. भाई म्हटल्यार साहित्य क्षेत्रांत आनी एकंदर विचारवंताच्या मांदीयाळींत सगळ्यांत आदर्श व्यक्तीमत्व.
व्यक्ती तश्यो सहज व्हड जायनात. तेंका जितलें यश हातासपाची गरज आसता, तितलेंच पाय मातयेंत रोमून नमळायेन हे भुंये कडे रावपाचो सभाविक गुण लागता. त्या मानान यश हातासप सोपें आसता, पूण सभाविक नमळाय मुळांत आसची पडटा. ‘अत्युच्च पदी थोरही बिघडतो हा बोल आहे खरा’ अशें मळबांतल्या भास्करा कडल्यान सुद्दा आमकां दिश्टी पडटा. व्हड साहित्यीक, विचारवंत, लेखक, राजकारणी, वेवसायीक, कोणूच हेका आडवाद नासतात. भाई वेगळो थारता तो हेका लागून. तेचे कडे ल्हान विशयाचेर उलोवप आसूं वा गंभीर विशयाचेर चर्चा आसूं. मदींच एखादें फकांडांनी कितेंय म्हणटा हांव बिन्धास्त. तेन्ना तो इतलो व्हड म्हूण म्हाका जाल्यार खबरुच नासलें. म्हजे सारक्या कितल्याशाच भुरग्यांक खबरुय ना. तरीं भाई कडेन उलयतना तेचो आमकां कांयच फरक पडना तो ना, मजा म्हटल्यार भाईकूय पडना. ल्हाना वांगडा ल्हान आनी व्हडल्या वांगडा तेंच्या सारको जावप भाईचो स्वभावगुण.
“हें तुमी आमी कितें करता गो? म्हाका ‘तूं’च म्हण” अशें हक्कान सांगपी भाई. तरीं मन कांचवेता. भाईक आनी तूं कशें म्हणप. पूण भाईक तें आवडटा. उलयतना दोगांय समान पातळेचेर येवप आनी संवाद सुकर आनी खेळीमेळीचो करप हें भाईच करपाक शकता. तेका वय, नवो लेखक, अशें काय लागना.
नरेंद्र दाभोळकर, गोविंद पानसरे, गौरी लंकेश, हेंच्या हत्त्ये उपरांत भाईचें नाव दहशत माजोवपी वाद्यांचे यादीर आसा म्हणपाचें देशभर जालें आनी भाईक संरक्षण येयलें. आनीक कोणुय जाल्यार ह्या वेळार घुस्पटुन, भिवुन वचपाचो. पूण, जेन्ना भाईच्या बरे मागप्यांनी ‘आमी तुजे वांगडा आसा’ हे भावनेक तेंको दिवपाक पणजे सभा घेतली तेन्ना भाईन दक्षिणायन अभियानान तुषार गांधीन उखललेलो विचार “निर्भय बनो” हो मंत्र ते दिसा सगळ्यांक दिलो. देश-विदेशांतल्यान भाईक तेचो हुस्को परगाटावपी फोन येताले. आमचाय आंगांन भयाचें एक ल्हार येवन गेल्लें, पूण भाईच्या त्या मंत्रान सगळीं निर्धास्त जालीं. आनी आनीक नेटान भाईच्या वांगडा बळ घेवन उबीं रावलीं. त्या वेळार आनी आतांय निर्भय बनप तितलें सोपें ना. खास करुन जेन्ना साम, दाम, दंड भेद, सत्ता, संपत्ती, बळ सगळें वापरुन भिजुडांची, ‘हय सायबा’ म्हणटेल्यांची फौज तयार करपाचे कारखाने सुरू जाल्यात, तेन्ना तर हें निर्भय बनो खूप घातक जावपाक शकता, तरी भाई सांगता ‘निर्भय बनो’. आपल्या धडार आपलीच तकली आसची हो सादो सैमीक नेम लेगीत आयज अपराध जावपाक लागला, अशा वेळार भाईचे आचार, लेखन, समाजाक जागृत करपाचे विचार रणरणत्या वतान दवबिंदूंची थंडाय आनी सृजनात्मक आशावादाची थाकाय दितात.
जिणेंत आपणें कितें वेचचें? हे चेर हालींच भाईन गोदावरीच्या तिरार, लेखक श्रेश्ट वि. वा. शिरवाडकर हांचे मायभुयेंत वसंत व्यख्यानमालेंत श्रेयस की प्रेयस निवडचें विशयाचेर दोळे उगडून दिपकावपी विवेचन केलां. ज्ञानपीठ पुरस्कार जोडले उपरांत महाराष्ट्रांत भाईक अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचो प्रमुख सोयरो म्हूण निमंत्रित केलो. तेन्ना मराठी आणि कोंकणी ह्यो भयणी- भयणी आसात आनी समन्वयाची भुमिका आमकां मुखार व्हरतली म्हणपाचें भाईन सांगलेलें. दुस्वास कोणाचोच करचो न्हु. सगळ्यांक विकासाच्यो समान संधी मेळच्यो हो हावेस भाईन उक्तायल्लो. पयर वसंत व्याख्यानमालेन आपल्याक कितें आवडटा आनी आपुण कितें आपणावपाक जाय हाचेर बेसबरें विवेचन केलें. सगळो समाज वस्तुकरणाच्या नव्या जाळ्यांत रिगत आसतना मनीस वेगवेगळे प्रोस्पेक्टस सोदीत आसात. तेन्ना श्रेश्ठ हें फाटी पडपाक लागलां आनी प्रिय तें श्रेश्ठ आसूं नासूं आपणावपाचें चालू आसा. जो तो प्रोस्पेक्टसच्या फाटल्यान धावत आसा. हे प्रोस्पेक्टस तेका सोशल मिडीया, राजकारणी, जागतीकीकरण दाखयत आसा. हें बेस बरें विस्काटावन सांगपा खातीर भाईन एक काणी सांगली. ती हांगा दिल्यार ही निवड योग्य तरेन करुंक ना जाल्यार कितें जाता तें कळपाक सोपें जातलें.
‘एक शाणो गाढव एका मडवळा कडेन आसता. परते परते सुके कपडे न्हंयेचेर व्हरप, न्हंये वयल्यान ओले जड कपडे घरा हाडप अशें जीव पुरो करपी काम गाढवाक करचें पडटालें. तेचो मालक तेका खावपाक बरें कांय दी नासलो. सगळें काम सोपुन सांचो गाढवाक गांवभर कोयर, उश्टें उस्तीत भोवचें पडटालें. खावपाक कांय मेळा नासल्याकारणान आनी काम चड करपाचें पडल्या कारणान तो सामको अशक्त जाल्लो. एक दीस असोच भोवतां भोवतां तेका एक जनावर दिश्टी पडलें. दिसपाक हिरो, तुकतुकीत. ‘तुं कोण’ म्हूण विचारतकीत जाप मेवळी ‘हांव गाढव’. ‘गाढव जाल्यार असो कसो मोटो आनी रुबाबदार?’.
‘तुं गाढव जाल्यार असो कसो पोट फाट एक जाल्लो?’. अशी दोगांयची भासाभास जाली.
मडवळा कडल्या गाढवान आपली कर्मकाणी आयकयली. दुसऱ्या गाढवाक तेची काकुळट येयली. तेणें ‘आपुण एके सर्कशींत आसता आनी थंय कांय काम ना. एक- दोनदा लोकांफुड्यांत नाचुन उडक्यो मारल्यो काय जालें. मालक खावपाक सगळें दिता.’ अशें सांगुन ह्या गाढवाक आपल्या वांगडा आपयलो. विचार करुन पोट फाट एक जाल्ल्या गाढवान धडधाकट गाढवाक विचारलें ‘थंय फुडे प्रोस्पेक्टस कितें आसात?’
‘प्रोस्पेक्टस कसले जाय, कमी काम आनी खावपाक भरपुर, आनीक कितें जाय? आनी बरें तूं आतां आसा थंय कितें प्रोस्पेक्टस आसात?’
तेन्ना विचार करुन हळू हो शाणो गाढव तेका सांगता. ‘हें पळय तुकां म्हूण सांगता. म्हज्या मालकाचें एक चेडुं आसा. तेच्या कडे कपडे उमळटना पिजतात. तें पळोवन बापुय तेचेर सामको तापता…. आनी कालुच तेणें तेका निमणी ताकीद दिल्या. जर तूं परत कपडे पिंजले जाल्यार ह्या गाढवा कडे तुजें लग्न लायतलों. आनी म्हाका सामकी गेरंटी आसा की तेचे कडे परत कपडे पिंजतलेच’.
अशे शाणे गाढव आमचे भोवतणीं खूप आसात. फसवे प्रोस्पेक्टस सोदीत. प्रेयसाच्या फाटल्यान लागुन श्रेयसाक फाट केली जाल्यार तात्पुरतो फायदो जांव येता, पूण दीर्घकाळ लुकसाणुच अटळ आसा.
वैयक्तीक ऱ्हासा वांगडा समाज म्हूण आमी फाटीं वयतात, तेची नैतिक जापसालदारकी लेखकाची आसता, आनी कले खातीर कला न्हु तर जिणे खातीर कला हें व्रत घेवपी भाई सारके व्रतस्थ ओगी रावपाक शकनात. म्हूण म्हटलें, भाई हे समृद्ध जिणेची तळमळ. ती तळमळ ते आपल्या सर्जनशील साहित्या वांगडा ललितेतर साहित्यांतल्यान, व्याख्यानांतल्यान, सहज उलोवपांतल्यान वाचकां मेरेन पावयतात आनी काळजाक हात घालतात. म्हूण भाई ते भाई.