भांगरभूंय | प्रतिनिधी
जैवविवीधताय बाग, मोलें, भाग 1 (कोंकणी राशी-वन)
–
अशक्य गजाली शक्य करुन दाखोवपाक वेळ लागना, असल्या विचारांनी पारंगत आशिल्ल्या आयच्या विज्ञानीक युगांत जायते लोक उलोवन दाखयतात की, आमच्या शिक्षित समाजांत, आतां अंधश्रद्धेच्या विचारांक खंयच जागो ना, तरीय चडशे खेपेक कार्यां मात ताचें विपरीतूच घडटना दिसतात. हे बाबतींत, मळबांत लिकलिकपी (आनी मनशांच्या भविश्याचेर उजवाड घालतात, अशी श्रद्धा आशिल्ले) तारे- नखेत्रांचेय तशेंच. तांचे विशयी कितेंय उलयलें आनी बरयलें जाल्यार, कोणाकूच तसो फरक पडना. (कांय पडटा?) तशें पळोवंक गेल्यार, पुरातन काळांत ह्याच ताऱ्यां- नखेत्रांक जोडून, वेळ- काळ सांगपाक आनी मनशांच्या जगण्यांक एक अर्थ मेळोवन दिवपाक, जाण्टेल्यांनी राशीं- नक्षत्रां सारके काल्पनीक आयाम तयार केल्ले. जरी आमच्या समाजांतले थोडे घटक (रांपणकार, शास्त्रज्ञ- अभ्यासक…) अजुनूय तांचो कामां खातीर उपेग करतात, तरी हेर कडेन मात तांची व्याख्या बदलत चल्ल्या. खंयच्याय काळख्या रातीं, तांचे कडेन पळयले उपरांत, ते आपलीं हींच व्यथा सांगीत आसतात, जी आमी आयकूपाक कमी पडटात.
आमची मानिल्ली 27 नक्षत्रां म्हळ्यार, ‘त्या’ तेंपार चित्रण केल्ल्यो, चंद्राच्यो प्रत्येक दिसाच्यो थारावीक सुवातो. तेंच भशेन हयात आशिल्ल्यो 12 राशीं, ज्यो पृथ्वीचो सुर्या भोंवतणचो प्रवास (रुतूचक्र) मेजपाक केल्ली तजवीज म्हूण पुर्वज मानताले. आतां जरी कॅलेंडर- घडयाळां सारकी उपकरणां हें काम सोंपें करता आसलीं, तरी पयलीं मात हीं राशी- नक्षत्रां वा हेर खगोलशास्त्रीय घटकांच्या मार्फत, योग्य असो वेळ- काळ सोदून काडले शिवाय कसलेंच म्हत्वाच्या कार्यांक सुरवात जायनाशिल्ली.
(उदारण सांगपाचें जाल्यार, पुरुमेंताची तयारी… शेतकामांक मीर्ग वा कातियो केन्ना लागतल्यो हांचीं सुलूस घेवप… अशीं जायतीं उदारणां आसात. चवथ, शिमगो सारके तिथी वयल्यान सण मनोवप, हेवूय तातूंतलेंच प्रकार) त्या वेळार अत्याधुनीक उपकरणां नाशिल्ल्यान, तशें चिंतप, वागप सभावीकच आशिल्लें, जाचो मुळ हेतू निसर्गाच्या घटकांचे म्हत्व समजप आनी तांचे बरोबर समतोल राखून थारायल्ल्या कामांत बरें परीणाम मेळोवपा पुरतो आशिल्लो.)
(आतांच्या युगांत, ते ‘म्हूर्त’ बी काडटात तांच्या फाटलीं तर्कां कोणाच्याय लक्षांत येता जाल्यारूच नवल म्हणपाचें. तशेंच, ह्या विज्ञानीक काळांत तांची खऱ्यांनीच गरज आसा कांय ना, हें सांगल्या शिवाय समजप म्हळ्यार ताच्या फुडलो ब्रह्म -साक्षात्कार. हरशीं, म्हूर्त बी काडपाच्या वेळार कसलो वेळ पळयतात आनी कोणाच्या आदारान पळयतात, तें कोणाकूच पडिल्लें आसना. भावार्थाच्यो आनीक गजाली हांगां करीना, कारण तांच्या नांवांनूच तर आतां फटींगपणा करुन, चडशी वायट कृत्यां घडटात… आसूं)
सैमीक वेवस्थेची दुसरी म्हत्वाची बाजू
ज्या अर्थान आमी आदल्या रहस्यांच्यो गजाली करतात, त्याच अर्थान, वेद पुराणांत आनी आयुर्वेदांत उल्लेख केला तें प्रमाण, मनीस आनी झाडां- पेडांचें नातें हेंवूय कदिम काळांतलेंच. हातूंत, विशेश प्रकारच्या झाडांचे म्हत्व बरें तरेन पटोवन दिवपाक जाण्टेल्यांनी कुशळटायेन तांची विभागणी करुन दवरिल्ली. नक्षत्र- वन, राशी- वन हे तातूंतलेच प्रकार. तर्क लावन चिंतलें जाल्यार समजूपाक मातूय चूक जांवचीना की, जिणेंत जे तरेचें म्हत्व वेळ थारावपी राशी- नक्षत्रांचे आशिल्लें, तेंच तरेचें मोल, मनशांची बरी भलायकी सांबाळून, तांकां घटमूट दवरपी झाडां- पेडांचेंय आशिल्लें.
आतां ह्या दोनूय मुखेल घटकांक एकठांय हाडल्यार कशें, अशें चिंतप जाण्टेल्यांनी केलें आनी ‘राशी- वनां’ सारकी संकल्पना तयार जाली. आमचे संस्कृतायेंत, थारावीक म्हयन्यांत (म्हळ्यार राशी – नक्षत्रांच्याच नांवान वळखतात त्या वेळार) आमी थोड्या विशेश गुणांच्या झाडांक (फळां- फुलां, पाळां- मुळां, खुड- साल, पानांचें म्हत्व समजून) दर वेळार पुजतात ते ह्याच कारणां खातीर की, तांचे फायदे सदांच लक्षांत उरचें आनी तांचो वापर जावचो.
असल्या विचारांचे दायज आतां शेणत चल्लां, तरी गोंयांत वेंचीक सुवातांचेर तांची खुणां पुन-स्थापीत करपाचो यत्न मात चालू आसा. अशीच एक उत्तम साधन- सुवीधा आशिल्ली वेवस्था म्हळ्यार, गोंय रान खात्यांची, मोलें- धारबांदोड्या आशिल्ली, ‘जैवविवीधताय बाग’ (Biodiversity Park) आनी तातूंत आशिल्लें, ‘विज्ञान – सैम’ हांची सूरमेळ सादपी, ‘राशी- वन’.
पोरूं गोंयांत जाल्ल्या पक्षीं महोत्सवांच्या निमतान गोंयकारांखातीर (आनी पर्यटकांक खातीरूय) उक्ती केल्ले हे बागेक भेट दिवप जालें. गोंयचें सैमीक विवीधतायेंतले घटक (झाडां- पेडां, सुकणीं- फुलपाखरां सयत जायतीं जीव- जनावरां, भलायकी सुधारक) एकेच कडेन दिशिल्ल्यान मन तृप्त जालें. रान खात्यांन फुडाकार घेवन केल्लो हो वावर, भुरग्यां वांगडाच गोंयकारां मेरेन पावप गरजेचें. पावसाच्या दिसांनी तर सैममोगी हे बागेंत भीतर सरतच घरा वचपाचें नांवूच घेनात.
थोड्या विभागांचें काम पुर्णत्वाक वचपाचें आसा, तरी खगोलशास्त्र आनी गोंयकारांच्या दिश्टीकोनांतल्यान थंय 2 मुखेल गजाली सांपडल्यो. ह्यो अर्दकूट्यो आनी अशांत करपी गजाली खंयच्यो कांय म्हळ्यार :
1 – राशी वनांतल्या म्हायती पाटेयेचेर आशिल्ल्यो खगोलशास्त्रीय (अंधश्रद्धाळू) चुको.
2 – खंयच्याच विभागांत कोंकणी नांवांचो (पाटयो) आस्पाव नासप.
अशें म्हण्टात की, अस्वस्थ करता त्या गजालींचें वेळार निवारण करीना जाल्यार, ताचें वायट परिणाम भोगचें पडटात. हेंच मतींत दवरून चालू केल्ल्या एका शांती- झुंजाक, 11 म्हयन्यां उपरांत हालींच येस प्राप्त जालें. खात्याच्या अधिकाऱ्या कडल्यान त्यो दोनूय चुको सुदारून घेवपाची परवानगी शेवटाक मेळयलीच आनी बारीकशेंच जांव, पूण विज्ञान, खगोलशास्त्राचें जैत निश्चित केलें. पूण हें कार्य केले उपरांत रोकडेंच जाणवलें की, तो तर झुंजाचो फक्त पयलोच पांवडो आसलो. आतां कितेंय आसलें तरी, देख दिवपा/ घेवपा सारकें उदारण मेळ्ळें म्हूण, मनाचें समाधान मात जालें इतलें खरें. हे चळवळींतल्यान शिकपाक मेळिल्ली एक गजाल सांसणाची याद उरपासारकी आसलीं ती म्हळ्यार, ‘बऱ्या कामां खातीर केल्ल्या यत्नांत, कितलींय संकश्टां आयलीं तरी, अंत पळयले शिवाय पराभव कसोच मानप ना.’
ह्या झुजाचें ठळक खीण आशिल्ले ते म्हळ्यार, कोणाचोच थेट संदर्भ दिनासतना, एक सामान्य मनीस ह्या नात्यान, थेट वरीश्ट अधिकाऱ्यांची भेट घेवप (कसले तरेची वागणूक मेळटा ती तपासपाक)… तांकां कार्यांतल्यान अर्थ/ फायदे समजावप… जायतें पत्र वेव्हार… खगोलशास्त्र आनी सैम- संवेदनशील कार्यावळी घडोवन हाडप… अशा तरेचो वावर. ह्या सगळ्यां भीतर परिस्थिती, मनस्थिती बदलत रावली, पूण ‘खगोलशास्त्रांतली ती चुकीची म्हायती काडप आनी गोंयचें दायज, गोंयच्याच भाशेंत जगा मुखार दवरप’, हें ध्येय मात तकलेंतलें कशेंच हालपाक दिवंक ना आनी तेंच खातीर, ‘विज्ञान आड अंधश्रद्धा’ तशेंच, ‘कोंकणी आड इंग्लीश’ झुजांतल्यान मेळिल्ल्या बारीक जैताचें, ‘मोटें आनी गोड फळ’ चोखपाचें भाग्य मेळ्ळें. ती चुकीची माहिती सुदारपाक आनी बरें विचार लोकां म्हऱ्यांत पावोवपाक विशेश सहकार्य मेळ्ळें ते उत्तर गोंयचें उप रानपाल, जीस वार्के हांचें. तांणी येवजणेंची तोखणाय करतना, आपवावूरपी तत्त्वांचेरूच जांव, पूण राशीवनांत योग्य ते बदल करपाची थेट चीटूच बरोवन दिली. इंग्लिशींत आशिल्ली ती व्हडली पाटी चूको सुदारून आमी कोंकणी भाशेंत करुन लायली.
राजेंद्र केरकार सरांच्या मार्गदर्शना खाला, बदलिल्ल्या राशी- वन पाटीयेंतली सैम- झाडां संबंदीत कोंकणी- इंग्लीश माहिती, तांच्या Sacred Groves of Goa ह्या ग्रंथातल्यान, तशेंच हेर तज्ञां कडेन मसलत करुन घेतली. परवानगी मेळोवपा बरोबरच, शेवटाक रान परिक्षेत्र अधिकारी, श्यामसुंदर गांवस आनी कोंकणीचे मोगी, कुळेंचे सद्याचे रान परिक्षेत्र अधिकारी नारायण प्रभुदेसाय हांणी आमकां हेर कार्यांतूय खूब मदत केली. राज्य, राष्ट्राचें हित चिंतप हें नागरिकांचें कर्तव्य, ह्याच नात्यान गोंय आनी कोंकणी संदर्भात चालू आशिल्ल्या युक्तिवादांत, सरकारी यंत्रणेंक एक खास विनवणी करपाक सोदतां की, कसलेय बाबतींत, गोंयकारांचो पयसो खर्च करुन, ज्यो वेवस्था/ सुविधा सरकार गोंयांत उब्यो करतात, त्यो मुखेल पणान गोंयकारां खातीर आनी गोंयचें दायज जगा मुखार दवरपाक आसच्यो, अशी तजवीज जावची.
जय कोंकणी, जय गोंय, जय भारत.
– गौतम जल्मी, 9764364269
कोंकणी आनी सैम संवर्धनाच्या वावराची संद
–
मुखेल फोटवांत दिसतात ते, बागेचे वनरक्षक अल्केश मेत्री, सांखळी खगोलशास्त्र गटांतले वरिश्ठ आपवावूरपी नविन मातोंणकार, चंद्रकांत आनी हेर वांगड्या सयत मदत करपी बागेंतलीं कामगार. समाजा खातीर व्हडलें कार्य घडटा हें चिंतून, तातूंतल्यान उर्बा मेळोवपाक, एकाच उल्याक ओ म्हणून, आपूण जावन वांटेकार जाल्लो हो शिकपी भुरग्यांचो पंगड मोन्या फोटवांतल्यानूच खूब कितें सांगतालो.
कारापूरा हेडगेवार शाळेंत धावेंत शिकपी सांखळेच्या अंगद विकास कामतीचे विचार तर हेर भुरग्यांनी प्रेरणा घेवपा सारकेच. तो म्हण्टा, ‘धावेंत आसूं वा बारावेंत, आपूण अभ्यासाक गरज आसा तितलो वेळ दिताच आनी तातूंत केन्नाच तडजोड करीना. मेकळ्या वेळांत मन शांत दवरपाक आवडटा त्या कार्यांतूय वांटो घेता, जाका लागून परिक्षेंत समादानकारक गुणूय मेळटात’.
आमच्या कार्यांक अप्रत्यक्ष उर्बा दितना एकली कामगार म्हणूंक लागली, ‘आपल्याक कोंकणी आनी मराठीच वाचूंक येता. पूण, पयलीं हांगां सगलेंच इंग्लिशीत बरयिल्लें आसलें म्हूण, कसलोच अर्थ समजनासलो. आतां राशी- वनांतली म्हायती वाचपाक मेळ्ळे उपरांत, ती घडोवपा फाटली संकल्पना कळ्ळी.’ ह्या प्रकाराचे बदल सगळे कडेन जावचें, अशेंच कितें तरी ती सांगूक सोदताली आसुये.
आमकां मेळिल्ले परवानगे प्रमाण, फुडें हे बागेंत कोंकणी आनी सैम संवर्धना खातीर करपा सारको वावर भरपूर उरला. आतां, म्हजे पयशे – तुजे पयशे… हें हांवें न्हय तर सरकारानूच करुंक जाय… असले ‘सद्भावीक आनी परोपकारी विचार’ वयर काडिनासतना, जर कोणाकूय मदत करपाची प्रामाणीक इत्सा जाता जाल्यार मुद्दम फुडाकार घेवचो. संद मेळ्ळ्या म्हूण कार्य करपाचें तें आतांच, अशें प्राधान्य थारावन. विशयांची खरी कळकळ आशिल्ल्यांक ही विनवणी. जबाबदारी घेवन रचनात्मक तरेन मदत करतल्यांचे हात असल्या कार्यांनी उणें पडटात, इतलें मात खरें.
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
