गोंयच्या रानांत आगळो- वेगळो वाग

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

उमळशीक जागोवपी आमची गोंयची जैवविवीधताय एक- एक नवलांनीच भरिल्ली आसा. तातूंतलोच एक, सत्तरी- सुर्लाच्या सड्यार सांपडिल्लो हो खेरीत रंगयाळ्या पट्ट्यांचो जीव, जाका कोंकणींत “गोम”, “जळोवती” वा “वाघोणी” अशेंय म्हण्टात. Indian Tiger centipede वा Coral centipede ह्या नांवान विख्यात आशिल्ल्या त्या जीवाची, आमचें कडेन चड म्हायती ना. 

जैवविवीधताय तज्ञ आनी पर्यावरण रक्षक, राजेंद्र केरकार सर म्हण्टात की, गोंयांत असले जायते जीव आसात, जांचेर आजून पुरायपणान अभ्यासूच केल्लो ना. जाणकारांनी, तशेंच इत्सुकांनी हाची दखल घेवन, चडांत चड माहिती एकठांय करची आनी मनीसजातीच्या फायद्याचें थारपी तें संशोधनाचें कार्य फुडें व्हरचें, अशें तांकां सदांच दिसता.

सुर्ला गांवचो प्रताप गांवकार आमकां सांगता की, हो जीव विशारी प्राण्यांचे जातींत येता आनी जितलो रमणीय तो दिसता, तितलोच भिरांकूळय आसा. ताचो चाबो खंय सोंपेपणान कोण सोंसपाक शकना आनी थोडे खेपेक तर तो घातकूय बी थारता.

गोंयच्या एका घाटांत, “जळोवतीचो वझर” म्हूण एक अतिशय सुंदर घसघसो आसा, जंय हे “जळोवती” जीव खूब प्रमाणांत पळोवपाक मेळटात. ह्या दोनूय गजालींचो एकामेका बरोबर कसलो संबंद बी आसा काय म्हूण जाणून घेवपाचें यत्न चालू आसात.

पावसाळो चालू आशिल्ल्यान, गोंयचे रानां वाठार आतां जागृत जाल्ल्या वरी भासतात. तशें चडशा जाणांचे ते फक्त मजा मारपा पुरतेच उमाळे आसतात. हे मजेंत कळत- नकळत आमी सैमीक दृश्टीकोणांतल्यान खूब लुकसाणूय करतात. आपल्याक त्रास जाता म्हूण झाडां-पेडां हुमटप, बारीक-सारीक जिवां कडेन आडनदर करुन तांकां चिड्डप-माड्डप, भर जंगलांत खाणां-जेवणां रांदून, बुरशेंपणा वा घातक कोयर थंयच सांडप, हे तातूंतलेंच थोडे प्रकार. जाणवीकाये शिवाय (वा खबर आसून लेगीत), हातूंत बेगीन सुदारणाय जायत म्हूण तशी आशाय कमीच, म्हण्टकच फुडाराकूय “कोरोना विशाणूं रोगा” सारकी खर परीस्थिती उप्रासपाची शक्यताय न्हयकारूं येना.

तशें पळोवंक गेल्यार, पुरातन काळांत सावन गोंयची जैवविवीधतायूच आमची खरी वळख (आनी रक्षणकर्ती) आशिल्ली, ती आतां कोणाच्या लक्षांत येत काय? तिचो अभ्यास जावपाक जाय. आप-वावूरपी निसर्ग-मोग्यांच्या मार्फत, गोंयच्या जळोवती आनी हेर साबार सैमीक “जैव-दोतोरांचो” अभ्यास करपाच्या उद्देशान, तशेंच उपद्रवी पर्यटकांचो त्या जिवांक त्रास जावचो न्हय म्हूण, योग्य पावलां उखलचीं अशी गोंयच्या रान खात्या कडेन ह्या लेखाच्या रुपान कळकळीची विनवणी करीन दिसता.

नाग पंचम, वडा पुनव सारके जायतें सैम-संवेदनशील सण जे आमी ह्या दिसांनी मनयतात, ते फक्त स्वताचें वा आपल्या सख्यांचे फायद्या खातीरूच न्हय तर, त्या जिवांची जतनाय घेवन, तांकां तिगून दवरपा खातीरूय आशिल्ले, हें आयज जाणून घेवपाची गरज आसा. ज्या तरेन आमच्या संस्कृतायेंत झाडां- पेडांक, जीव- जनावरांक म्हत्व आसा (त्या खातीर आमी तांकां पुजताय बी), त्याच तरेन आतांच्यान तांकां फक्त आरत्यो- ओंवाळणी करपा पुरतेंच मर्यादीत दवरीनासतना, दर वेळार घरांतल्यान भायर सरताना (रान सहल वा भोंवडेर बी), आमी भांगरभूंयचे वाचक- बरोवपी, स्वता बरोबर तांचेरूय लक्ष दवरुन तांची जतनाय घेतलें म्हूण प्रतिज्ञा करूया.

– गौतम जल्मी

9764364269